ΕΙΣ THN ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ – 10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ

«᾿Ενδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Β΄ Τιμοθ. β' 1)

H ἀνδρεία καὶ ἡ γενναιότης εἶναι φυσικὸν νὰ ὑπάρχουν εἰς νέους καὶ ἀκμαίους ἄνδρας. Ἰδοὺ ὅμως ἕνας θαλερώτατος γέρων μὲ νεανικὸν σφρῖγος καὶ ἀκατάβλητον ψυχικὴν δύναμιν. Προκαλεῖ κατάπληξιν, ὁμολογουμένως, ὁ ἡρωϊσμὸς τοῦ ἑορταζομένου ἱερομάρτυρος ἁγίου Χαραλάμπους, ὁ ὁποῖος ἀντιμετώπισε τὸ μαρτύριον εἰς τὴν ἡλικίαν τῶν 113 ἐτῶν! Ἐγεννήθη περὶ τὰ τέλη τοῦ πρώτου αἰῶνος· καὶ διετήρει ὅλην τὴν ψυχικήν του ζωτικότητα ἐνῷ ἐπλησίαζεν ὁ τρίτος αἰὼν (†198 μ.Χ.). Εἶναι ἄξιον θαυμασμοῦ πῶς δὲν κατέπεσε μὲ τὴν ἡλικίαν τὸ ἀκλόνητον θάρρος του, πῶς δὲν ἐκάμφθη ἡ ἀποφασιστικότης καὶ ἡ αὐταπάρνησις του. Τὸ παράδειγμά του ἀποδεικνύει πόσον δυνατὸς γίνεται ὁ ἄνθρωπος, ποὺ «ἐνδυναμοῦται ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ».

 Ητο ἱερεὺς εἰς τὴν Μαγνησίαν τῆς Μ. Ασίας. Ἔζησεν εἰς ἡμέρας μαρτυρικὰς διὰ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Ἐν τούτοις ἔφθασεν εἰς βαθύτατον γῆρας, χωρὶς νὰ τοῦ συμβῇ κακόν. Ὁ Θεὸς τὸν ἐφύλαττε διὰ κρισιμωτέρας στιγμάς. Ἐν τῷ μεταξὺ ἡ ζωή του ἦτο συνεχὴς ἄσκησις τοῦ ἀγαθοῦ. Ἔζη κατὰ Χριστόν. Ὑπηρέτει μὲ ζῆλον καὶ ἀφοσίωσιν ὡς ποιμὴν καὶ διδάσκαλος τῶν χριστανῶν. Καὶ εἰργάζετο μὲ ἀκατάβληπτον ἐνεργητικότητα τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φιλανθρωπίας πρὸς τοὺς πάσχοντας καὶ ἀσθενοῦντας.

Ποῖον νὰ ἦτο ἆράγε τὸ μυστικὸν τῆς ζωτικότητος τοῦ γέροντος αὐτοῦ ἱερέως; Ποία δύναμις τὸν ἐνεψύχωνε καὶ ἀνεκαίνιζεν ὡς ἀετοῦ τὴν νεότητά του; Τὸν ἐνεδυνάμωνεν ἡ χάρις τοῦ Κυρίου. Αὐτὴ ἀνέκαθεν τὸν ἐγιγάντωνεν εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς ἁγιότητος, εἰς τὴν ὑπηρεσίαν του πρὸς τὸν Χριστὸν καὶ τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ εἰς τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον.

Ὁ ἄνθρωπος ἐκ φύσεως «περίκειται ἀσθένειαν» (Εβρ. ε' 2 ). Εἴμεθα ἀδύνατοι. Καταβαλλόμεθα ἀπὸ τόσα καὶ τόσα κακὰ ποὺ μᾶς συμβαίνουν. Καὶ νικώμεθα συχνότατα ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὰς ἀδυναμίας μας. Συναισθανόμεθα πολλάκις ὅτι εἴμεθα ἀνίσχυροι νὰ ἀντιμετωπίσωμεν κινδύνους, ποὺ μᾶς εὑρίσκων, ἢ νὰ πραγματοποιήσωμεν κάποιο ἰδεῶδες ψυχικὸ ἀνέβασμα που ποθοῦμεν.

Ὑπάρχει, ἐν τούτοις, ὁ συντελεστὴς τῆς δυνάμεις ποὺ μᾶς εἶναι ἀπαραίτητος. Εἶναι ἡ χάρις τοῦ Κυρίου. Πρὸς αὐτὴν παραπέμπει ὁ ᾿Απ. Παῦλος, ὅταν λέγῃ «ἐνδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦν». Συνιστᾷ νὰ ἐπωφελῆται ὁ χριστιανὸς τῆς ὑπερφυσικῆς ἐκείνης δυνάμεως ποὺ καλεῖται θεία χάρις καὶ πηγάζει ἀπὸ τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πράγματι δὲ ἐκπλήττεται ὁ ἄνθρωπος διὰ τὴν μεταβολὴν καὶ τὴν δύναμιν ποὺ βλέπει εἰς τὸν ἑαυτόν του, ὅταν διατελῇ ὑπὸ τὴν ἐνέργειαν τῆς θείας χάριτος. Ο χριστιανὸς ποὺ εὑρίσκεται εἰς συνεχῇ ἐπαφὴν μὲ τὸν Θεόν, διὰ τῆς προσευχῆς καὶ τῆς μελέτης τοῦ λόγου Του, συμμετέχει εἰς τὰ ἁγιαστικὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐν γένει ζῇ μέσα εἰς τὴν ἀτμόσφαιραν αὐτὴν τῆς Χάριτος, «ἐνδυναμοῦται» πράγματι καὶ γίνεται ἱκανὸς νὰ νικήσῃ «τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» τοὺς τέσσαρας ἰσχυροτάτους ἐχθροὺς τοῦ ἀνθρώπου: τὸν κόσμον τῆς ἁμαρτίας, τὴν σάρκα, τὸν διάβολον, καὶ τὸν φόβον τοῦ θανά του.

 Εξησκημένος εἰς τὸν ἀγῶνα κατὰ τῶν τριῶν πρώτων ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοὺς ὁ ῞Αγιος Χαραλάμπης, εὑρέθη ἕτοιμος καὶ πάνοπλος διὰ νὰ ἀντιμετωπίσῃ καὶ τὸν τέταρτον, τὸν φόβον τοῦ θανάτου. Όταν συνελήφθη, κατὰ τὸν ἐπὶ Σεπτιμίου Σευήρου διωγμόν, ὁ ἔπαρχος τῆς Μαγνησίας Λουκιανὸς τὸν ἠπείλησεν ὅτι θὰ τὸν ἐβασάνιζε σκληρὰ, ἐὰν δὲν ἐπείθετο νὰ ἀρνηθῇ τὸν Χριστὸν καὶ νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα. ᾿Αλλ' ὁ ἀτρόμητος γέρων τοῦ ἀπήντησε· «κακῶς ἔκρινες δι᾿ ἕνα ἱερέα τοῦ Χριστοῦ, ὅτι θὰ τὸν φοβίσουν ἀπειλαὶ βασάνων καὶ θανάτου· ἔπειτα, ἐγὼ ἐξώφλησα πλέον μὲ τὴν ζωήν· ἔπρεπε πρὸ πολλοῦ νὰ εἶχα ἀποθάνει· ἑπομένως, διὰ τοῦ θανάτου θὰ μοῦ δώσῃς αὐτὸ ποὺ κάθε ἡμέραν πλέον περιμένω». Ὁ Έπαρχος τοῦ συνιστᾷ νὰ σκεφθῇ τὸ βαθὺ του γῆρας. Αλλὰ «εἰς τοὺς ἰδικούς μας ἀγῶνας—ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος—τὸ πᾶν εἶναι ἡ ψυχικὴ δύναμις καὶ ἡ αὐταπάρνησις. Αὐτὰ δὲν καταπίπτουν μὲ τὴν ἡλικίαν. Αμφιβάλλεις, ἔπαρχε; Δοκίμασε». Ἐπηκολούθησε πράγματι ἀγριώτατος βασανισμὸς τοῦ γέροντος. Τοῦ ἀπέσπασαν ὅλον τὸ δέρμα. Καὶ ἐν μέσῳ τῶν ἀφορήτων πόνων, ὁ γενναῖος ἱερομάρτυς τοῦ Χριστοῦ ἔψαλλεν ὕμνους, ἐνῷ οἱ δήμιοι ἐξετέλουν τὴν θηριώδη καὶ φρικαλέαν πρᾶξιν τῆς ἐκδορᾶς, ὅπως εἰς τὰ κοινὰ σφάγια.

᾿Αλλ' εἴπομεν· ὁ ἅγιος εἶχε προπονηθῆ ἄριστα διὰ τὴν ὥραν αὐτήν. Ὅλη ἡ μακρὰ ζωή του ἦτο γεμάτη ἀπὸ πνευματικὰ γυμνάσματα καὶ παλαίσματα ἐναντίον οὐχὶ εὐκαταφρονήτων ἐχθρῶν. Ἡ «εὐπερίστατος ἁμαρτία» ἀποτελεῖ διὰ τὸν χριστιανὸν καθημερινὸν πάλαισμα, Κόσμος, σάρξ καὶ διάβολος είναι συνήθεις πολέμιοι τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ὅσοι ὁπλίζονται μὲ τὴν θείαν χάριν, καὶ πολεμοῦν μὲ θέλησιν ἰσχυρὰν ἐναντίον αὐτῶν, ἀναδεικνύονται ὄντως δυνατοὶ καὶ ἱκανοὶ νὰ ἀντιμετωπίσουν μέ ἡρωϊσμὸν καὶ αὐτὸν τὸν θάνατον. Ὁ ἅγιος Χαραλάμπης ἐνίκησε καὶ εἰς τὰ τέσσαρα μέτωπα. Ἡ γενναιότης του κατὰ τὸ φρικτὸν μαρτύριον εἶναι τὸ ἀποκορύφωμα τῶν προηγηθέντων ἄθλων του εἰς τὰ ἄλλα μέτωπα.

Ας μὴ μᾶς διαφεύγῃ, ἀγαπητοί, ὅτι ὁ χριστιανὸς δὲν φθάνει εἰς τὸ ὑψηλότερον σημεῖον τῆς ἀρετῆς του μὲ ἕνα ἅλμα. Ἡ δύναμις τῆς χριστιανικῆς προσωπικότητος ἀποκτᾶται μὲ συνεχῆ ἄσκησιν. Καὶ ὁ ἀπόστολος εἶπεν «ἐνδυναμοῦ (ὄχι ἐνδυναμώθητι) ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». Θέλει νὰ τονίσῃ ὅτι ὁ καταρτισμὸς καὶ ἡ ἐποικοδομὴ τοῦ χριστιανοῦ χρειάζεται συνεχῆ προσπάθειαν. Προπονεῖται δὲ ὁ ἀδύνατος ἄνθρωπος, ὅπως οἱ ἀθληταί, εἰς τὰ μικρότερα καὶ ἁπλούστερα, διὰ νὰ γίνῃ βαθμηδὸν ἱκανὸς διὰ μεγαλύτερα καὶ δυσκολώτερα. Μὴ περιμένετε ποτὲ κάτι σπουδαῖον ἀπὸ ἄνθρωπον, ποὺ δὲν ἔχει ἀκονίσει τὴν θέλησίν του ἐπὶ μακρὸν εἰς πολλὰ ἄλλα, ὀλιγώτερον κρίσιμα, σημεῖα τῆς καθημερινῆς ζωῆς. ᾿Αλλὰ καὶ ἡ θεία χάρις πρέπει νὰ τροφοδοτῇ καὶ νὰ ἐνισχύῃ καθημερινῶς τὸν ἀγωνιστὴν χριστιανόν. Πολλὴ προσευχή, καὶ μελέτη ἐποικοδομητική, καὶ τακτικὴ μυστηριακὴ ζωὴ (προσέλευσις εἰς τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας), καὶ ἔμπρακτος ἐξάσκησις εἰς τὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴν, εἶναι ἀπαραίτητοι προϋποθέσεις, διὰ νὰ δημιουργηθῇ μία ἰσχυρὰ χριστιανικὴ προσωπικό της.

«Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδὲν», εἶπεν ὁ Κύριος (Ἰω. ιε΄ 5). Οἱ δύο δὲ Κορυφαῖοι ᾿Απόστολοί Του ἐγνώρισαν τοῦτο ἐκ πείρας. ᾿Αρνητικῶς ὁ Πέτρος, ὅταν ἐστηρίζε το εἰς τὸν ἑαυτόν του, καὶ ἔλεγε μὲ αὐτοπεποίθησιν ὅτι ἦτο ἕτοιμος νὰ συναποθάνῃ μετὰ τοῦ Χριστοῦ καὶ ὅτι οὐδέποτε θὰ τὸν ἠρνεῖτο. Τὸν ἠρνήθη ὅμως κατ' ἐπανάληψιν καὶ ἀπεδείχθη εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν ἀνίσχυρος χαρακτήρ. Ἐνῷ, ἐὰν ἠσθάνετο τὴν ἀδυναμίαν του καὶ ἐπεκαλεῖτο τὴν παρὰ Κυρίου ἐνδυνάμωσιν, ἀναμφιβόλως θὰ ἐστέκετο καλύτερα κατὰ τὴν ὥραν τῆς δοκιμασίας. Ὁ Παῦλος, ἐξ ἄλλου, ἐγνώρισε θετικῶς τὴν ἀξίαν τῆς θείας χάριτος, ὡς παράγοντος μεγάλης ἐνδυναμώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὅταν ἐπέτρεψεν ὁ Θεὸς νὰ ὑποστῇ «σκόλοπα τῇ σαρκί», ἀσθένειαν παρατεινομένην καὶ ἀθεράπευτον. Διότι τότε εἶδεν ἐπάνω εἰς τὰ πράγματα τι σημαίνει ἡ διαβεβαίωσις τοῦ Κυρίου «ἀρκεῖ σοι ἡ χάρις μου ἡ γὰρ δύναμις μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» (Β' Κορ. ιβ' 9).

Καὶ ὁ μὲν ἅγιος Χαραλάμπης ἐν τέλει ἀπεκεφαλίσθη, κατόπιν προσωπικῆς διαταγῆς τοῦ Αὐτοκράτορος Σεπτιμίου Σευήρου, παρ' ὅλην τὴν προσπάθειαν τῆς θυγατρὸς τοῦ αὐτοκράτορος Γαλήνης νὰ μεταπείσῃ τὸν πατέρα τῆς καὶ νὰ τὸν ἀποτρέψῃ ἀπὸ τὴν φονικὴν αὐτὴν ἐνέργειαν. Μένει ὅμως εἰς τὸν αἰῶνα τὸ παράδειγμά του· παράδειγμα ἀνθρώπου ἀποδείξαντος διὰ τῆς ὅλης ζωῆς του, καὶ διὰ τοῦ θανάτου του, τὴν ἀξίαν τῆς ἀποστολίκῆς παραγγελίας «ἐνδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ».

+ Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου