Άγιος Παίσιος: Παρατήρησα ότι μερικοί, ενώ είναι έξυπνοι και καταλαβαίνουν ποιο είναι το σωστό, υποστηρίζουν το λανθασμένο, επειδή αυτό τους βολεύει, και έτσι δικαιολογούν τα πάθη τους. Άλλοι πάλι δεν δικαιολογούν τον εαυτό τους, αλλά με τον λογισμό ότι υπάρχει κάτι αδιόρθωτο στον χαρακτήρα τους πέφτουν στην απελπισία.
Ο διάβολος έτσι κάνει, τον έναν τον εμποδίζει από την πνευματική πρόοδο με την δικαιολογία του εαυτού του, τον άλλον τον πιάνει με την υπερευαισθησία και τον ρίχνει στην απόγνωση. Για να κοπή ένα πάθος, πρέπει να μη δικαιολογεί ο άνθρωπος τον εαυτό του, αλλά να ταπεινώνεται. Αν λ.χ. λέει: «εγώ δεν έχω αγάπη στην φύση μου, ενώ ο άλλος έχει» και δεν αγωνίζεται να αποκτήσει, πώς θα προκόψει;
Χωρίς αγώνα δεν γίνεται προκοπή. Δεν έχετε διαβάσει στα Πατερικά βιβλία πόσα ελαττώματα είχαν μερικοί Πατέρες και σε τί πνευματικά μέτρα έφθασαν; Ξεπέρασαν άλλους που είχαν πολλές αρετές. Να, ο Αββάς Μωυσής ο Αιθίοπας, ένας τόσο μεγάλος εγκληματίας, σε τί κατάσταση έφθασε! Τί κάνει η Χάρις του Θεού!
Κατά τον λογισμό μου αυτός που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται να αποκτήσει αρετές, θα έχει πιο πολύ μισθό από εκείνον που κληρονόμησε από τους γονείς του αρετές και δεν χρειάζεται να αγωνισθεί, για να τις αποκτήσει. Γιατί ο ένας τα βρήκε όλα έτοιμα, ενώ ο άλλος αγωνίσθηκε σκληρά, για να τα αποκτήσει. Βλέπεις, και οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο εκείνα τα παιδιά που βρήκαν χρέη από τους γονείς τους και αγωνίσθηκαν σκληρά όχι μόνον να τα εξοφλήσουν, αλλά και να δημιουργήσουν περιουσία, παρά όσα βρήκαν περιουσία από
τους γονείς τους και την διατήρησαν….
– Γέροντα, βλέπω ότι έχω πολλά πάθη.
– Ναι, έχεις πολλά πάθη, αλλά και νιάτα έχεις και παλληκαριά έχεις, για να δουλέψεις και να βγάλεις από το περιβόλι σου τα αγκάθια και να βάλεις κρίνα, ζουμπούλια, τριαντάφυλλα και να αγάλλεσαι μετά μέσα στο περιβόλι σου. Τώρα που είσαι νέα, τα πάθη είναι «τρυφερά» και εύκολα ξεριζώνονται.
Βλέπεις, και τα αγριόχορτα – και αγκάθια να είναι –, όταν είναι ακόμη τρυφερά, εύκολα ξεριζώνονται· ενώ, όταν μεγαλώσουν, σκληραίνουν και δύσκολα μπορείς να τα πιάσεις, για να τα ξεριζώσεις. Και η τσουκνίδα, όταν βγάζει τα πρώτα φύλλα, δεν διαφέρει στην απαλάδα από τον βασιλικό· μπορείς να την πιάσεις και να την μυρίσεις, γιατί είναι τρυφερή.
Γι᾿ αυτό να προσπαθήσεις να ξεριζώσεις τα πάθη σου, όσο είσαι νέα, γιατί, αν τα αφήσεις, θα αιχμαλωτισθεί η ψυχή σου σε διάφορες επιθυμίες και θα είναι δύσκολο να ελευθερωθείς από αυτές.
Όσοι από νέοι δεν ξεριζώνουν τα πάθη τους, υποφέρουν πολύ στα γεράματα, διότι γερνάνε με τα πάθη, τα οποία γίνονται «παλιά κακά» δυσκολοθεράπευτα. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, αρχίζει να αγαπά τα πάθη του. Έρχεται η ηλικία της αγάπης, της στοργής και γίνεται πιο επιεικής στον εαυτό του. Εξασθενεί και η θέληση, και ο αγώνας κατά των παθών γίνεται πιο δύσκολος. Ο νέος έχει ζωντάνια· εάν αξιοποιήσει αυτήν την ζωντάνια στο ξερίζωμα των παθών, προκόβει.
ΛΟΓΟΙ Ε΄ : ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ
