Κορυφαίος μάρτυρας της Μικρασιατικής Καταστροφής ο άγιος Χρυσόστομος Μητροπολίτης Σμύρνης.
Στην απροστάτευτη Σμύρνη, που όλοι οι στρατιωτικοί και πολιτικοί παράγοντες την εγκαταλείπουν προστρέχει να βρει καταφύγιο όλος ο άμαχος πληθυσμός της Μ. Ασίας. Ο μόνος που δεν την εγκαταλείπει είναι ο Χρυσόστομος. Όταν ο αρχιεπίσκοπος των Καθολικών την υστάτη ώρα, στις 25 Αυγούστου, του εξασφαλίζει θέση επί αναχωρούντος ατμοπλοίου και τον εξορκίζει να εγκαταλείψει την καταδικασμένη πόλη για να γλυτώσει από την οργή των Τούρκων, ο Μητροπολίτης ατάραχος απαντά: «Παράδοσις του ελληνικού κλήρου αλλά και χρέος του καλού ποιμένος είναι να παραμείνει με το ποίμνιόν του». Στις 27 Αυγούστου γίνεται η πρώτη εμφάνιση Τούρκων «τσετών» (=ατάκτων) υπό τον Κιορ (=μονόφθαλμος) Μπεχλιβάν στη Σμύρνη. Τρομοκρατία απλώνεται στην πόλη. Τα πλήθη συρρέουν στη Μητρόπολη. Ο Χρυσόστομος, βοηθούμενος από τον αδελφό του Ευγένιο, κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει. Την επομένη τελεί λειτουργία στην Αγία Φωτεινή. Είναι κάτωχρος από τη νηστεία και την αγρύπνια. Όταν όμως βγαίνει στην Ωραία Πύλη γονατίζει και προσεύχεται σαν ταπεινός λευίτης και εγείρεται ως άγιος. Είναι το τελευταίο κήρυγμά του «Η Θεία Πρόνοια, λέγει, δοκιμάζει την πίστιν μας και το θάρρος μας και την υπομονή μας την ώραν αυτήν. Αλλ’ ο Θεός δεν εγκαταλείπει τους χριστιανούς. Εις τας τρικυμίας αναφαίνεται ο καλός ναυτικός και εις τας δοκιμασίας ο καλός Χριστιανός. Προσεύχεσθε και θα παρέλθει το ποτήριον τούτο. Θα ίδωμεν πάλιν καλάς ημέρας και θα ευλογήσωμεν τον Θεόν. Θαρρείτε ως εμπρέπει εις καλούς χριστιανούς».
Είχε τελειώσει η λειτουργία, όταν ένας υπαστυνόμος τον πληροφόρησε ότι ο φρούραρχος τον ζητά στο φρουραρχείο. Γαλήνιος ο Χρυσόστομος αποχαιρετά το πλήθος, και ανεχώρησε με τον «καβάση» (κλητήρα) του, Θωμά Βούλτσιο. Από την κατάθεση του τελευταίου αποσπώμε τις πιο έγκυρες πληροφορίες. Ο φρούραρχος δέχτηκε τον Χρυσόστομο, του προσέφερε βυσσινάδα και του υπαγόρευσε μια διαταγή. Μ’ ένα αυτοκίνητο που τους παρεχώρησαν Αμερικανοί αξιωματικοί επέστρεψαν στη Μητρόπολη. Ο Μητροπολίτης αντέγραψε και κοινοποίησε στο λαό τη διαταγή του φρουράρχου: να παραδοθούν τα όπλα και όλοι να μείνουν στα σπίτια τους. Στις οκτώ το βράδυ ήλθε ο ίδιος αστυνόμος με δύο οπλισμένους στρατιώτες. Για τα παρακάτω αφήνουμε να μιλήσει ο Θωμάς Βούλτσιος που έμεινε επί είκοσι έτη κοντά στον Χρυσόστομο:
« Ήλθαν να πάρουν το δεσπότη πως τον ζητά ο νομάρχης, δεν είπαν το όνομα, να πάει στο διοικητήριο με τρείς δημογέροντες. Επήραμε τον Τσουρουκτζόγλου και τον Κλιμάνογλου και εμπήκαν οι τρείς και οι αστυνομικοί στο αυτοκίνητο, για μένα δεν είχε θέση και μού ‘πε ο δεσπότης να περιμένω στη μητρόπολη. Στις δέκα το βράδυ ένας από τους στρατιώτες, που ήλθαν το απόγευμα, έφερε μία κάρτα του δεσπότη για τον αδελφό του Ευγένιο. Του έγραφε: «Αγαπητέ αδελφέ, μας εκράτησαν απόψε εμέ ως πρόεδρον της Μικρασιατικής αμύνης, τους άλλους ως μέλη. Μην ανησυχείτε». Ο Ευγένιος άρχισε να κλαίει. Το άλλο πρωί, Κυριακή, στις 8 με στέλνει να μάθω για το δεσπότη. Ευρήκα το Ζαδέ της τραπέζης. Πριν μισή ώρα συνάντησε τον υπαστυνόμο που είχε πάει τον δεσπότη. Αυτός του είπε πως το δεσπότη τον χάλασαν, καθώς και τους δύο δημογέροντες. Έτσι έγιναν. Ως την Τετάρτη που έφυγα δεν μπόρεσα να μάθω τίποτα άλλο».
Οι Τούρκοι «χάλασαν» και τον πιστό Ευγένιο. Τον κράτησαν φυλακή επί 6 μήνες και μετά τον απαγχόνισαν. Αλλά υπάρχει και μία μαρτυρία από το φυλλάδιο που τύπωσε το 1925 (τρία χρόνια μετά την καταστροφή) ο πολεμικός ανταποκριτής Κώστας Μισαηλίδης και το οποίο αναφέρεται στις τελευταίες ημέρες της Σμύρνης. Οι πληροφορίες που δίνει για το μαρτύριο του Χρυσοστόμου είναι συγκλονιστικές. Γράφει: «Λίγο πριν το μεσημέρι της Κυριακής, έβγαλαν το Μητροπολίτη από το φρουραρχείο.
– Να οι δικαστές σου και οι τζελάτηδές σου (δήμιοι), του είπεν ο φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλήχ Ζακήμ Εφέντης. Και τον παρέδωσε στον μαινόμενον όχλο που αποβραδύς ξημερώθηκε εκεί -βαλμένος, από τον Νουρεδίν- να τον προσμένει.
Και ξεκινά το μαρτύριο.
Ο δρόμος απ’ την Πλατεία του Διοικητηρίου ως την πλατεία του Ικί Τσεσμέ -Τούρκικη συνοικία της Σμύρνης- αγρίεψε από το μαρτύριο του νέου αυτού Εθνομάρτυρα. Του έβγαλαν με ξιφολόγχη τα μάτια, του έκοψαν τ’ αυτιά και τη γλώσσα. Τον έσυραν από τα γένια και τα μαλλιά. Γύρω απ’ το σώμα του έστησεν η απάνθρωπη, η αφάνταστα βάρβαρη τουρκική μανία τον πιο φρικτό χορό. Δεν άφησαν τίποτε το σκληρό και το εξευτελιστικό που να μην το κάμουν στο αφανισμένο και μισοσκοτωμένο κορμί του Χρυσοστόμου. Κι εσύρθηκεν έτσι, ως τους Ικί-Τσεσμέ, ο Μητροπολίτης Σμύρνης, κατακομματιασμένος. Από το κορμί του, εκεί, το μεθυσμένο από κτηνωδία πλήθος πήρε ένα κομμάτι της σάρκας του Χρυσοστόμου για φυλακτό ματωμένο. Το κεφάλι του με βγαλμένα τα μάτια, κομμένα τ’ αυτιά και τη γλώσσα, με τα γένια ξεριζωμένα και μαύρο από το ξύλο, αιματοστάλαχτο το έμπηξαν στην πατερίτσα του και η πομπή μαινόμενη από βλαστήμιες και σαρκασμό, το περιέφερε στους Τουρκομαχαλάδες.
_____________________________________________________________________
Οι δύο συναθλήσαντες στο μαρτύριο του αγίου Χρυσοστόμου ΣμύρνηςΜαζί με τον άγιο Χρυσόστομο Σμύρνης μαρτύρησαν και δύο από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα της Σμύρνης: ο Γεώργιος Κλημάνογλου δημογέροντας της πόλης και ο Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου νομικός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου και εκδότης της ελληνικής εφημερίδας «Ημερησία» και της γαλλόφωνης εφημερίδας «La Reforme».
Τὴν ἑσπέρα τῆς 27ης Αὐγούστου (π.ἡ.) Τοῦρκος ἀρχιαστυνόμος, μὲ ἕξι ἔνοπλους στρατιῶτες, διατάσσει τὸ Χρυσόστομο νὰ παρουσιαστεῖ, μὲ τοὺς Δημογέροντες, στὸ στρατιωτικὸ διοικητὴ Νουρεντὶν πασά. Ἀπὸ τοὺς Δημογέροντες, δυὸ μόνον ἀνευρέθηκαν ὁ Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου καὶ ὁ Γεώργιος Κλημάνογλου.
Προηγουμένως καὶ προτοῦ παραλάβει τοὺς τρεῖς, ὁ Τοῦρκος ἀρχιαστυνόμος, ὁ Χρυσόστομος εἶχε ἀνοίξει τὸ Εὐαγγέλιο καὶ διάβαζε, ἀπὸ τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιο τὸ κεφάλαιο τῆς προσαγωγῆς τοῦ Ἰησοῦ στὸν Πιλᾶτο: «. . .Τότε οὖν ἔλαβεν ὁ Πιλάτος τὸν Ἰησοῦν καὶ ἐμαστίγωσε, καὶ οἱ στρατιῶται πλέξαντες στέφανον ἐξ ἀκανθῶν, ἐπέθηκαν τῇ κεφαλῇ αὐτοῦ καὶ ἔδιδον εἰς αὐτὸν ραπίσματα…». Τὸ Εὐαγγέλιο, ἀνοιχτὸ στὴ σελίδα αὐτή, βρέθηκε στὸ Μητροπολιτικὸ γραφεῖο τοῦ Χρυσοστόμου. Τὸ διέσωσε ὁ πιστός του κλητήρας καὶ τὸ παρέδωκε στὸν ἀνεψιὸ τοῦ ἐθνομάρτυρα, Χρυσόστομο Καβουνίδη. Σὲ ἄλλη σελίδα τοῦ Εὐαγγελίου ὑπάρχει ἰδιόγραφη σημείωση τοῦ Χρυσοστόμου: «Συγχωρῶ ὅλους καὶ ζητῶ τὴν συγχώρησιν ὅλων».
Ὁ Μητροπολίτης προσάγεται πρὸ τοῦ Νουρεντίν. Ὁ αἱμοβόρος στρατηγὸς ἀφοῦ τον κατηγόρησε για την φιλελληνική του στάση και τις ενέργειές του εναντίον του Τουρκικού έθνους, τὸν εξυβρίσε και τὸν ἀπεπεμψε, λέγοντας:
—Δὲν θὰ σὲ κρίνω ἐγώ. Θὰ σὲ κρίνει ὁ λαός μου.
Οδήγησαν τον Χρυσόστομο στην πλατεία Διοικητηρίου, μαζί με τον Γεώργιο Κλιμάνογλου και τον Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου, για να τους παραδώσουν στα ἄγρια τουρκικὰ στίφη, ποὺ εἰδοποιημένα, εἶχαν κατακλύσει τὴν πλατεῖα. Ο Νουρεντίν έδωσε μάλιστα εντολή να εκτελεστούν οι δύο δημογέροντες.
Καὶ τότε ὅπως πλατειὰ καὶ φουρτουνιασμένη θάλασσα σκεπάζει καὶ καταποντίζει ἀνερμάτιστο καράβι, ἔτσι κι ὁ Χρυσόστομος καταποντίζεται ἀνάμεσα στὸ λυσσαλέο ἐχθρικὸ ὄχλο.
Τὴν ἴδια ὥρα μαρτυροῦσαν κι οἱ δυὸ Δημογέροντες Τσουρουκτσόγλου καὶ Κλημάνογλου. Ο Γεώργιος Κλημάνογλου απαγχονίσθηκε από τον μαινόμενο όχλο. Ο Νικόλαος Τσουρούκτσογλου μαρτύρησε δεμένος από τα πόδια σε ένα αυτοκίνητο, καθώς τον περιέφεραν στο κέντρο της Σμύρνης, ενώ το κεφάλι του συρόταν στα λιθόστρωτα καλντερίμια.
Από τη μαρτυρία του πολεμικού ανταποκριτή Κώστα Μισαηλίδη (σε φυλλάδιο που τύπωσε το 1925) διασώζεται το περιστατικό:
Σε μια από τις αίθουσες του δικαστηρίου, είχαν συγκεντρωθεί άνθρωποι του υποκόσμου, χαμάληδες και τουρκικά κακοποιά στοιχεία προκειμένου να τον δικάσουν. Μόλις εμφανίστηκε αγέρωχος ο Ιεράρχης, αυτοί άρχισαν να τον προπηλακίζουν, να του τραβούν τα γένια και τα ράσα και να τον φτύνουν. Ενστικτωδώς οι Σμυρνιοί δημογέροντες προσπάθησαν να προστατεύσουν τον Ιεράρχη τους, αλλά οι Τούρκοι τους έδεσαν προκειμένου να παρακολουθήσουν το μαρτύριο του θρησκευτικού τους ηγέτη.
Το λαϊκό δικαστήριο των εγκληματιών έβγαλε την απόφαση που ήταν: «Να σταυρωθεί… Να σταυρωθεί όπως ο Χριστός τους».
Ο Νουρεντίν διέταξε τον έφεδρο Λοχαγό του τουρκικού στρατού Ρουστέν Μπέη Βάσιτς να εκτελέσει την απόφαση του λαϊκού δικαστηρίου. Ο Βάσιτς κατεβαίνοντας τα σκαλιά του Διοικητηρίου μαζί με τους τρεις μελλοθανάτους, τον Χρυσόστομο και τους δημογέροντες, δεν προλαβαίνει να βγει στο προαύλιο γιατί ξεπροβάλλει φρενιασμένος ο Νουρεντίν στο κεφαλόσκαλο και τραβώντας το περίστροφό του πυροβολεί τον Χρυσόστομο. Ήταν τέτοια η λύσσα του που το χέρι του έτρεμε από την οργή και αντί να πλήξει τον Χρυσόστομο τραυμάτισε θανάσιμα τον δημογέροντα Κλιμάνογλου. Με τον πυροβολισμό και την έξοδο του Χρυσοστόμου στο προαύλιο το πλήθος ορμά και ξεκινά το μαρτύριο του αγίου Ιεράρχη. Λίγο πριν το τέλος, ένας από τους Τούρκους, αναγνωρίζοντας σε μια κίνηση του Μητροπολίτου το σημείο του σταυρού –διότι, ναι, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, ευλογούσε τους διώκτες του, πιστός στις ευαγγελικές επιταγές– εξαγριώθηκε και του έκοψε και τα δύο του χέρια.
______________________________________________________________________
Ο Μητροπολίτης Ικονίου Προκόπιος (1859-1923):
Ο Προκόπιος Λαζαρίδης γεννήθηκε στα Τύανα της Καππαδοκίας το 1859. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και διακόνησε στις Μητροπόλεις Νικαίας και Νικομηδείας. Διετέλεσε επίσκοπος Αμφιπόλεως (1894-1899) και εγκατεστάθη στην αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως υπηρετώντας στην συνοικία Βλάγκας-Υψωμαθείων. Το 1898 εστάλη ως πατριαρχικός έξαρχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Μακεδονία και ειδικώς στις ιερές μονές Αγίας Αναστασίας Βασιλικών Χαλκιδικής και Θεοτόκου Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, προκειμένου να φέρει την ειρήνευση στις εκεί μοναστικές αδελφότητες. Διετέλεσε αρχιδιάκονος της Μητρόπολης Μελενίκου (στη Μακεδονία) καθώς και ιεροκήρυκας. Συνέβαλε στη μεταρρύθμιση του παλαιού Κανονισμού της Ελληνικής Κοινότητας του Μελενίκου. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παύσουν οι κομματικές έριδες μεταξύ των Ελλήνων και να αναπτυχθεί εκ νέου πνεύμα συνεργασίας και ενότητας. Επίσης, η ενεργοποίηση του Προκοπίου Λαζαρίδη ως ιεροκήρυκα της μητρόπολης Mελενίκου, ικανοποίησε τον χριστιανικό πληθυσμό της περιοχής, που είχε στερηθεί για πολλά χρόνια το κήρυγμα.
Ο άγιος Προκόπιος Ικονίου (+1923).
Έπειτα, διετέλεσε Μητροπολίτης Δυρραχίου (1988-1906) και Φιλαδελφείας (1906-1911). Το 1911 εξελέγη Μητροπολίτης Ικονίου όπου ανέπτυξε πολύπτυχη δράση σε ποιμαντικό, εθνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Συνέστησε νέες ελληνικές κοινότητες, ίδρυσε πολλά σχολεία και ανήγηρε ναούς. Προασπιζόμενος την ορθή χριστιανική πίστη, πρωτοστάτησε στην αναχαίτιση της προσπάθειας των Νεότουρκων να οργανώσουν τουρκο-ορθόδοξη «Εκκλησία», ανεξάρτητη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, η οποία χρησιμοποιούσε αποκλειστικά την τουρκική γλώσσα προς παραπλάνηση των πιστών. Για το σκοπό αυτό πίεζαν ιερείς να προσχωρήσουν σε αυτό το ”εκκλησιαστικό” μόρφωμα, το δε χριστιανικό ποίμνιο προσπαθούσαν να το παραπλανήσουν ή να το προσεταιρίσουν με τη βία. Ιδιαίτερα στην ευρύτερη εκείνη περιοχή της Ανατολίας – στα βάθη της Μικράς Ασίας – είχαν εγκλωβίσει τους ορθοδόξους και τους υπέβαλλαν σε φοβερές κακώσεις ώστε να αποσκιρτήσουν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αλλά απέτυχαν διότι οι χριστιανοί κατέστησαν τις δόλιες μεθοδεύσεις τους θνησιγενείς και το μόρφωμά τους ατροφικό, παραμένοντας σταθεροί στην ορθή πίστη έως και του μαρτυρίου. Για τον λόγο αυτό ο Μουσταφά Κεμάλ διέταξε την εξορία του από το Ικόνιο. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1920, ο Προκόπιος, μαζί με τον επίσκοπο των Αρμενίων και πάνω από 200 ντόπιους μουσουλμάνους προύχοντες, φυλακίστηκε με την κατηγορία ότι είχε δήθεν υποστηρίξει το αντικεμαλικό κίνημα του Μεχμέτ Ντελημπάς στο Ικόνιο. Ο Προκόπιος ακολούθως εξορίστηκε στο Ερζερούμ από τον Οκτώβριο του 1920 έως τον Μάιο του 1922. Μετά από τις αφόρητες ψυχικές και σωματικές ταλαιπωρίες στις οποίες είχε υποβληθεί, παρέδωσε την ψυχή του απομονωμένος στη Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Ζιντζίντερε κοντά στην Καισάρεια, στις 20 Απριλίου 1923.
Ο Άγιος Προκόπιος Μητροπολίτης Ικονίου (+1923).
Ιερεύς Μελέτιος του ναού της Ευαγγελιστρίας, σταυρώθηκε στον κορμό ενός πεύκου.
Ιεροδιάκονος Γρηγόριος του Μητροπολιτικού Ναού Αγίας Άννης στο Κορδελιό, εκάη ζωντανός.
Ιερομάρτυς πατήρ Γεώργιος Καρασταμάτης από την Αγία Παρασκευή της Κρήνης (Τσεσμές), έγγαμος υπέργηρος κληρικός, εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, βρίσκει μαρτυρικό θάνατο από τους Τούρκους Τσέτες που εισέβαλαν στο ναό την ώρα της τέλεσης της Θείας Λειτουργίας. Ο ιερομάρτυρας βρέθηκε κείμενος στην Ωραία Πύλη με ανοιγμένο το κρανίο.
Γρηγόριος Μητροπολίτης Κυδωνιών, τον έθαψαν ζωντανό και μαζί του ένα πλήθος κληρικών και λαϊκών της περιοχής του.
Αμβρόσιος Μητροπολίτης Μοσχονησίων, του πετάλωσαν τα πόδια και τον κατατεμάχισαν. Μαζί του 11 ιερείς και 2 αγνώστων στοιχείων μοναχούς τους έσφαξαν άγρια.
Ευθύμιος επίσκοπος Ζήλων, από τα Παράκοιλα της Καλλονής Λέσβου, πέθανε στη φυλακή μετά από βασανιστήρια.
Οι Μικρασιάτισσες γυναίκες, μαζί με τα παιδία τους, έπεσαν θυσιαζόμενες από τους βράχους των Πετρωτών Σμύρνης στη θάλασσα, για να μην ατιμωθούν από τους Τσέτες το 1922 (ένας νέος Ζάλογγος στη Μικρά Ασία). »…γυναίκες πολλές, μια σειρά ατελείωτη από το μπουλούκι που ερχόνταν από το Κορδελιό, σπρώχνοντας η μία την άλλη και σκύφτοντας, τραβούσαν κατά τους ψηλούς βράχους, εκεί στα Πετρωτά. Ώσπου να καλοκαταλάβεις, πηδούσαν και χάνονταν μέσα στη θάλασσα. Πολλές κρατούσαν αγκαλιά και τα μωράκια τους. Πλάι τους, πάνω από τα κεφάλια τους, ήταν οι Τσέτες, έτοιμοι να τις ντροπιάσουν, και ήθελαν να γλυτώσουν από τα χέρια τους, να πέσουν όσο πιο γρήγορα γινόταν στο γκρεμό, να χαθούνε. Η εικόνα αυτή ύστερα από τόσα χρόνια ούτε έσβησε, ούτε θα σβήσει από τη μνήμη μου, όσο ζω.» (μαρτυρία Αλέξη Αλεξίου που έφτασε πρόσφυγας στην Ελλάδα το ‘22 εκδοθείσα στον Τόμο Α’, Έξοδος – Μαρτυρίες από τις επαρχίες των Δυτικών παραλίων της Μικρασίας, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 1980).
Ο έμπορος Κοσμάς Τουμανόγλου, εξ Ικονίου, μαρτύρησε από Τούρκους (πιθανώς από άτακτους Τσέτες) προ της Μικρασιατικής Καταστροφής, ξημερώματα, διερχόμενος τα πέριξ χωριά του Ικονίου με το γαϊδουράκι του όπου πωλούσε προϊόντα. Δεν βρέθηκε ποτέ το λείψανό του και το γαϊδουράκι επέστρεψε μόνο του την επόμενη ημέρα πίσω στην πόλη του Ικονίου μαρτυρώντας το μαρτύριο…
Ο πατήρ Ξενοφών Ραπτάκης, εφημέριος της πόλεως Αϊδινίου, μαρτύρησε από τους Τούρκους μπροστά στα παιδιά του.
Στά Βουρλά όπου ζούσαν 35.000 Ρωμιοί, μερικοί νέοι αντιστάθηκαν μέ τά όπλα πού πήραν από τούς στρατιώτες μας πού έτρεχαν στά Αλάτσατα καί απο εκεί στόν Τσεσμέ. Ολοι σχεδόν οι άντρες κατακρεουργήθηκαν. Οι Τούρκοι έκαψαν τήν πόλη ολοσχερώς καί ξέσπασαν τή μανία τους πάνω στά γυναικόπαιδα. Πολλές Βουρλιώτισσες έπεφταν στά πηγάδια ή από τά μπαλκόνια των σπιτιών τους σέ ένα νέο χορό του Ζαλόγγου. Σύμφωνα μέ τή μαρτυρία του Ιωάννη Μιχαηλίδη στό μεγάλο πηγάδι πού υπήρχε στό κήπο του σπιτιού του, ρίχτηκαν η αδελφή του η Αργυρώ, δύο ξαδέλφες του, η υπηρέτρια Γλυκερία ενώ άλλη αδελφή του λούστηκε μέ πετρέλαιο καί αυτοπυρπολήθηκε. Στή Μαρία Τόπογλου πού αρνήθηκε νά πάει μέ Τούρκο, της έκοψαν πρώτα τά δάκτυλα, μετά τή μύτη καί τέλος τούς μαστούς. Τόν αρχιμανδρίτη Νεόφυτο τόν πετάλωσαν, ενώ τόν Α. Μυτιληνιό τόν τύφλωσαν. Στά τσιγκέλια των κρεοπωλείων κρέμονταν ανθρώπινα κορμιά.
Στό Αξάρι (πόλη με πάνω από 10.000 Ρωμιούς κατοίκους), μέ τήν είσοδό του ο τουρκικός στρατός κατέγραψε τούς άρρενες, περίπου 7.000, γιά νά τούς οδηγήσει σέ στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αντί γιά τά στρατόπεδα τούς οδήγησαν σέ μία χαράδρα στό Κιρτίκ Ντερέ όπου τούς κατέσφαξαν. Οσες γυναίκες δέν ήθελαν νά δωθούν στούς Τούρκους αυτοκτόνησαν. Σύμφωνα με τήν Στέλλα Επιφανείου – Πετράκη, η Ερασμία Κάρπου έπεσε από τό μπαλκόνι του σπιτιού της μαζί μέ τό παιδί της, οι τρείς αδελφές Στάμου καί η Ευθαλία Κασάμπογλου ήπιαν δηλητήριο, οι αδελφές Παναβόγλου κρεμάστηκαν, η Δέσποινα καί Σοφία Βουτσαόγλου έπεσαν σέ γκρεμό, η Στυλιανή Λουΐζου έπεσε μέ τά παιδιά της σέ πηγάδι.
Ο Ισαάκ Γιαβρόγλου τον οποίον οι Τούρκοι απαγχόνισαν έξω από το Δημαρχείο της Καισαρείας. Ο Νικόλαος Μπουτζαλής που μαζί με άλλους 6 Σμυρναίους σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους στο κατώφλι του σπιτιού του.
Οι νέοι Ιερομάρτυρες Αρκάδιος και Γαβριήλ οι Ιβηρίτες († 11/09/1922): Ο Αρκάδιος γεννήθηκε το 1893 στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας. Προσήλθε στη μονή Ιβήρων το 1912 κι εκάρη μοναχός σε αυτή το 1914. Το ίδιο έτος χειροτονήθηκε και διάκονος. Το 1916 μαθήτευσε στην Αθωνιάδα Σχολή. Κατά το μοναχολόγιο της μονής «εφονεύθη μαρτυρικώς εν Κυδωνίαις υπό των Τούρκων κατά την υποχώρησιν των Ελλήνων εκ Μικράς Ασίας το 1922». Ο Γαβριήλ γεννήθηκε στη Μπέροβα (σήμερα Βερτίσκος του Λαγκαδά) το 1886. Προσήλθε στην Ιερά Μονή Ιβήρων το 1904. Εκάρη μοναχός το 1907 και κατόπιν χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Είχε το ίδιο τέλος με τον παραδελφό του Αρκάδιο, την ίδια ημερομηνία. Η μνήμη τους τιμάται μαζί με όλους τους Μικρασιάτες Νεομάρτυρες Την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.
Ο ιερομάρτυς Ευμένιος ο Βατοπεδινός (κατά κόσμον Ελευθέριος Σακαλής): γεννήθηκε στο Υψηλομέτωπο Λέσβου το 1983. Προσήλθε στην Μονή Βατοπεδίου το 1910 και το 1912 εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε Διάκονος. Το 1923 »κατακρεουργηθείς υπό των Τούρκων εν Μικρασία», κατά το λακωνικό Βατοπεδινό Μοναχολόγιο, έστεψε τους μοναχικούς αγώνες με το μαρτύριο του αίματος.
Ο νέος οσιομάρτυς Νεκτάριος Αγιαννανίτης ο εκ Βρυούλων Μικράς Ασίας: μόνασε διαδοχικά στην Καλύβη της Χρίστου Γεννήσεως της σκήτης της Αγίας Άννης, κατόπιν στην Καλύβη των Αρχαγγέλων και στην Καλύβη του Τιμίου Προδρόμου. Ήταν πολύ ελεήμων και έδιδε ελεημοσύνην εις τους ερημίτας και τους αδελφούς τους υποδούλους εις τους Τούρκους. Θέλησε ο Γέροντας Νεκτάριος μαζί με έναν άλλο Αγιαννανίτη Γέροντα να πάνε στην πατρίδα τους, τα Βουρλά της Μικράς Ασίας. Στη Σμύρνη όμως είχαν οι Τούρκοι συγκεντρώσει πολλούς κληρικούς και μοναχούς σε ένα ρέμα προς σφαγή. Όλοι με φόβο περίμεναν τον θάνατο και μόνο ο Γέροντας Νεκτάριος τους παρηγορούσε: «Αδελφοί, ημείς αφήσαμε τον κόσμο από μικρά παιδιά διά τον Χριστόν και τώρα όπου οικονόμησεν η αγαθότης Του να αποθάνωμεν με μαρτυρικόν τέλος φοβούμεθα; Ό,τι έχομεν σφάλλει να εξομολογηθούμε διά να φύγη από επάνω μας ο φόβος του θανάτου». Υπάκουοι όλοι στα λόγια του, εξομολογήθηκαν, πήραν θάρρος και είχαν μαρτυρικό τέλος. Μόνο ένας διάκονος σώθηκε και διηγήθηκε το γεγονός στον παπα-Χρύσανθο, ο οποίος καταλήγει: «Βλέπετε τί κάμνει, η ελεημοσύνη; Επειδή είχε εις μέγαν βαθμόν την ελεημοσύνην ο Γερο-Νεκτάριος, εις το τέλος του η πρώτη αυτή θυγατέρα του Θεού, η ελεημοσύνη, τον εβοήθησε να αψηφήση και αυτόν τον θάνατον και να μαρτυρήση διά τον Χριστόν». Κατά πληροφορίες μαρτύρησε λίγο έξω από το Αϊβαλί.
Σύμφωνα με την έκθεση του Μητροπολίτου Ἐφέσου: «Τό Κεμαλικὸν κίνημα, τοῦ ὁποίου πρωτεργάται ὑπῆρξαν τὰ μᾶλλον φανατικὰ καὶ βάρβαρα στοιχεῖα τοῦ Τουρκικοῦ κράτους, εὐθὺς ἅμα τῇ ἐμφανίσει αὐτοῦ, κηρύξαν ἀπηνῆ διωγμὸν κατὰ παντὸς Χριστιανικοῦ, ὑπερέβαλεν εἰς ἀγριότητα τὴν ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Κωνσταντινουπόλεως Τουρκικὴν κατὰ τῶν Χριστιανῶν πολιτικήν.
Ἐνῷ δηλαδὴ κατὰ τοὺς μακροὺς αἰῶνας, καθ’ οὓς ἐκυριάρχησεν ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία ἐπὶ τῶν Χριστιανῶν τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας, παρ’ ὅλον τὸν μετὰ φανατισμοῦ κατὰ τῶν Χριστιανῶν πόλεμον καὶ τὰς συχνὰς κατὰ τοῦ κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ πιέσεις καὶ πολλάκις τοὺς φόνους αὐτῶν, τὸ Χριστιανικὸν στοιχεῖον ἀπήλαυε ποιᾶς τινος προστασίας καὶ τὰ λεγόμενα προνόμια τῶν Χριστιανῶν ἐξησφάλιζόν πως τὴν ἐλευθέραν ἐξάσκησιν τῶν θρησκευτικῶν των καθηκόντων καὶ καθίστατο οὕτω δυνατὴ ἡ διατήρησις καὶ ἡ πνευματικὴ ἔτι πρόοδος καὶ ἡ ἐν τῷ πολιτισμῷ ἀνάπτυξις αὐτῶν, τὸ Κεμαλικὸν καθεστὼς ἀνατρέψαν βιαίως τὴν ἐπὶ μακραίωνος ἱστορίας καὶ ἐπὶ ἐπισήμων πράξεων καὶ συνθηκῶν βασιζομένην ταύτην τάξιν τῶν θρησκευτικῶν ἐν Τουρκίᾳ πραγμάτων, ὡς σκοπὸν αὐτοῦ ἔταξε τὴν τελείαν ἐκρίζωσιν τῶν Χριστιανῶν ἐκ τοῦ Τουρκικοῦ κράτους.
Πλὴν τῆς σατανικῆς αὐτοῦ ἐφευρέσεως νὰ ἀνακηρύξῃ τοὺς τουρκοφώνους Χριστιανοὺς ὡς ἐκχριστιανισθέντας Τούρκους, ἵνα ἀπολύτως καὶ ἀνενοχλήτως ἀφανίση αὐτούς, χωρὶς νὰ δεσμεύηται ἐκ τῶν προτέρων προστατευτικῶν δι’ αὐτοὺς νόμων, ἐπεδόθη καὶ εἰς σφαγὰς κατ’ αὐτῶν, ἐπωφελούμενον τοῦ ἀποκλεισμοῦ, ὃν μετὰ πάσης αὐστηρότητος ἐτήρει, ἵνα μὴ ὁ ἔξω κόσμος μανθάνη τὰ διαπραττόμενα.
Καὶ τί μὲν ὑπέστησαν ἐν τῇ Κεμαλοκρατουμένῃ Μικρᾷ Ἀσίᾳ οἱ Χριστιανοί, ἐκτοπισθέντες, ληστευθέντες, ἀτιμασθέντες, σφαγέντες εἶνε σχεδὸν γνωστὰ τοῖς πᾶσιν.
Εἶνε ὅμως εἰσέτι ἄγνωστα ἐπακριβῶς τὰ κατὰ τοῦ κλήρου διενεργηθέντα καὶ μόνον γνωρίζομεν ὅτι ἐλάχιστοι κληρικοί, περὶ ὦν ἐγνώριζον καλῶς ὅτι δὲν εἶχον ἀνεπτυγμένην τὴν ἱερατικὴν καὶ τὴν χριστιανικὴν συνείδησιν, διασώζονται.
Γνωρίζομεν ὅτι Μητροπολῖται καὶ Ἐπίσκοποι ὡς ὁ Ἰκονίου Προκόπιος, ὁ Ζήλων Εὐθύμιος, ὁ Σεβαστείας Γερβάσιος, ὁ Πατάρων Μελέτιος, ὁ Ῥοδουπόλεως Κύριλλος, ὁ πρώην Ῥοδουπόλεως Λεόντιος, οἱ ἀρχιμανδρῖται Ματθίας ἀρχιερατικός ἐπίτροπος ἐν Ναζλῇ, Χρυσόστομος ἀρχιερατικός ἐπίτροπος ἐν Δενιζλῇ, Λεόντιος ἀρχιερατικός ἐπίτροπος ἐν Μυλάσσοις, οἱ ἀρχιδιάκονοι Ἰωακεὶμ Γούναρης, Ξενοφῶν Ῥαπτάκης, ὁ ἱερὸς κλῆρος ἐν γένει τῶν ἐπαρχιῶν Ἀνέων, Ἡλιουπόλεως, Πισιδίας, Ἰκονίου, Καισαρείας, Νεοκαισαρείας, Χαλδείας, Τραπεζοῦντος, Κολωνίας καὶ τῶν λοιπῶν Κεμαλοκρατουμένων ἐπαρχιῶν ἄλλοι μὲν ἐφονεύθησαν, βασανισθέντες ἀγρίως, ἄλλοι δὲ ἀπομακρυνθέντες βιαίως ἐκ τῶν ποιμνίων των ἀπέθανον ἐν ταῖς φυλακαῖς καὶ τῇ ἐξορίᾳ καὶ ἄλλοι βασανίζονται εἰσέτι ἐξόριστοι εἰς τὰ βάθη τῆς Ἀνατολῆς, στερούμενοι περιθάλψεως καὶ βοηθείας.
Τὰς τοιαύτας κατὰ τοῦ κλήρου βαρβάρους καὶ ἀπανθρώπους πράξεις συνεχίζων καὶ ὁ εἰς Σμύρνην εἰσελάσας Κεμαλικὸς στρατός, ἔχων πρὸς τοῦτο συνεργοὺς ὁμοφρονοῦντας πολίτας, ἀπὸ πολλοῦ μυστικῶς πρὸς τοῦτο ὀργανωθέντας, πρὶν ἢ ἀποβλέψη εἰς τὴν ἐξασφάλισιν τῆς θέσεως αὐτοῦ ἐν Σμύρνῃ καὶ τῆς ἐν αὐτῇ τάξεως, ἔστρεψε τὴν προσοχὴν αὐτοῦ κατὰ τοῦ ἱεροῦ χριστιανικοῦ κλήρου.
Πλὴν τοῦ ἐν Σμύρνῃ ὑπάρχοντος κλήρου, λόγῳ τῆς ὑπὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ στρατοῦ ἐκκενώσεως τῆς ἐνδοχώρας, εἶχε καταφύγει ἅπας ὁ ἱ. κλῆρος τῶν ἐπαρχιῶν Ἐφέσου, Φιλαδελφείας, καὶ Ἡλιουπόλεως, ἀνερχόμενοι εἰς 252 ἱερεῖς καὶ ἱεροδιακόνους καὶ εἰς δύο Μητροπολίτας Ἐφέσου καὶ Σμύρνης. Πάντες οὗτοι ἐπὶ κεφαλῆς τῶν ἐπίσης εἰς Σμύρνην συγκεντρωθέντων ποιμνίων των, κατεγίνοντο πρὸς περίθαλψιν τῆς δυστυχίας αὐτῶν, καταφυγόντων εἰς τὴν πόλιν ταύτην ἐν ἐλεεινῇ καταστάσει.
Ὁ πρῶτος ἅμα τῇ καταλήψει διορισθεὶς Κεμαλικὸς φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλὶχ Ζεκῆ διέσπειρε τὰ ὄργανα αὐτοῦ, ὀλίγους στρατιώτας καὶ πλείστους πολίτας, μυστικῶς ἀπὸ πολλῶν ἡμερῶν ἐπὶ τούτῳ ὀργανωθέντας, ἵνα χρησιμεύσωσιν ὡς διῶκται καὶ φονεῖς τῶν Χριστιανῶν καὶ διαρπάζωσι τὰς περιουσίας αὐτῶν καὶ εἰσελάσαντες οὗτοι εἰς τὰς ἀποκέντρους κατὰ πρῶτον συνοικίας καὶ τὰ περίχωρα καὶ προάστια πλὴν τῶν ἄλλων κακουργημάτων, ἅτινα διέπραξαν καὶ περὶ ὦν λεπτομερῶς ἀναφέρει ἡ παροῦσα ἔκθεσις, συστηματικῶς κατεδίωξαν καὶ τὸν κλῆρον.
Καὶ πρῶτον μέν, ἀποσπῶντες αὐτοὺς ἀπὸ τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν προσφυγικῶν καταυλισμῶν, ἐξηυτέλιζον καὶ ἀνηλεῶς ἐβασάνιζον ὑπ’ αὐτὰ τὰ ὄμματα τῶν ὁλοφυρομένων Χριστιανῶν, ὡς συνέβη ἐν Σεϊδίκιοϊ, Κουκλουτζᾷ, Βαϊρακλῇ, ἁγίᾳ Τριάδι, Κορδελιῷ, Παπᾶ Σκάλᾳ, Τομάζῳ, Καρατασίῳ, Καραντίνᾳ, Γκιόζ-Τεπέ, Κοκάργιαλη, Τρία Πηγάδια, ἁγίῳ Βουκόλῳ, ἁγίῳ Κωνσταντίνῳ, ἁγίᾳ Ἄννῃ, Λυγαριᾷ, Μερσινλῇ, Δαραγάτς κ.λπ., εἶτα δὲ ἀπήγαγον ὅσους ἐξ αὐτῶν ἠδυνήθησαν εἰς τὰς φυλακάς, ὡς τὸν ἀρχιμ. Θεόφιλον Πετσομᾶνον ἀρχιερ. ἐπίτροπον Θείρων, τὸν ἀρχιμ. Διονύσιον Χαρβαλιᾶν ἀρχιερ. ἐπίτροπον Σιβρισαρίου, τὸν ἱεροδιάκονον Κωνστάντιον Βρεκούσην, τὸν ἀρχιμ. Ἄνθιμον Τσακιράκην ἀρχιερ. ἐπίτροπον Μαγνησίας, τὸν παπᾶ Ἐμμανουὴλ ἐφημέριον Τζιμόβαση, καὶ ἄλλους πολλούς, καὶ ἐκεῖ κρατήσαντες αὐτοὺς ἐβασάνιζον ἐπὶ διαφόροις προφάσεσι, ἅς ἐδημιούργουν σμήνη ψευδομαρτύρων, παρακολουθούντων ἑκάστην ὁμάδα κακούργων.
Οὕτω δὲ γέροντες σεβάσμιοι, ἀνεπίληπτοι τοῦ ὑψίστου λειτουργοί, ἀφοῦ ἀνηλεῶς ἐδάρησαν, εἶδον νὰ ἀποσπῶνται βιαίως αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς καὶ τοῦ γενείου των, καὶ ἐν τοιαύτῃ κατα στάσει ῥιπτόμενοι εἰς τὰς φυλακὰς πολλοὶ ἐξ αὐτῶν ἐφονεύθησαν, καὶ ἄλλοι ἠτιμάσθησαν, ὡς ὁ ἱεροδιάκονος Κωνστάντιος Βρεκούσης, οἱ ἀρχιμ. Θεόφιλος Πετσομᾶνος καὶ Ἄνθιμος Τσακιράκης κ.λπ.
Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή μαρτύρησαν 347 κληρικοί (από το σύνολο των 459 ιερέων και διακόνων των εκκλησιαστικών επαρχιών Εφέσου, Σμύρνης, Φιλαδελφείας, Ηλιουπόλεως, Ανέων, Κρήνης, Βρυούλων, Περγάμου Αδραμυττίου, Μοσχονησίων και Κυδωνιών).
50.000 οι θανατωθέντες Σμυρναίοι…Αλέξανδρος, Παναγιώτης, Κυριάκος, Δημητρός, Εμμανουήλ, Ελευθέριος, Ιωάννης, Νικόλαος… λίγα ονόματα από τους 4.000 Αϊβαλιώτες που θανατώθηκαν εκείνες τις μέρες: Κωνσταντίνος, Παναγής, Αμερσούδα, Ειρήνη, Ευάγγελος, Θηρεσία από τις Παλαιές Φώκιες που οικτρά θανατώθηκαν μαζί με 3.500 Φωκαείς. Να αναφέρουμε τον τρόπο με τον οποίο θανατώθηκε η προαναφερθείσα Ειρήνη, ήταν έγγυος 9 μηνών όταν τη συνέλαβαν οι Τούρκοι. Άγρια όρμησαν επάνω της και με τη ξιφολόγχη της άνοιξαν την κοιλιά για να δουν τι παιδί θα γεννούσε… Μάρτυρες στην Προύσα: Νικόλαος, Φώτιος, Σταμάτης, Ιωάννης, Ραλλού, Βιργινία, Χαρίκλεια, Νικόλαος, Φώτιος. Λίγα ονόματα μέσα στα εκατοντάδες χιλιάδες που «χάλασαν», όπως έλεγε Μοσχονησιώτισσα γιαγιά, οι Τούρκοι. 3.361 Περγαμηνιώτες, 6.000 Μοσχονησιώτες… Κι ανάμεσα σ’ όλους αυτούς και μικρά παιδιά όπως δεκάδες πρόσκοποι …
Οι μάρτυρες πρόσκοποιτου Αϊδινίου και των Σωκίων
15 Ιούνη 1919: Μια μεγάλη δύναμη ανταρτών χτύπησε το Αϊδινι. Τμήματα του πρόχειρα οργανωμένου Τουρκικού στρατού μαζί με άτακτους (Τσέτες) άρχισαν να προσβάλουν την πόλη του Αϊδινίου, με πολυβολισμούς και κανιονοβολισμούς απο τα νότια της πόλεως.
16 Ιουνίου 1919: Στη μεγάλη αυτή καταστροφή οι Πρόσκοποι, μαζί με τον Τοπικό τους Έφορο Νικόλαο Αυγερίδη δεν έμειναν αδρανείς και αρχίζουν να τρέχουν παντού να βοηθήσουν. Η μάχη προχωράει προς το κέντρο της πόλεως και τα πυρά των Τούρκων πυκνώνου. Τότε εμφανίζονται και οι πρώτες πυρκαγιές, οι οποίες παίρνουν γρήγορα τρομερές διαστάσεις. Οι μάχες γίνονται σκληρές, μπροστά στην αριθμητική υπεροχή των ανταρτών ο Ελληνικός Στρατός, αναγκάζεται να υποχωρήσει στα υψώματα περιμένοντας ενισχύσεις.
Ο Τοπικός Έφορος, οι Αρχηγοί και οι Πρόσκοποι αδυνατούν όμως να εγκαταλείψουν εγκαίρως την κόλαση αυτή, και να αφήσουν αβοήθητους τους συγχωριανούς τους. Έτσι παραμένουν ακλόνητοι στις θέσεις τους ως γνήσιοι Έλληνες Πρόσκοποι, προσφέροντας μέχρι την τελευταία στιγμή τις υπηρεσίες τους προς τον πλησίον μέχρι την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να συλληφθούν 31 Πρόσκοποι μαζί με τον Τοπικό Έφορο Νίκο Αυγερίδη και τους Αρχηγούς τους.
Το πρωί της 18ης Ιουνίου τους μεταφέρουν στις όχθες του Εύδωνα ποταμού και καλούν πρώτο τον Νίκο Αυγερίδη να αλλαξοπιστήσει και να απαρνηθεί την Ελλάδα. ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ ! αναφωνεί ο ήρωας Τοπικός Έφορος και εκτελείται. Την ίδια τύχη είχε ορίσει η μοίρα και για τους υπόλοιπους Προσκόπους που αναφωνώντας και αυτοί: ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ! εκτελούνται ο ένας μετά τον άλλο. Τον Νίκο Αυγερίδη του έβγαλαν τα μάτια, τον Φιλοκτήτη Αργυράκη τον έγδαραν, τον 19χρονο Μίνωα Βεϊνόγλου τον αποκεφάλισαν με σκουριασμένο μαχαίρι, τους λοιπούς τους λόγχισαν και τους κατακρεούργησαν. ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΗΡΩΙΚΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΤΟΥ ΑΪΔΙΝΙΟΥ:1. Νικόλαος Αυγερίδης (Ιδρυτής και Τ.Ε.)2. Επαμεινώνδας Αναστασιάδης (μέλος Τ.Ε.)3. Μιχαήλ Τσοχατζής (μέλος Τ.Ε.)4. Φιλοκτήτης Αργυράκης (Αρχηγός 1ης Ο.Π.)5. Μίνως Βεϊνόγλου (Αρχηγός 2ης Ο.Π.)6. Αιμίλιος Παπαδόπουλος (Αρχηγός 3ης Ο.Π.)7. Ιωάννης Αβραάμ8. Κωνσταντίνος Ανδρεάδης9. Ηρακλής Αντωνίου10. Δήμος Αραδούλης11. Γεώργιος Θεοδώρου12. Βασίλειος Ιωάννου13. Γεώργιος Ιωάννου14. Χρυσόστομος Κανάτας15. Γεώργιος Καραγιαννόπουλος16. Δήμος Καραμαούνας17. Δημήτριος Κουγιουμτζής18. Κυριάκος Μανθόπουλος19. Εμμανουήλ Μαρινάκης20. Ευδόκιμος Μιναρεδζόγλου21. Θεοδόσιος Μιναρεδζόγλου22. Νικόλαος Μιναρεδζόγλου23. Γεώργιος Νικητόπουλος24. Κωνσταντίνος Νομικός25. Γεώργιος Παναγής26. Γεώργιος Παπαδάκης27. Δημήτριος Πρωτοψάλτης28. Πλάτων Σαμιωτάκης29. Δημοσθένης Σακελλαρίδης30. Μάνθος Τσοχατζής31. Ευστάθιος ΧριστοδούλουΤρία χρόνια μετά, τον Απρίλιο του 1922, νέα συμφορά έπληξε τους Έλληνες Προσκόπους. Τα Σώκια, μικρή πόλη στον ποταμό Μαίανδρο, ήταν υπό την κατοχή του Ιταλικού Στρατού, ο οποίος διατάχτηκε να παραδώσει την περιοχή στα ελληνικά στρατεύματα. Οι τούρκικες αρχές είχαν ρίξει εδώ και μήνες στη φυλακή πολλούς Έλληνες, μεταξύ των οποίων και τους Προσκόπους. Μόλις πλησίασε ο Ελληνικός Στρατός, οι Τούρκοι πήραν φεύγοντας και τους κρατούμενους, παρά τις υποσχέσεις που είχαν δώσει στους Ιταλούς. Προσπαθώντας να τους καταδιώξουν έτσι όπως έφευγαν άτακτα, οι Έλληνες στρατιώτες βρέθηκαν μπροστά στα πτώματα δεκαπέντε και πλέον Ελληνόπουλων…ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΗΡΩΙΚΩΝ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ στα Σώκια:1. Χρήστος Χριστίδης (Αρχηγός)2. Γεώργιος Βενέτος3. Βασίλειος Γεωργιάδης4. Δημήτριος Καραμηνάς5. Θρασύβουλος Καραμηνάς6. Δημήτριος Μελάς7. Ευστράτιος Ματθαίου8. Ιωάννης Στολίδης9. Γεώργιος Σαβράκης10. Βασίλειος Χαραλάμπους11. Γεώργιος Χαραλάμπους12. Γεώργιος Χατζημιχαήλ13. Κωνσταντίνος Χειμωνίδης.
Ένα τρίτο γεγονός σφαγής προσκόπων αναφέρεται στο χωριό Κάτω Παναγιά στην περιοχή της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας, τον Αύγουστο του 1922, κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία. Στο χωριό εισέβαλαν τουρκικά σώματα αφήνοντας πίσω τους 800 νεκρούς, ανάμεσά τους και τους 13 νέους πρόσκοπους.
…Και τόσων άλλων αγνώστων Μικρασιατών μαρτύρων, ὧν Σὺ Κύριε γινώσκεις τὰ ὀνόματα…ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ ΑΓΙΩΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΩΝ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΩΝ΄Ηχος δ΄Ο υψωθείς εν τω ΣταυρώΗ πενταυγής Αρχιερέων χορεία, τη των αγώνων νοητή δαδουχία, την Μικρασίαν άπασαν αυγάζει νοητώς, ο σοφός Χρυσόστομος, Γρηγορίω τω θείω, Αμβρόσιος, Προκόπιος και Ευθύμιος άμα, ούς ευφημούμεν είπωμεν πιστοί, χαίροις Μαρτύρων, πεντάριθμε σύλλογε.ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ ΑΓΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣΉχος γ΄Θείας πίστεωςΜέγαν μάρτυρα η Εκκλησία, μέγαν ήρωα το έθνος σύμπαν, τον της Σμύρνης υμνούμεν Χρυσόστομον. Και γαρ γενναίως αθλήσας υπέμεινεν υπέρ πατρίδος και πίστεως θανατόν, Ιεράρχου τε υπόδειγμα εαυτόν ανέδειξε τον στέφανον λαβών τον αμαράντινον.
Ο Θεός μας δίνει σταυρό για να σωθούμε και εμείς τον πετάμε! Και όχι μόνο τον πετάμε, αλλά ζητάμε του Χριστού και τα ρέστα! Δεν καταλαβαίνουν οι άνθρωποι… Είμαστε για ξύλο… Όποια η μάχη, τοιαύτη και η νίκη. Στην αγορά του ουρανού, δεν υπάρχουν φθηνά πράγματα. Οι στιγμές του πόνου και της θυσίας είναι στιγμές ευλογίας. Κοντά σε κάθε σταυρό είναι και μία ανάσταση… Με τις θλίψεις σώζεται ο άνθρωπος· χωρίς θλίψεις δεν σώθηκε κανείς. Χωρίς θλίψεις και βάσανα, ας μην περιμένει κανείς ανάπαυση στην πέρα του τάφου ζωή. Με τις πρόσκαιρες θλίψεις, τις οποίες υπομένουμε, εξαγοράζουμε την μελλοντική, την αιώνιο χαρά και ανάπαυση. Υπάρχουν άνθρωποι που γογγύζουν και λένε, να οι άλλοι καλοπερνάνε και κάνουνε τόσες αμαρτίες και εμείς κάνουμε το σταυρό μας, με νηστείες, κοίτα τι τραβάμε! Μα ο Θεός τους έδωσε το σταυρό αυτόν, για να σωθούνε. Γιατί άνθρωπος χωρίς σταυρό, δεν θα πάει στον τάφο του Χριστού, αλλά στον τάφο του διαβόλου. Ο Θεός μας δίνει σταυρό για να σωθούμε και εμείς τον πετάμε! Και όχι μόνο τον πετάμε, αλλά ζητάμε του Χριστού και τα ρέστα! Δεν καταλαβαίνουν οι άνθρωποι… Είμαστε για ξύλο… Μας αξίζει!!! Πάρτε τον σταυρό σας, για να πάτε στον παράδεισο! Σε διαφορετική περίπτωση, όταν δεις την Αλήθεια, θα χτυπάς το κεφάλι σου, αλλά θα είναι πια αργά και δεν θα μπορείς να γυρίσεις πίσω για να τα διορθώσεις… Μέσα στις θλίψεις υπάρχει ο Χριστός και μέσα στην ανάπαυση (καλοπέραση) υπάρχει το πνεύμα του διαβόλου, που είναι η αιτία όλων των κακών. Πίσω από κάθε δοκιμασία κρύβεται η αγάπη του Θεού. Γιατί αν δεν προηγηθούν οι πειρασμοί και οι θλίψεις, δεν φτάνει κανείς να γιορτάσει μέσα του, την ανέκφραστη χαρά της θείας επισκέψεως. Άμα σκεφτόμαστε το αιώνιο κέρδος των δοκιμασιών, δεν θα στενοχωριόμαστε. Εάν θέλει ο Θεός να πάσχουμε, άρα έχει κάποιον σωτήριο σκοπό, τον οποίον εμείς οι γήινοι δεν μπορούμε να τον προβλέψουμε, ενώ η υπομονή και η μακροθυμία και το ταπεινό της παραδοχής του πειρασμού, πάντοτε, ναι, πάντοτε, θα φέρει κατόπιν σίγουρη ωφέλεια. Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας
– Γέροντα, πώς θα βοηθηθεί κάποιος που ζηλεύει να ξεπεράσει τη ζήλεια; – Αν γνωρίσει τα χαρίσματα με τα όποια τον έχει προικίσει ο Θεός και τα αξιοποιήσει, τότε δεν θα ζηλεύει και η ζωή του θα είναι Παράδεισος. Πολλοί δεν βλέπουν τα δικά τους χαρίσματα· βλέπουν μόνον τα χαρίσματα των άλλων και τους πιάνει η ζήλεια. Θεωρούν τον εαυτό τους αδικημένο, μειωμένο, κι έτσι βασανίζονται και κάνουν τη ζωή τους μαύρη. «Γιατί αυτός να έχει αυτά τα χαρίσματα κι εγώ να μην τα έχω;», λένε. Μα εσύ έχεις άλλα χαρίσματα, εκείνος άλλα. Θυμάστε τον Κάιν και τον Άβελ; Δεν έψαξε ο Κάιν να βρει τα δικά του χαρίσματα, αλλά κοιτούσε τα χαρίσματα του Άβελ· οπότε καλλιέργησε τον φθόνο προς τον αδελφό του, μετά τα έβαλε και με τον Θεό και τελικά από τον φθόνο έφθασε στον φόνο. Και μπορεί αυτός να είχε περισσότερα και μεγαλύτερα χαρίσματα από τον Άβελ. – Γέροντα, πώς μπορεί κανείς, όταν βλέπει τα χαρίσματα των άλλων, να μη ζηλεύει, αλλά να χαίρεται; – Αν αξιοποιεί τα δικά του χαρίσματα και δεν τα θάβει, τότε θα χαίρεται με τα χαρίσματα των άλλων. Χρόνια τώρα βλέπω εδώ μια αδελφή τι φωνή έχει, τι ευλάβεια, και όμως δεν πάει να ψάλει. Και επειδή το δικό της χάρισμα το θάβει και δεν ψάλλει, μαραζώνει, όταν ακούει την άλλη που δεν έχει και τόσο καλή φωνή να ψάλλει. Δεν σκέφτεται ότι σ’ αυτήν έδωσε ο Θεός καλύτερη φωνή, αλλά δεν την καλλιεργεί. Γι’ αυτό, λέω, ο καθένας να ψάξει να δει μήπως το χάρισμα που βλέπει στον άλλον και το ζηλεύει το έχει και αυτός, αλλά δεν το καλλιεργεί, ή μήπως ο Θεός του έδωσε άλλο χάρισμα. Γιατί ο Θεός δεν αδικεί κανέναν, στον καθέναν έχει δώσει ένα διαφορετικό χάρισμα που θα τον βοηθήσει στην πνευματική του πρόοδο. Όπως ο ένας άνθρωπος δεν μοιάζει με τον άλλο, έτσι και το χάρισμα του ενός δεν μοιάζει με του άλλου. Προσέξατε καμμιά φορά τα αγριομπίζελα που έχετε εκεί κάτω στον φράχτη; Όλα είναι από μία ρίζα, αλλά έχουν διαφορετικά χρώματα και το ένα είναι πιο όμορφο από το άλλο. Και όμως το ένα δεν ζηλεύει το άλλο… Το καθένα χαίρεται με το χρώμα που έχει. Βλέπετε και τα πουλιά; Το καθένα έχει τη χάρη του, το δικό του κελάηδημα. Ας βρει λοιπόν ο καθένας τα χαρίσματα που του έδωσε ο Θεός, ας δοξάζει τον Καλό Θεό, όχι εγωιστικά, φαρισαϊκά, αλλά ταπεινά, αναγνωρίζοντας ότι δεν έχει ανταποκριθεί στις δωρεές του Θεού, και ας τα αξιοποιήσει στο εξής. – Γέροντα, ζηλεύω μερικές αδελφές, γιατί έχουν ορισμένα χαρίσματα που εγώ δεν τα έχω. – Σ’ εσένα ο Θεός έδωσε τόσα χαρίσματα κι εσύ ζηλεύεις τα χαρίσματα των άλλων; Μου θυμίζεις την κόρη ενός ζαχαροπλάστη που είχαμε στην Κόνιτσα. Ο πατέρας της της έδινε κάθε μέρα ένα μικρό κομμάτι ραβανί, για να μην την πειράξει το μεγάλο, και αυτή έβλεπε τα παιδιά στο σχολείο που έτρωγαν μεγάλο κομμάτι μπομπότα [1] και τα ζήλευε. «Τι μεγάλο κομμάτι τρώνε αυτά! έλεγε. Έμενα ο πατέρας μου μικρό μου δίνει». Ζήλευε την μπομπότα που έτρωγαν τα άλλα παιδιά, ενώ αύτη είχε ολόκληρο ζαχαροπλαστείο και έτρωγε ραβανί! Θέλω να πω, κι εσύ δεν εκτιμάς τα μεγάλα χαρίσματα που σου έδωσε ο Θεός, αλλά βλέπεις τα χαρίσματα των άλλων και ζηλεύεις. Ας μην είμαστε αχάριστοι προς τον Καλό Πατέρα μας Θεό, ο Όποιος έχει προικίσει όλα τα πλάσματά Του με χαρίσματα διάφορα, γιατί Αυτός γνωρίζει τι χρειάζεται ο καθένας μας, ώστε να μη βλαφθούμε. Εμείς όμως πολλές φορές κάνουμε σαν τα μικρά παιδιά και παραπονιόμαστε, γιατί δεν έδωσε και σ’ εμάς ο Πατέρας ένα φράγκο ή ένα δίφραγκο [2], όπως έδωσε στα αδέλφια μας, ενώ σ’ εμάς έχει δώσει ολόκληρο εκατοστάρικο. Νομίζουμε ότι αυτό που έδωσε σ’ εμάς δεν είναι τίποτε, γιατί περνάμε το εκατοστάρικο για χαρτί, και μας συγκινεί το φράγκο ή το δίφραγκο που έδωσε στα αδέλφια μας και κλαίμε και αγανακτούμε με τον Καλό Πατέρα μας! Γέροντας Παΐσιος
Προσευχόμαστε με τα χείλη μας μόνο και βιαζόμαστε να ξεφορτωθούμε τον κανόνα της προσευχής μας, κι έπειτα χάνουμε την ειρήνη μας. Η νηστεία και η προσευχή είναι μέσα διακόσμησης της ψυχής μας και επαναφοράς της στην αυθεντική της κατάσταση. Πρέπει να παλέψουμε… Από τη στιγμή που παραβαίνουμε τον νόμο του Θεού, η συνείδησή μας αρχίζει να μας τύπτει. Δεν μας αφήνει σε ησυχία. Κι έτσι πρέπει να εκλιπαρήσουμε τον Κύριο με την προσευχή μας, να μας διδάξει την πιστότητα στο πρόσωπό Του με όλη μας την καρδιά και την ψυχή. Ξεχνάμε συχνά ότι δεν είμαστε παρά εφήμεροι επισκέπτες σ’ αυτή τη ζωή, και πρέπει κατά συνέπεια να κατοικούμε μέσα στην προσευχή αδιάκοπα, διότι η προσευχή είναι η ανάσα της ψυχής μας. Η προσευχή προσελκύει ενέργεια από την πηγή της Ζωής, τον Κύριο, ο οποίος περιφρουρεί, διαφυλάττει και τρέφει όλα τα όντα. Κανείς άλλος πέρα από τον Θεό δεν γνωρίζει το επίπεδο της προσευχής που έχει επιτύχει ένας άνθρωπος, διότι αν ήταν δυνατό να δει κανείς πόση Χάρη έχει ο διπλανός του, κάποιοι θα καταθλίβονταν που δεν έχουν φτάσει σε τέτοιες καταστάσεις. Είναι επιζήμιο για όσους ζουν σε απομόνωση και ηρεμία να ατενίζουν πρόσωπα άλλων ανθρώπων και να συζητούν μαζί τους. Είναι σαν το χαλάζι που πέφτει πάνω στους τρυφερούς καρπούς των δέντρων και τους αναγκάζει να μαραίνονται ή να πέφτουν. Κατά τον ίδιο τρόπο και τα συναπαντήματα με τους ανθρώπους, οσοδήποτε σύντομα κι αν είναι και όποια κι αν είναι η αιτία τους, εμποδίζουν την αποκομιδή των καρπών της αρετής που άνθισε σε συνθήκες σιωπής και ηρεμίας. Ακριβώς όπως ο πάγος καίει τα τρυφερά βλαστάρια των λουλουδιών που ξεπετάχτηκαν από τη γη στην πρώιμη άνοιξη, έτσι και τα συναπαντήματα με τους ανθρώπους καίνε τον καρπό του νου, που ξεκίνησε να βλασταίνει αρετή. Υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι που έρχονται στα συγκαλά τους, πολύ λίγοι που κατανοούν τη ζωή. Προσευχόμαστε με τα χείλη μας μόνο και βιαζόμαστε να ξεφορτωθούμε τον κανόνα της προσευχής μας, κι έπειτα χάνουμε την ειρήνη μας. Η νηστεία και η προσευχή είναι μέσα διακόσμησης της ψυχής μας και επαναφοράς της στην αυθεντική της κατάσταση. Πρέπει να παλέψουμε, με τη βοήθεια του Θεού, να αποκτήσουμε τα ιδιώματα του Χριστού Σωτήρα. Γνωρίζουμε ότι ήταν πράος και αγαθός, και πρέπει να προσπαθήσουμε να Τον μιμηθούμε. Δεν έχουμε όμως τη δύναμη να το κάνουμε αυτό από μόνοι μας γι’ αυτό και πρέπει να ζητήσουμε από τον Κύριο βοήθεια. Είναι αδύνατο να μας δώσει ο γλόμπος φως δίχως το ηλεκτρικό ρεύμα, και είναι αδύνατο για μας να ζήσουμε χωρίς Θεό όπως είπε και ο Ίδιος: «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» ( Ιωάν. 15, 5 ) . … Όταν βλέπουμε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, θέλουμε συχνά να το αποκτήσουμε, αλλά από τη στιγμή που το κάνουμε, χάνουμε γρήγορα το ενδιαφέρον μας γι’ αυτό. Από τη στιγμή που βλέπουμε κάτι άλλο, το επιθυμούμε, και η κατάσταση έτσι πηγαίνει ασταμάτητα. Είμαστε εξαιρετικά άστατοι. Αυτός είναι ο λόγος που ο Κύριος ήρθε να ενοικήσει ανάμεσά μας: για να μας συνάξει και να μας ενώσει μαζί, έτσι ώστε να είμαστε μία ποίμνη κάτω από ένα Ποιμένα. Όταν Εκείνος μας εγκολπώνεται όλα είναι εύκολα. Τώρα οι λογισμοί μας περισπώνται. Δεν εστιάζουν σε αυτό που κάνουμε. Το μόνο αντίδοτο σ’ αυτό είναι η προσευχή. Κάθε έργο απαιτεί μια αυτοσυγκέντρωση του νου, ιδιαίτερα η προσευχή. Οι Άγιοι Πατέρες κάνουν λόγο για προσευχή του νοός, την προσευχή του Ιησού. Υπάρχει μια σειρά από κανόνες σχετικά με το πώς μπορεί κανείς να επιδοθεί στην προσευχή του Ιησού, και πώς να κάνει τον νου του να κατέλθει στην καρδιά, αλλά είναι απαραίτητο να έχει κανείς έναν έμπειρο πνευματικό οδηγό, προκειμένου να μάθει σωστά την προσευχή του Ιησού. Πρέπει να εξασκούμαστε στην προσευχή συνεχώς. Κάθε κίνηση της καρδιάς πρέπει να είναι προσευχητική. Οι Άγιοι Πατέρες λένε ότι όπως ακριβώς ο παραμικρός κόκκος σκόνης μας εμποδίζει να δούμε, έτσι και η παραμικρή μέριμνα μας εμποδίζει να προσευχηθούμε. Για την αγνή προσευχή είναι απαραίτητη μια αμέριμνη ζωή. – Περί προσευχής Η Υπεραγία Θεοτόκος εμφανίστηκε και μίλησε σε πολλούς ανθρώπους σε πρόσφατες εποχές. Είπε ότι μεσιτεύει στον Υιό της για μας, αλλά εμείς δεν μετανοούμε. Μας συμβούλευσε σε πολλές περιπτώσεις να μετανοήσουμε, διότι ο καιρός περνάει κι έρχονται δύσκολες μέρες για τους χριστιανούς. Μας λέει ότι πρέπει να μετανοήσουμε, έτσι ώστε να μην έχουμε την ίδια τύχη με εκείνους που απομακρύνθηκαν από τον Θεό. Οι Άγιοι Πατέρες λένε ότι η γη προσέφερε το σπήλαιο για τη γέννηση του Σωτήρα και η ανθρωπότητα προσέφερε την Υπεραγία Θεοτόκο. Και αυτό έγινε προκειμένου ο Κύριος να κατέλθει ανάμεσά μας και να γίνει άνθρωπος για να μας σώσει. Πήρε πάνω του τη φύση μας για να μπορέσει να τη μεταμορφώσει και να την ανανεώσει. Και όλοι όσοι είναι εν Χριστώ Ιησού είναι καινή κτίση, νέοι άνθρωποι. Η ζωή στη γη είναι πολύ μικρή, αφάνταστα μικρή. Αλλά μας έχουν δοθεί πολλά σ’ αυτή τη μικρή χρονική περίοδο της ζωής μας. Μας έχουν δοθεί προκειμένου να μπορέσουμε να στραφούμε προς τον Θεό εκ βάθους καρδίας. Εκείνος είναι ο Ένας που μπορεί να μεταμορφώσει και να αναστήσει τις ψυχές μας. Οι χριστιανοί είμαστε πράγματι πολύ τυχεροί που έχουμε την Υπεραγία Θεοτόκο να πρεσβεύει για μας ενώπιον του θρόνου του Θεού. Μπορείτε επίσης να δείτε ότι εδώ, σ’ αυτή τη ζωή, όταν ζητάμε κάτι από τους γονείς μας, μας το δίνουν –αν φυσικά τους είμαστε υπάκουοι. Η Υπεραγία Θεοτόκος προσεύχεται αδιάκοπα στον Υιό της για μας. Ο Κύριος μας ακούει ακούραστα να παραπονιόμαστε όλη την ώρα. Έχει κουραστεί να μας βλέπει να αμαρτάνουμε, αλλά όχι να μας βλέπει να στρεφόμαστε προς το πρόσωπό Του για βοήθεια. Μας θέλει να τον καλούμε κάθε ώρα και στιγμή και να ξεχειλίζουν οι καρδιές μας προς το πρόσωπό Του . Η προσευχή δεν πρέπει να είναι κάτι που λέγεται και ξεχνιέται. Περί προσευχής – Στέκεσαι μπροστά σε μια εικόνα, παπαγαλίζεις την προσευχή σου κι έπειτα συνεχίζεις την δουλειά σου. Αυτό δεν είναι προσευχή…
Οι μοναχοί του Αγίου Όρους έχουν δημιουργήσει πολλές μοναδικές και σπάνιες νηστίσιμες συνταγές που αντικατοπτρίζουν την αυστηρότητα της νηστείας τους αλλά και την αγάπη τους για απλά και φυσικά υλικά. 1. Αγιορείτικη Φάβα με Μανιτάρια Υλικά: 500 γρ. φάβα 1 κρεμμύδι, ψιλοκομμένο 2 σκελίδες σκόρδο, ψιλοκομμένες 200 γρ. μανιτάρια, κομμένα σε φέτες 1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο Χυμός από 1 λεμόνι Αλάτι και πιπέρι Λίγο μαϊντανό, ψιλοκομμένο Εκτέλεση: Ξεπλύνετε τη φάβα και βράστε την σε νερό μέχρι να μαλακώσει. Στο μεταξύ, σοτάρετε το κρεμμύδι και το σκόρδο σε ελαιόλαδο μέχρι να γίνουν διάφανα. Προσθέστε τα μανιτάρια και συνεχίστε το σοτάρισμα μέχρι να μαλακώσουν. Όταν η φάβα είναι έτοιμη, πολτοποιήστε την μέχρι να γίνει κρέμα. Ανακατέψτε τα σοταρισμένα λαχανικά με τη φάβα, προσθέστε το χυμό λεμονιού, αλάτι και πιπέρι. Σερβίρετε με λίγο ελαιόλαδο και μαϊντανό. 2. Αγιορείτικη Σαλάτα με Σταφύλια και Καρύδια Υλικά: 1 φλιτζάνι σταφύλια, κομμένα στη μέση και χωρίς κουκούτσια 1 φλιτζάνι καρύδια, χοντροκομμένα 1 μαρούλι, ψιλοκομμένο 1/2 φλιτζάνι ελαιόλαδο Χυμός από 1 λεμόνι 1 κουταλάκι του γλυκού μουστάρδα Αλάτι και πιπέρι Εκτέλεση: Σε ένα μεγάλο μπολ ανακατέψτε το μαρούλι, τα σταφύλια και τα καρύδια. Σε ένα μικρό μπολ, ανακατέψτε το ελαιόλαδο, το χυμό λεμονιού, τη μουστάρδα, το αλάτι και το πιπέρι μέχρι να ομογενοποιηθούν. Περιχύστε τη σαλάτα με το ντρέσινγκ και ανακατέψτε καλά. Σερβίρετε αμέσως. Αυτές οι συνταγές αναδεικνύουν την ικανότητα των μοναχών να δημιουργούν νόστιμα και υγιεινά πιάτα με απλά υλικά, διατηρώντας την παράδοση της νηστείας.
Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί Cookies για να βελτιώσει την εμπειρία σας ενώ περιηγείστε στον ιστότοπο.Από αυτά τα Cookies, τα cookie που κατηγοριοποιούνται ως απαραίτητα αποθηκεύονται στο πρόγραμμα περιήγησής σας, καθώς είναι απαραίτητα για τη λειτουργία βασικών λειτουργιών του ιστότοπου.Χρησιμοποιούμε επίσης Cookies τρίτων που μας βοηθούν να αναλύσουμε και να κατανοήσουμε πώς χρησιμοποιείτε αυτόν τον ιστότοπο.Αυτά τα Cookies θα αποθηκευτούν στο πρόγραμμα περιήγησής σας μόνο με τη συγκατάθεσή σας.Έχετε επίσης την επιλογή να εξαιρεθείτε από αυτά τα Cookies.Ωστόσο, η εξαίρεση από ορισμένα από αυτά τα Cookies μπορεί να επηρεάσει την εμπειρία περιήγησής σας.
Cookie
Description
GDPR Cookie Consent
Αυτό το cookie ορίζεται από την προσθήκη GDPR Cookie Consent.Τα cookies χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση της συναίνεσης του χρήστη για τα cookies στην κατηγορία "Μη απαραίτητο".
Google
Επιτρέψτε στο Google και στους τεχνολογικούς συνεργάτες του να συλλέγουν δεδομένα και να χρησιμοποιούν cookies για εξατομίκευση και μέτρηση διαφημίσεων.
Τα απαραίτητα Cookie είναι απολύτως απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία του ιστότοπου. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει μόνο cookie που διασφαλίζουν βασικές λειτουργίες και δυνατότητες ασφάλειας του ιστότοπου. Αυτά τα cookies δεν αποθηκεύουν προσωπικά στοιχεία.
Τυχόν cookie που ενδέχεται να μην είναι ιδιαίτερα απαραίτητα για τη λειτουργία του ιστότοπου και χρησιμοποιούνται ειδικά για τη συλλογή προσωπικών δεδομένων χρήστη μέσω αναλυτικών στοιχείων, διαφημίσεων, άλλων ενσωματωμένων περιεχομένων χαρακτηρίζονται ως μη απαραίτητα cookie. Είναι υποχρεωτικό να εξασφαλιστεί η συγκατάθεση του χρήστη πριν από την εκτέλεση αυτών των cookies στον ιστότοπό.
