Η μεγάλη εορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού είναι ένας ακόμα σημαντικός εορτολογικός σταθμός της Εκκλησίας μας. Οι πιστοί την ημέρα αυτή καλούνται να τιμήσουν και να προσκυνήσουν τον Τίμιο Σταυρό του Κυρίου ώστε να αντλήσουν δύναμη και χάρη από αυτόν. Η μεγάλη αυτή Δεσποτική εορτή δίνει επίσης την ευκαιρία σε όλους μας να σκεφτούμε ορισμένες βασικές αρχές και αλήθειες της πίστης μας, οι οποίες είναι συνυφασμένες με τη θεολογία του Σταυρού. Η Ορθόδοξος Καθολική Εκκλησίας μας, η οποία διασώζει, μόνη Αυτή, ανόθευτη την βιβλική και πατερική διδασκαλία, αποδίδει την προσήκουσα τιμή στο Σταυρό του Χριστού, ως το κατ’ εξοχήν όργανο και σύμβολο της απολυτρώσεως του ανθρωπίνου γένους. Σε αντίθεση με την ποικίλη ετεροδοξία, η οποία, είτε αδιαφορεί να αποδώσει τιμή στο Σταυρό (Προτεσταντισμός), είτε πολεμά ευθέως αυτόν, ως ειδωλολατρικό σύμβολο (Mάρτυρες του Ιεχωβά). Η Εκκλησία μας θέσπισε πολλές φορές προσκύνησης και τιμής του Σταυρού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με αποκορύφωμα τη μεγάλη εορτή της Παγκοσμίου Υψώσεως, στις 14 Σεπτεμβρίου. Ο Σταυρός του Κυρίου αποτελεί για τη χριστιανική πίστη κορυφαίο σύμβολο θυσίας και αγιασμού, διότι η σημασία του είναι πραγματικά τεράστια. Ο Σταυρός μαζί με την Ανάσταση λειτουργούν ως δυο βασικοί άξονες πάνω στους οποίους κινείται η ζωή των πιστών χριστιανών. Η Ανάσταση έπεται του Σταυρού και προϋποθέτει το Σταυρό και ο Σταυρός προμηνύει την Ανάσταση. Χωρίς Σταυρό δεν γίνεται Ανάσταση. Πάνω σε αυτές τις αρχές στηρίζεται η θεολογία του Σταυρού και η σπουδαία σημασία του για τη ζωή της Εκκλησίας. Ο μέγας απόστολος των Εθνών Παύλος, ο κατ’ εξοχήν θεολόγος του Σταυρού, τονίζει συχνά στις θεόπνευστες επιστολές του ότι ο Σταυρός του Χριστού είναι γι’ αυτόν και για την Εκκλησία καύχηση. «εμοί δε μη γένοιτο καυχάσθαι ει μη εν τω σταυρώ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού» (Γαλ.6,13), διότι «ο λόγος γαρ ο του σταυρού τοις μεν απολλυμένοις μωρία εστί τοις δε σωζομένοις ημίν δύναμις Θεού εστι» (Α΄Κορ.1,17», επειδή ο Ιησούς Χριστός «εγενήθη εν σοφία από Θεού, δικαιοσύνη τε και αγιασμός και απολύτρωσις» (Α΄Κορ.1,30) ως ο «Εσταυρωμένος» (Α΄Κορ.1,23). Ο Κύριος της δόξης «υπό χειρών ανόμων» καρφώθηκε επάνω στο ξύλο του Σταυρού, για να υποστεί το επώδυνο μαρτύριο της σταυρώσεως και να πεθάνει ως αίσχιστος κακούργος. Αλλά όμως η ανθρώπινη αυτή κακουργία, εξ αιτίας της άμετρης θείας αγάπης, λειτούργησε ευεργετικά για το θεοκτόνο ανθρώπινο γένος, «συνίστησι δε την εαυτού αγάπην εις ημάς ο Θεός, ότι αμαρτωλών όντων ημών Χριστός υπέρ ημών απέθανε. Πολλώ ουν μάλλον δικαιοθέντες νυν εν τω αίματι αυτού σωθησόμεθα δι’ αυτού από της οργής. Ει γαρ εχθροί όντες κατηλλάγημεν τω Θεώ διά του θανάτου του υιού αυτού, πολλώ μάλλον καταλλαγέντες σωθησόμεθα εν τη ζωή αυτού» (Ρωμ.5,8-10). Ο σταυρικός θάνατος του Χριστού είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο! Ο Σταυρός πριν τη μεγάλη σταυρική θυσία του Χριστού ήταν έχθιστο φονικό όργανο εκτέλεσης κακούργων. Όποιος πέθαινε δια της σταυρώσεως χαρακτηρίζονταν «επικατάρατος» (Γαλ.3,1). Αφότου όμως ο σαρκωμένος Θεός πέθανε ως κακούργος πάνω στο εγκάρσιο ξύλο, αυτό κατέστη πηγή απολυτρώσεως. Από μέσο θανατώσεως μεταβλήθηκε σε ακένωτη πηγή ζωής, από αποκρουστικό και απαίσιο όργανο των δημίων έγινε φωτεινό σύμβολο και δίαυλος ευλογιών, από ξύλο πόνου και ωδίνων κατέστη καταφύγιο ανάπαυσης και χαράς. Η παράδοξη αυτή και μεγάλη αλλαγή συντελέσθηκε επειδή η άμετρη θεία αγάπη και ευσπλαχνία δε λειτούργησε εκδικητικά προς την ανθρώπινη αγνωμοσύνη και κακουργία. Μέσα στην απύθμενη θεία φιλανθρωπία δεν υπάρχει «χώρος» για μίσος, θυμό και εκδίκηση. Ο Θεός, ως η απόλυτη αγάπη (Α΄Ιωάν.4,8,) αντί εκδίκησης ανταπέδωσε στον άνθρωπο ευσπλαχνία και του δώρισε τη λύτρωση από τα πικρά δεσμά της αμαρτίας και του κακού και του χάρισε την αιώνια ζωή. Χάρη λοιπόν στην άμετρη αγάπη του Θεού, το φρικτό φονικό όργανο των ανθρώπων μετεβλήθη σε πηγή αγιασμού και απολυτρώσεως. Σύμφωνα με την υψηλή θεολογία του ουρανοβάμονος Παύλου ο Σταυρός του Χριστού από ατιμωτικό και φρικτό φονικό όργανο θανατώσεως των κακούργων ανθρώπων, μετεβλήθη, μετά το σταυρικό θάνατο του Κυρίου, σύμβολο σωτηρίας, μέσο συμφιλίωσης με το Θεό και πηγή αγιασμού. Η ανθρώπινη κακία έδωσε στο Θεό πόνο και θάνατο δια του ξύλου του Σταυρού, η θεία ανεξικακία και άκρα φιλανθρωπία, έδωσε, αντίθετα, στο δήμιό Του αγάπη και λύτρωση! Η δύναμη λοιπόν του Σταυρού έγκειται στην ακένωτη αγάπη του Θεού, η οποία διοχετεύεται πλέον στην ανθρωπότητα και σε ολόκληρη τη δημιουργία μέσω του Σταυρού. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας έχοντας υπόψη τους αυτή τη μεγάλη αλήθεια, διατύπωσαν την περίφημη θεολογία του Σταυρού. Το ιερότατο αυτό σύμβολο είναι πια συνυφασμένο με τον Κύριο Ιησού Χριστό. Από Εκείνον αντλεί την ανίκητη δύναμή του, τον αγιασμό και τη χάρη. Γι’ αυτό και δεν είναι ειδωλολατρία να προσκυνείται από τους πιστούς, διότι προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού, σημαίνει προσκύνηση του ιδίου του Χριστού, του Οποίου είναι το σημείο και η ενθύμηση της απολυτρωτικής Του θυσίας. Ο Σταυρός του Χριστού αποτελεί πλέον την ενοποιό δύναμη της ανθρωπότητας. Αν το ξύλο της γνώσεως του καλού και του κακού στην Εδέμ (Γεν.3ο κεφ.) έγινε πρόξενος κακού και έχθρας του ανθρωπίνου γένους, το ξύλο του Σταυρού έγινε σημείο επανένωσης των ανθρώπων στο Σώμα Του Κυρίου Ιησού Χριστού. Τα δύο εγκάρσια ξύλα, που συνθέτουν το σύμβολο του Σταυρού, συμβολίζουν την ένωση των ανθρώπων με το Θεό (κάθετο ξύλο) και την ένωση των ανθρώπων μεταξύ τους (εγκάρσιο ξύλο). Φυσικά η ένωση των ανθρώπων περνά αναγκαστικά από τη σχέση τους με το Θεό. Το εγκάρσιο ξύλο παριστά, επίσης, τα δύο χέρια του Εσταυρωμένου Λυτρωτή μας, τα οποία είναι ανοιγμένα για να αγκαλιάσουν ολόκληρη την ανθρωπότητα. Μέσα σε αυτή τη θεώρηση η νέα εν Χριστώ ανθρώπινη κοινωνία έχει διαφορετική υφή από τις προχριστιανικές και εξωχριστιανικές κοινωνίες. Η ενοποιός δύναμη του Σταυρού του Χριστού αδελφοποιεί τους ανθρώπους, δημιουργώντας την κοινωνία της αγάπης, της αδελφοσύνης, της δικαιοσύνης και της ειρήνης. Το σύμβολο του Τιμίου Σταυρού είναι ακόμα η φοβερή δύναμη κατά των αντίθεων δυνάμεων. Μέχρι το σταυρικό θάνατο του Χριστού, ως όργανο του κακού, χρησιμοποιούνταν για την καταστροφή και το θάνατο. Αφότου ο Θεός καταδέχτηκε να καρφωθεί και να πεθάνει πάνω σ’ αυτόν μεταβλήθηκε σε όπλο εναντίων εκείνων που το χρησιμοποιούσαν. Η Εκκλησία μας ψάλλει θριαμβευτικά: «Κύριε όπλον κατά του διαβόλου τον σταυρόν Σου ημίν δέδωκας, φρύττει γαρ και τρέμει μη
…«ἄνθρωποι δίκαιοι ἀναφέρονται εἰς τὴν Καινὴν Διαθήκην, οἵτινες δὲν εἶχον ἀνάγκην τῆς σταυρικῆς θυσίας, διὰ νὰ γίνουν δίκαιοι». Δηλαδὴ ἤσαν δίκαιοι, ἀλλὰ εἶχον ἀνάγκην δικαιώσεως, διότι ἀδίκως ἐκρατοῦντο ὑπὸ τὸ κράτος τοῦ θανάτου. Ἑπομένως ἡ δικαίωσις αὐτῶν τῶν δικαίων ἦτο ἡ ζωοποίησις αὐτῶν καὶ ἡ ζωοποιὸς αὔτη δύναμις καὶ ἐνέργεια ἐξεπήγασεν ἐκ τῆς σταυρικῆς θυσίας. …ζωοποίησις καὶ δικαίωσις εἶναι ταυτόν. …Παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπῆρχον πρὸ τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ δίκαιοι, ἐν τούτοις ἐκρατοῦντο οὗτοι ἀδίκως ὑπὸ τὸ κράτος...τοῦ θανάτου. Ἂν καὶ «ἐλογίσθη τῷ Ἀβραὰμ ἡ πίστις εἰς δικαιοσύνην» (Ρωμ. δ΄ 9), ἐν τούτοις ὁ δίκαιος Ἀβραὰμ δὲν ἐσώθη τότε ποὺ ἐπίστευσε. Ἡ τῷ Ἀβραὰμ δοθεῖσα ἐπαγγελία περὶ σωτηρίας ἐπληρώθη ἐν Χριστῷ. Τῷ Ἀβραὰμ ἐδόθη ἡ ἐπαγγελία περὶ σωτηρίας, ὄχι αὐτὴ αὔτη ἡ σωτηρία. Τῷ Μωυσεῖ ἐδόθη νόμος, οὐχὶ ὅμως σωτηρία. Διὰ τοῦτο ἀκριβῶς ἐπιμένει ὁ Παῦλος εἰς τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ νόμος δὲν σώζει. Μόνον ὁ Χριστὸς σώζει. …Οὕτως ἡ δικαίωσις τῶν ἀδίκως ὑπὸ τὸν θάνατον κρατουμένων εἶναι ἀκριβῶς αὐτὴ αὔτη ἡ ζωοποίησις αὐτών. Λοιπόν, «διὰ τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἀναστάσεώς Του ὁ Χριστὸς ἐζωοποίησε τὰς ψυχᾶς τῶν νεκρῶν καὶ ζωοποιεῖ ἐν τοῖς μυστηρίοις τὰς ψυχᾶς τῶν πιστῶν». …Τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ αἰχμαλωσία τῶν ἀνθρώπων χαρακτηρίζεται ὡς μία ὑπὸ τοῦ διαβόλου βιαία διαρπαγὴ ἀνθρώπων μὴ ἀνηκόντων εἰς αὐτὸν (ἀφοῦ μόνον οἱ ἄδικοι ἀνήκουν εἰς αὐτόν), ἀλλὰ καὶ ἀξιοπρόσεκτον εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ στροφὴ τοῦ Θεοῦ κατὰ τοῦ διαβόλου ἐγένετο, «ἴνα μὴ παραβαθῇ ἡ δικαιοσύνη καὶ ἴνα μὴ καταστραφῇ ἡ δημιουργία τοῦ Θεοῦ». Λοιπὸν ἡ θεία δικαιοσύνη δὲν ἀπαιτεῖ ἱκανοποίησιν, ὡσὰν νὰ εἶχε προσβληθῆ ἡ Θεία οὐσία, ἀλλὰ τοὐναντίον ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ φανεροῦται ἐν Χριστῷ διὰ τῆς καταστροφῆς τοῦ διαβόλου καὶ τῆς καταλύσεως τῆς ἀδικίας καὶ διὰ τῆς ζωοποιήσεως τῶν ἀδίκως ὑπὸ τὸν θάνατον κρατουμένων. …ὁ ψιλὸς ἄνθρωπος, θνητὸς καὶ ἁμαρτωλὸς ὢν, δὲν ἠδύνατο νὰ λυτρώσῃ καὶ προσφέρῃ ἑαυτὸν τῷ Θεῷ. Ἑπομένως ὁ Θεὸς ὁ ἴδιος ἔδωσε τὸν μονογενῆ Υἱὸν αὐτοῦ ὡς μέσον ἀπολυτρώσεως, καταλλαγῆς, ἱλασμοῦ καὶ ἐξιλασμοῦ καὶ τὸ μέσον αὐτὸ εἶναι θυσία εὐάρεστος τῷ Θεῷ ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν. Ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος ἡμάρτησε πρὸς τὸν Θεόν, ἡ θυσία προσεφέρθη ὑπὲρ αὐτοῦ πρὸς Ὃν ἡμάρτησε, ἴνα ἀφεθοῦν αὐτοῦ αἱ ἁμαρτίαι. Ἡ θυσία αὔτη, ὅμως, δὲν προσεφέρθη διὰ τὰς ἀναγκας τοῦ Θεοῦ, ὡσὰν νὰ ἦτο οὗτος ὁ ἁμαρτωλὸς (ἄπαγε), ἀλλ΄ ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἠμῶν. Ὁ Θεὸς δὲν ἔχει καμμίαν ἀνάγκην. Ἠμεῖς ἔχομεν ἀνάγκην. Ὁ ἐν τῷ θανάτῳ καὶ τῇ ἁμαρτίᾳ διατελῶν ἄνθρωπος δὲν ἠδύνατο νὰ ποιήσῃ οὐδὲν διὰ τὴν σωτηρίαν του ἐκ τοῦ θανάτου καὶ τῆς ἁμαρτίας. Ἑπομένως ὁ εὔσπλαχνος Θεὸς ἐν Χριστῷ ἀνέλαβεν ὁ ἴδιος τὰς ἁμαρτίας ἠμῶν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ καὶ ἐξηφάνισεν αὐτᾶς διὰ τῆς καταπατήσεως τῆς ἐν τῷ θανάτῳ βασιλευούσης ἀρχῆς τῆς ἁμαρτίας. Ὁ Χριστὸς ἐσταυρώθη, ἴνα «ἀνέλῃ μὲν τὴν φθοράν, ἀποστήσῃ δὲ σὺν αὐτῇ καὶ τὴν καθ΄ ἠμῶν τυραννήσασαν ἁμαρτίαν». Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο «ἐγχειρίδιον» - Ἀλληλογραφία, πατρός Ἰωάννου Σ. Ῥωμανίδου & καθηγητή Παναγιώτου Ν. Τρεμπέλα, ἐκδόσεις «Ἁρμός».
