Να μην είσαι γρήγορος στη σύναψη φιλίας· όταν όμως συνάψεις δεσμό, να τον διατηρείς άλυτο με κάθε τρόπο, σηκώνοντας όλο το βάρος του συνανθρώπου, με την προϋπόθεση ότι δεν επιφέρει κίνδυνο στην ψυχή.
Διότι οι διαστάσεις προς τους φίλους εκφαυλίζουν όλη την προαίρεση των ανθρώπων και υποβάλλουν όχι μόνο τον υπαίτιο αλλά και τον αναίτιο στην ίδια υπόνοια.
Φίλους να κάμεις εκείνους, οι οποίοι διατηρούν παντοτινά άδολη την φιλία προς τους άλλους και μήτε όταν ευημερούσαν τους φθόνησαν μήτε όταν δυστυχούσαν τους παραμέλησαν.
Πράγματι πολλοί βοήθησαν κι πόνεσαν τους φίλους όταν βρίσκονταν σε δυστυχία, αλλά όταν ήσαν ευτυχείς δεν βάσταξαν την ευημερία τους· έτσι αυτούς που δεν τους ήλεγξε ο καιρός της συμπαθείας, τους ξεσκέπασε το πάθος του φθόνου. Ν’ αποκτάς λοιπόν φίλους όχι τους φαύλους αλλά τους αρίστους· διότι τα ήθη των φίλων κρίνονται συνήθως από την ποιότητα των φιλουμένων. Διά των εντίμων φίλων εύκολα επαναφέρεται κανείς και όταν παραπέσει, οι φαύλοι όμως φθείρουν και την υπάρχουσα καλοκαγαθία· οι πρώτοι καλύπτοντας οι ίδιοι την έλλειψη των φίλων στην αρετή την κάμουν να φαίνεται ανελλιπής, ενώ η συναναστροφή με τους φαύλους καθιστά νόθο και ό,τι υπόλοιπο αρετής υπάρχει.
Να μη ζητάς ν’ ακούεις τα ευχάριστα από τους φίλους, αλλά μάλλον τα αληθινά. Διότι, αν δεν πρέπει να πιστεύσουμε στους εχθρούς ακόμη και όταν λέγουν την αλήθεια, από τους φίλους δεν έχει φθαρεί η αλήθεια και ζητούν κι εκείνοι να λέγονται τα ευχάριστα, από που αλλού θα προέλθει για μας η γνώση της αληθείας και η διόρθωση των τυχόν ανουσίων λόγων και πράξεών μας; Γι’ αυτό να θεωρεις σπουδαίο πράγμα το να διαφέρουν οι φίλοι των κολάκων.
Οι μεν κόλακες, επαινώντας σε κατά πρόσωπο, και σένα τον ίδιο δεν αφήνουν να έρθεις σε συναίσθηση των σφαλμάτων που φυσικά διαπράττεις, αλλά και μεγαλύτερα τα καθιστούν με τις διαβολές προς τους άλλους· οι φίλοι όμως με τον φιλικό έλεγχο και σένα τον ίδιο ενισχύουν περισσότερο, ώστε ν’ αντιληφθείς την παρανομία, και, αν χρειασθεί να λεχθεί κάτι και προς τους έξω, τότε αντί κατηγορίας βρίσκουν απολογία για την πράξη.
Όσο λοιπόν διαφέρει η άσκηση της αρετής από την προκοπή στην κακία και το να διαλύει κανείς τις διαβολές από το να διαβάλλει στους υπηκόους, τόσο πρέπει και συ να προτιμάς τους φίλους από τους κόλακες.
Όσα από τα μυστικά αυξάνουν την αρετή σου, να τα γνωστοποιείς στους φίλους· όσα όμως εκφαυλίζουν τη γνώμη, αυτά ούτε ο ίδιος να τα εκτελείς ούτε στους φίλους να τα διαβιβάζεις. Αυτό είναι άριστο και χωρίς άλλη αιτιολογία· πλην όμως, όταν η φιλία, όπως συχνά συμβαίνει στα ανθρώπινα, μεταστραφεί σε κορεσμό, τότε γίνεται περισσότερο αντιληπτή η χρησιμότης της παραινέσεως.
Πράγματι, το φαύλο μυστικό, και μάλιστα αυτό που υπεισέρχεται στους λογισμούς του συμμεριζομένου και τους διασείει, απομακρύνει γρήγορα και χωρίς καθυστέρηση από την αγάπη και δεν του επιτρέπει να αποβλέψει προς την επιστροφή· και όταν δημοσιοποιηθεί θα σου προκαλέσει βαριά βλάβη και θα σε διαθέσει δυσμενώς προς αυτόν που το διέδωσε. Το χρηστό όμως μυστικό και τον συμμεριζόμενο θα συγκρατήσει από την διάσπαση της φιλίας, εκβιάζοντάς τον μ’ ένα δυνατό δεσμό, την αρετή, και εισερχόμενο στο νου του θα τον καλέσει σ’ έπαινο της σπουδαίας σου γνώμης, αλλά οπωσδήποτε και σένα, αν παραφέρθηκες σε κάτι, θα σε πείσει, βλέποντας αυτά, να αναλάβεις χωρίς δυσαρέσκεια πάλι την προς αυτόν συναναστροφή και φιλική σχέση.
Πάντοτε λοιπόν να λες καλά λόγια για τους φίλους, και μάλιστα τους απόντας ενώπιον των παρόντων έτσι μπορεί και το κακό της κολακείας να αποφύγεις, μη επιτρέποντας να φανεί στη συμπεριφορά σου ούτε ίχνος της, και στους φίλους θα παρουσιασθείς ευάρεστος αφού διαβεβαίωσες τους παρόντες ότι είσαι τέτοιας διαθέσεως, όπως εφάνηκες σ’ αυτούς μετά λόγια σου περί των απόντων.
Άγιος Φώτιος ο Μέγας.
