ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ Ακόμη προσκυνούμε σχετικώς την αγία εικόνα του περιγραφέντος Υιού του Θεού, επειδή ενανθρώπησε για μας αναφέροντας την προσκύνηση με ευσέβεια προς το πρωτότυπο, καθώς επίσης το Τίμιο Ξύλο του σταυρού και όλα τα σύμβολα των παθημάτων του, επειδή είναι θεία τρόπαια κατά του κοινού πολεμίου του γένους μας. Ακόμη και τον τύπο του Τιμίου Σταυρού ως όπλο σωτήριο και τους θείους να­ούς και τόπους και τα ιερά σκεύη και θεοπαράδοτα λόγια, εξ αίτιας του Θεού που ενοικεί σε αυτά. Παρομοίως προσκυνούμε και τις εικόνες όλων των αγίων για την α­γάπη προς αυτούς και τον Θεό, τον οποίον αυτοί αγάπησαν και υπηρέτησαν με α­λήθεια και τελειότητα, αναφέροντες την διάνοια προς τις μορφές εκείνων κατά την προσκύνηση. Προσκυνούμε και τις αγίες σορούς αυτών, με την πεποίθηση ότι δεν απομακρύνθηκαν από τα ιερώτατα οστά αυτών η αγιαστική χάρις, όπως δεν διαιρέ­θηκε η θεότητα από το δεσποτικό σώμα κατά τον τριήμερο θάνατο. (Προς Διονύσιον Ομολογία, ΕΠΕ 4,444) Μέσω αυτών οδηγούμαστε στην δόξα του Θεού Σε ερώτηση των Χιόνων, γιατί έχετε στις εκκλησίες σας ομοιώματα και τα προσκυνείτε, αντίθετα προς τον νόμο του Μωυσή, ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς απάντησε: Ο Θεσσαλονίκης είπε πάλι· Προσκυνούν και οι φίλοι ο ένας τον άλλον, αλλά δεν θεοποιούνται με αυτό. Ότι δε αληθινά έτσι έμαθε ο Μωυσής από τον Θεό και δίδαξε τον τότε λαό, είναι σε όλους φανερό. Αλλά ο ίδιος πάλι Μωυσής τότε δεν ά­φησε κανένα σχεδόν ομοίωμα που δεν κατασκεύασε· το εσωτερικό του καταπετάσματος το κατασκεύασε σε ομοίωμα και τύπο των επουρανίων… το δε εξωτερικό του ναού το κατασκεύασε σε τύπο των επιγείων. Αν λοιπόν ρωτούσε κάποιος τότε τον Μωυσή, πώς ενώ ο Θεός απαγόρευσε τις εικόνες και τα ομοιώματα των άνω και των κάτω, εσύ πάλι τα έκανες έτσι, θα έλεγε οπωσδήποτε εκείνος ότι απαγορεύθηκαν οι εικόνες και τα ομοιώματα, για να μη τα λατρεύει κανείς ως θεούς (Εξ 20,5’ 23,24), το να οδηγείται όμως κανείς με αυτά τα ομοιώματα προς τον Θεό είναι καλό. Επαινούσαν και οι Έλληνες τα χτίσματα, αλλά ως θεούς· τα επαινούμε και εμείς αλλά οδηγούμαστε μέσω αυτών στην δόξα του Θεού. Είπαν λοιπόν πάλι οι Τούρκοι· Αληθώς τα κατασκεύασε τότε ο Μωυσής αποκρίθηκαν τότε πολλοί. – Ναι, όλα αυτά τα κατασκεύασε. (Διάλεξις προς τοις αθέοις Χιόνας, ΕΠΕ7,224) Δια μέσου αυτής να προσκυνήσεις εκείνον που μας έπλασε «Να μη κατασκευάσεις κανένα ομοίωμα όσων βρίσκονται επάνω στον ουρα­νό… » (Εξ 20,5). Γιατί όλα είναι χτίσματα του μόνου Θεού, που κτίσθηκαν εν Αγίω Πνεύματι δια του Υιού και Λόγου του, ο οποίος Λόγος του Θεού στους τελευταίους αιώνες πήρε σάρκα από παρθενική κοιλιά, φάνηκε επάνω στην γη και συναναστράφηκε με τους ανθρώπους (Βαρούχ 3,38) για την σωτηρία των ανθρώπων, πέθανε και αναστήθηκε, ανέβηκε στους ουρανούς μαζί με το σώμα και κάθισε υψηλά στα δεξιά της μεγαλοσύνης (Εβρ. 1,3), με το οποίο σώμα θα έλθει πάλι με δόξα να κρίνει ζω­ντανούς και νεκρούς (ΒΖ Τιμ. 4,1). Αυτού λοιπόν, που ενανθρώπησε για χάρι μας να κατασκευάσεις την εικόνα, από αγάπη γι’ αυτήν, και να θυμηθείς δι’ αυτής εκείνον και να προσκύνησης δι’ αυτής εκείνον, μεταφέροντας δι’ αυτής τον νου σου προς το προσκυνητό εκείνο σώμα του Σωτήρος που κάθεται στα δεξιά του Πατρός στον ου­ρανό. Επίσης να κατασκευάσεις και να προσκυνήσεις και των αγίων τις εικόνες, όχι ως θεούς (διότι αυτό απαγορεύεται), αλλά λόγω της σχέσεως και διαθέσεως που υπάρχει σ’ εκείνους και λόγω της υπερβολικής τιμής καθώς ο νους δια μέσου των ει­κόνων ανέρχεται προς αυτούς όπως και ο Μωυσής κατασκεύασε τις εικόνες των Χερουβίμ μέσα στα Άγια (Εξ. 25,17). Εξ άλλου και τα ίδια τα Άγια των Αγίων ή­ταν τύπος των υπερουρανίων και το κοσμικό άγιο έφερε εικόνα όλου του κόσμου, και ο Μωυσής τα ονόμασε αυτά άγια, για να δοξάσει όχι τα κτίσματα, αλλά τον κοσμοποιό Θεό δι’ αυτών. Και συ λοιπόν να μη θεοποιήσεις τις εικόνες του Δεσπότη Χριστού και των αγίων, αλλά δι’ αυτών να προσκυνήσεις εκείνον που προηγουμέ­νως έπλασε εμάς σύμφωνα με την εικόνα του και έπειτα την κατά το δικό μας είδος εικόνα του, την οποία ευδόκησε να προσλάβει κατά την άρρητη φιλανθρωπία και κατά την οποία έγινε περιγραπτός και όχι μόνο την θεία εικόνα να προσκυνήσεις αλλά και του σταυρού του τον τύπο· γιατί αυτός είναι σημείο μέγιστο και τρόπαιο Χριστού εναντίον του Διαβόλου και όλης της αντίθετης φάλαγγος… (Δεκάλογος της κατά Χριστόν…, ΕΠΕ 8,488-490) Αναγνωρίζοντας αισθητό το πρόσλημμα, τιμούμε την εικόνα Αναγνωρίζοντας και εμείς αισθητό και περιγραπτό αυτό το από εμάς πρόσλημμά του και φύραμα, εικονίζομε και προσκυνούμε ευσεβώς και αυτήν που τον γέννησε παρθενικώς και εκείνους που τον ευαρέστησαν τελείως. Αυτού τα σύμβολα των παθών, και μάλιστα τον σταυρό, τιμούμε και προσκυνούμε ως θεία τρό­παια κατά του κοινού εχθρού. (Ομιλία Η’ Περί πίστεως, ΕΠΕ 9,220)

Ο θυμός καθ’ εαυτόν είναι φυσικός. Όπως τα νεύρα στο σώμα. Είναι και αυτός νεύρον ψυχής και οφείλει να τον μεταχειρίζεται ο καθείς εναντίον των δαιμόνων, ανθρώπων αιρετικών, και παντός κωλύοντος από την όδόν του Θεού. Εάν δε θυμώνεις κατά των ομοψύχων αδελφών ή, εκτός εαυτού γενόμενος, χαλάς τα έργα των χειρών σου, γίνωσκε ότι κενοδοξίαν νοσείς και κάμνεις παράχρησιν του νεύρου της ψυχής. Απαλλάττεσαι δε διά της αγάπης προς πάντας και αληθούς ταπεινώσεως. Διά τούτο όταν σοι έλθει θυμός κλείσε το στόμα σου δυνατά και μη ομιλήσεις εις τον υβρίζοντα ή ατιμάζοντα ή ελέγχοντα ή πολυειδώς σε πειράζοντα άνευ λόγου. Ο άνθρωπος είναι πλασμένος ήμερος και λογικός και επομένως ο θυμός δεν αρμόζει ουδέποτε εις την φύσιν του, ενώ με την αγάπην πάντοτε ευδοκιμεί και υποτάσσεται. Με το καλό και με την αγάπην μπορείς να κάμεις πολλούς να ημερέψουν και αν κανείς είναι καλοπροαίρετος, τον κάμνεις ογλήγορα να συμμορφωθεί, να γένη Άγγελος Θεού. Μη ζητήσεις ποτέ σου να ευρείς το δίκαιον, διότι τότε έχεις το άδικον. Αλλά μάθε να υπομένεις ανδρείως τους πειρασμούς, οιουσδήποτε και αν επιτρέψει ο Κύριος. Χωρίς πολλές δικαιολογίες να λέγεις «Ευλόγησον»! Και χωρίς να σφάλλεις να μετανοείς ότι έσφαλες. Εν επιγνώσει ψυχής και όχι απ’ έξω, δι΄ έπαινον, να λέγεις πως έσφαλες και μέσα να κατακρίνεις. Μη ζητάς εις τις θλίψεις σου παράκληση από τους ανθρώπους, διά να παρακληθείς από τον Θεόν. Μη νομίζεις ανάπαυσιν οπόταν ομιλήσεις, εάν ζητήσεις να ευρείς το δίκαιον. Το δίκαιον είναι να υπομείνεις ανδρείως τον επερχόμενον πειρασμόν διά να βγης νικητής καν έπταισες ή δεν έπταισες. Ει δε και λέγεις «μα διατί;» μάχεσαι τον Θεόν, τον αποστείλαντα λυπηρά διά την εμπαθή σου κατάσταση. Γέροντος Ιωσήφ ο Ησυχαστής. 

Αυτή η άποψη είναι λανθασμένη, γιατί στηρίζεται σε άγνοια και όχι σε θεολογική γνώση. Η ψυχή του δολοφονημένου βρίσκει ανάπαυση μόνο κοντά στο Θεό στον Οποίον επέστρεψε μετά την έξοδό της από το δολοφονημένο σώμα της. Δε συμμετέχει τώρα η ψυχή στην έρευνα για την ανεύρεση του δολοφόνου ούτε αναπαύεται και αγάλλεται για την τιμωρία του. Ο Κολοκοτρώνης, όταν έπεσε στα χέρια του ο δολοφόνος του αδελφού του, δεν τον σκότωσε, αλλά του παρέθεσε γεύμα και είπε στη μάνα του, σώπα μάνα, αυτό είναι το καλλίτερο μνημόσυνο για την ανάπαυση της ψυχής του  γιου σου.  Αυτό λέει πολλά για το τι πρέπει να λένε ή μάλλον να μη λένε οι  συγγενείς μέσα στο, κατά τα άλλα, δικαιολογημένο πόνο και τη θλίψη τους.  Όσο για το φονιά, το λόγο έχει η ανθρώπινη δικαιοσύνη. Ιωάννης Χ. Δήμος  πτχ. Θεολ. & Φιλοσ. Πανεπιστημίου Αθηνών.

  Αυτό εξαρτάται από το ποιοι  θα είναι οι άλλοι.  Αν  αυτοί οι άλλοι είναι διώκτες του Χριστού, θα είναι και δικοί σου διώκτες σύμφωνα με τα λόγια του Κυρίου, «ει εμέ εδίωξαν, και υμάς διώξουσιν »( Ιω. ιε’, 20). Αν όμως οι άλλοι αγαπούν το Χριστό, τότε δε θα σε  φάνε αλλά  θα σε βοηθήσουν να φέρεις το σταυρό σου όπως και αυτοί θα φέρουν το δικό τους. Πάντως  σε κάθε περίπτωση δε θα σε φάει κανείς, αν δεν το επιτρέψει ο Θεός.  Αν όμως επιτρέψει ο Θεός να σε φάνε, αυτό θα είναι για σένα στέφανος δόξης, γιατί θα συμμετέχεις στο πάθος του Κυρίου και κατά συνέπεια και στην Ανάσταση Αυτού, « είπερ συμπάσχομεν ίνα και συνδοξασθώμεν » ( Ρω. η’, 17).   Ιωάννης Χ. Δήμος  πτχ. Θεολ. & Φιλοσ. Πανεπιστημίου Αθηνών.

  Προφανώς και πέρα πάσης αμφιβολίας είναι η γνώση της αληθείας. Αυτό, γιατί η γνώση της αληθείας είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ελευθερία από τα δεσμά της αμαρτίας την οποία ελευθερία επιθυμεί κάθε άνθρωπος. Αυτή τη γνώση υπέδειξε ο Κύριος « πρoς τους πεπιστευκότας αὐτῷ Ἰουδαίους» με τα εξής λόγια, « ἐάν ὑμεῖς μείνητε ἐν τῷ λόγῳ τῷ ἐμῷ, ἀληθῶς μαθηταί μού ἐστε, και γνώσεσθε την ἀλήθειαν, και ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς »( Ιω. η’, 31-32). Αυτή τη γνώση προσφέρει και αποκαλύπτει ο Χριστός στον κόσμο σύμφωνα με τα λόγια που είπε στον Πιλάτο, «ἐγώ εἰς τοῦτο γεγέννημαι και εἰς τοῦτο ἐλήλυθα εἰς τον κόσμον, ἵνα μαρτυρήσω τῇ ἀληθείᾳ. πᾶς ὁ ὢν ἐκ τῆς ἀληθείας ἀκούει μου τῆς φωνῆς» ( Ιω. ιη’, 37). Αυτή τη γνώση διδάσκει στους πιστούς το Άγιο Πνεύμα, ο Παράκλητος, το Πνεύμα της Αληθείας. Τέλος αυτή η γνώση ταυτίζεται με την αιώνιο ζωή σύμφωνα με τα λόγια του Κυρίου προς τον Πατέρα Του, « αὕτη δέ ἐστιν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τον μόνον ἀληθινόν Θεόν και ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν »( Ιω. ιζ’, 3). Είναι κρίμα λοιπόν και άδικο να αποστρέφεται κανείς τη γνώση της αληθείας και να έχει αγνωσία Θεού. Ο Απόστολος Παύλος γράφει σχετικά και παιδαγωγικά, « ἐκνήψατε δικαίως και μη ἁμαρτάνετε· ἀγνωσίαν γαρ Θεοῦ τινες ἔχουσι· προς ἐντροπήν ὑμῖν λέγω »( Α’ Κορ. ιε’, 34). Βεβαίως και η επιστημονική γνώση έχει την αξία και τη σημασία της, γιατί είναι και αυτή δώρο του Θεού σύμφωνα με το, «και αυτός έδωκεν ανθρώποις επιστήμην ενδοξάζεσθαι εν τοις θαυμασίοις αυτού » ( Σ. Σειρ. λη’, 6). Η πιο συμφέρουσα όμως για τον άνθρωπο είναι η γνώση της αληθείας, σύμφωνα με τα παραπάνω, εάν βέβαια θέλει να είναι ελεύθερος και όχι δούλος αφού, « πᾶς ὁ ποιῶν την ἁμαρτίαν δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας »( Ιω. η’, 34). Ιωάννης Χ. Δήμος  πτχ. Θεολ. & Φιλοσ. Πανεπιστημίου Αθηνών

  «Τα βάσανα σας είναι πολλά. Τα χτυπήματα πέφτουν επάνω σας αδυσώπητα απ’ όλες τις μεριές. Αλλά μην απελπίζεστε. Δοκιμασίες είναι, που σας βρίσκουν με παραχώρηση του φιλάνθρωπου Θεού, για να καθαριστείτε από τα πάθη και τις αδυναμίες σας. Παραδώστε, λοιπόν, τον εαυτό σας στα χέρια Του με εμπιστοσύνη, ευψυχία, χαρά και ευγνωμοσύνη. Μη θυμώνετε, μη δυσφορείτε, μην τα βάζετε με κανέναν άνθρωπο. Αφήστε τους ελεύθερους να επιτελούν επάνω σας και μέσα σας το έργο της πρόνοιας του Κυρίου, που, αποβλέποντας στη σωτηρία σας, πασχίζει να βγάλει από την καρδιά σας κάθε ακαθαρσία. Όπως η πλύστρα τσαλακώνει, τρίβει και χτυπάει τα ρούχα μέσα στη σκάφη, για να τα λευκάνει, έτσι και ο Θεός τσαλακώνει, τρίβει και χτυπάει εσάς, για να λευκάνει την ψυχή σας και να την ετοιμάσει για την ουράνια βασιλεία Του, όπου κανένας ακάθαρτος δεν θα μπει. Αυτή είναι ή αλήθεια. Προσευχηθείτε να σας φωτίσει το νου ό Κύριος, για να την αντιληφθείτε. Τότε με χαρά θα δέχεστε καθετί το δυσάρεστο σαν φάρμακο που σας δίνει ο επουράνιος Γιατρός. Τότε θα θεωρείτε όσους σας βλάπτουν σαν ευεργετικά όργανα Εκείνου. Και πίσω τους θα βλέπετε πάντα το χέρι του μεγάλου Ευεργέτη σας. Για όλα να λέτε: «Δόξα σοι, Κύριε!». Να το λέτε, αλλά και να το αισθάνεστε». OΣΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ

  Τον μεμψίμοιρο, τίποτα δεν τον ευχαριστεί, τίποτα δεν τον ικανοποιεί και από τα χείλη του δεν βγαίνει η λέξη ευχαριστώ. Ο μεμψίμοιρος άνθρωπος είναι αχάριστος και άθλιος. Μετά τις δοκιμασίες ακολουθεί η πνευματική χαρά. Ο Κύριος παρακολουθεί όσους υπομένουν τις δοκιμασίες και τις θλίψεις για την δική Του αγάπη. Μη λιποψυχείτε λοιπόν και μην δειλιάζετε. Δικαιοσύνη είναι, το να ταυτίζει ο άνθρωπος την θέλησή του, με την Θεία θέληση και να πραγματοποιεί το αγαθό, το ευάρεστο και τέλειο ενώπιον του Θεού και το να ζητάει με όλη του την καρδιά, την δόξα του ονόματος Του. Αληθινή δικαιοσύνη είναι ο Χριστός. Ένας μόνο ξέρει τι έχεις περάσει και μόνο Αυτός μπορεί να σου δώσει δύναμη… Μόνο ο Θεός. Άγιος Νεκτάριος

  Θα χρειαστεί μια ζωή να αγωνιζόμαστε. Και το λέγω αυτό γιατί να, μερικοί ξεκινάνε και γρήγορα απογοητεύονται, απελπίζονται και λένε «δεν βγαίνει τίποτε». Μας τα ψιθυρίζει αυτά ο εχθρός μας και λέει: «Τι έκανες; Τι πέτυχες; Τίποτα δεν έκανες». Και αφήνουμε τον αγώνα, παραιτούμεθα και αποφασίζουμε να ζήσουμε, όπως ζει όλος ο κόσμος. Όχι. Όσο περισσότερο αγωνίζεσαι, τόσο περισσότερο θα σε πολεμάει ο εχθρός. Φτάνει στο σημείο τους Αγίους, αυτούς που προχώρησαν πνευματικά, να μην τους πολεμά ούτε με λογισμούς ούτε με κακούς ανθρώπους, αλλά ο ίδιος παρουσιάζεται, φοβερίζει και απειλεί και δημιουργεί σημεία και τέρατα, για να τους φοβίσει ή να τους εξαπατήσει με ψευδολογίες, με υποκρισίες. Αλλά φυσικά όταν αγωνίζονται, δεν μπορεί να τους κάνει τίποτε. Μέχρι που να πεθάνει ο άνθρωπος, ο διάβολος τον πολεμάει. Μέχρι που να πεθάνει! Ο διάβολος πολεμάει τους εχθρούς του φυσικά. Αυτούς, οι οποίοι αγωνίζονται. Αυτούς, οι οποίοι θέλουν να ζήσουν πνευματική ζωή. Αυτούς, οι οποίοι έχουν πραγματική πίστη. Θα τους πολεμάει μέχρι τέλους της ζωής τους. Μη μας εκπλήσσει αυτό και μη λέμε: «Να, οι άλλοι (γιατί το ακούω από μερικούς που ξεκινάνε, που είναι στην αρχή) ζουν ήσυχα και εμείς όλο αγώνα, όλο δυσκολίες, προβλήματα. Ενώ οι άλλοι, οι οποίοι δεν θέλουν να αγωνισθούν, όπως αγωνιζόμαστε εμείς, δεν έχουν δυσκολίες». Δεν είναι σωστό αυτό. Οι άλλοι έχουν την φιλία τους, φιλία με τον άρχοντα του κόσμου αυτού, του αιώνος αυτού. Αλλά αυτή η φιλία είναι η καταστροφή. Αυτή η φιλία είναι απομάκρυνση από τον Θεό. Αυτή η φιλία είναι ό,τι χειρότερο μπορούμε να πάθουμε. Αυτός που πιστεύει συνεχώς θα έχει πόλεμο, συνεχώς θα αγωνίζεται, για να καταλήξει μια μέρα στα χέρια του Θεού! Μερικές υπάρξεις θέλουν να είναι μεταξύ των πιστών, αλλά η ζωή τους είναι τόσο άσχημη και τόσο ανώμαλη… Σε κάποια κυρία της έλεγε ο σύζυγος: «Εσύ είσαι χειρότερη από εμένα. Πας στην Εκκλησία και είσαι χειρότερη από εμένα». Διότι αυτή θυμώνει, διότι αυτή φωνάζει, διότι τσιρίζει και ο σύζυγος, που δεν πάει στην Εκκλησία, που δεν έχει σχέση με την Εκκλησία, δεν τα κάνει αυτά. Είναι ήρεμος, ήσυχος άνθρωπος και γι’ αυτό της λέγει «εσύ είσαι χειρότερη από εμένα». Τώρα μπορεί να πει αυτή η γυναίκα τι πιστεύει; Επειδή πάει στην Εκκλησία και επειδή κοινωνεί, σημαίνει ότι πιστεύει; Έρχεται και στην εξομολόγηση. Τώρα τι εξομολόγηση κάνει; Μπορεί να πει τι πιστεύει; Οπωσδήποτε δεν είναι σωστή η πίστη της. Να προσέξουμε πάρα πολύ. Όταν λέμε ότι «είμαστε πιστοί», σημαίνει ότι προσπαθούμε η ζωή μας να είναι σύμφωνη με τον νόμο του Θεού, σύμφωνη με το Ευαγγέλιο. Τότε πραγματικά πιστεύουμε, όταν αγωνιζόμαστε και προσπαθούμε. Άλλο το ότι οι αδυναμίες οι ανθρώπινες, ο πειρασμός μάς κάνει να πέφτουμε, να αμαρτάνουμε, να μην μπορούμε να εφαρμόσουμε τον νόμο του Θεού. Ταπεινωνόμαστε όμως και πάλι συνεχίζουμε τον αγώνα. Πέφτουμε, πέφτουμε. Και δέκα και είκοσι φορές την ημέρα πέσαμε, προστρέξαμε στον πνευματικό γιατρό, σηκωθήκαμε και ξαναρχίσαμε τον αγώνα πάλι. Μα ξαναπέσαμε και πάλι σηκωθήκαμε και πάλι αγώνα. Μια ζωή έτσι, αγωνιζόμαστε κατ’ αυτόν τον τρόπο. Αυτό σημαίνει ότι πραγματικά πιστεύουμε στον Θεό. Πιστεύουμε στον Εσταυρωμένο. Από το βιβλίο: ΟΜΙΛΙΕΣ ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Α’, Ιερόν Ησυχαστήριον “Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος”, Μεταμόρφωσις Χαλκιδικής 2020, σελ. 60.

Η απελπισία και η απογοήτευση είναι το χειρότερα πράγμα. Είναι παγίδα του σατανά, για να κάνει τον άνθρωπο να χάσει την προθυμία του στα πνευματικά και να τον φέρει σε απελπισία, σε αδράνεια και ακηδία. Ο άνθρωπος τότε αχρηστεύεται. Λέει: «Είμαι αμαρτωλός, άθλιος, είμαι τούτο, είμαι κείνο… Έπρεπε τότε, δεν έκανα τότε, τώρα τίποτα… Πάνε τα χρόνια μου χαμένα, δεν είμαι άξιος». Του δημιουργείται ένα αίσθημα κατωτερότητος, ένας άκαρπος αυτοεξευτελισμός. Είναι ψευτοταπείνωση. Όμως εμείς, να μην γυρίζουμε πίσω και να λέμε τι δεν κάναμε. Σημασία έχει, τι θα κάνομε τώρα, απ’ αυτή τη στιγμή και έπειτα. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: «Τα μεν οπίσω επιλανθανόμενος, τοις δε έμπροσθεν επεκτεινόμενος» (Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης) Αποδεικνύεται δειλός ο άνθρωπος που εγκαταλείπει την ελπίδα, την άγκυρα της σωτηρίας και παραδίδει τον εαυτόν του στην απελπισία! Ο απελπισμένος αρνείται τον Δημιουργό του κόσμου και αυτή η άρνηση εκφράζει ασέβεια προς τον Θεό. Ο απελπισμένος, αρνείται την Πρόνοια και την Παντοδυναμία Του και αθετεί την ύπαρξη του Σωτήρα Χριστού, του λυτρωτή αυτών που κινδυνεύουν. (Άγιος Νεκτάριος)  

  Η ψυχρότητα στην προσευχή οφείλεται είτε σε ψυχική κόπωση είτε σε πνευματικό κορεσμό είτε σε σωματικές απολαύσεις και αναπαύσεις είτε σε πάθη, που κυριεύουν την ψυχή, προπαντός στην έπαρση. Όλα αυτά είναι ενάντια στην πνευματική ζωή, μέσα στην οποία κεντρική θέση κατέχει η προσευχή. Έτσι, πρώτα και κύρια προκαλούν το στέρεμα της πηγής της προσευχής μέσα μας. Αυτό, όμως, μπορεί να οφείλεται και σε απομάκρυνση της χάριτος, που συμβαίνει με θεία παραχώρηση. Και να γιατί: Όταν η ψυχή μας φλέγεται από τον πόθο του Θεού και από την καρδιά μας ξεχύνεται ολόθερμη προσευχή, δεν έχουμε παρά ελεητική επίσκεψη της χάριτος. Εμείς όμως, όταν η ευλογημένη αυτή κατάσταση παρατείνεται για πολύ, νομίζουμε ότι κατορθώσαμε κάτι σπουδαίο με το δικό μας αγώνα και κυριευόμαστε από την κενοδοξία. Για λόγους παιδαγωγικούς, λοιπόν, απομακρύνεται η χάρη και μένει η ψυχή μας μόνη της, γυμνή και αδύναμη, ανίκανη να ζήσει πνευματικά, ψυχρή και απρόθυμη να προσευχηθεί… Τι θα κάνουμε, λοιπόν, για να ξεφύγουμε απ’ αυτή την κατάσταση; Πρώτα-πρώτα θα φροντίσουμε να εξουδετερώσουμε τις αιτίες της. Και ύστερα, παρ’ όλη την ψυχρότητα της ψυχής μας, θα κάνουμε με επιμονή και υπομονή τον καθημερινό προσευχητικό κανόνα μας, προσπαθώντας αφ’ ενός να συγκεντρώνουμε το νου μας στα λόγια των ευχών και αφετέρου να ξεσηκώνουμε μέσα στην καρδιά μας αισθήματα φιλόθεα. Με τον καιρό ο Θεός, βλέποντας την ταπείνωση και την καρτερία μας, θα μας ξαναστείλει τη χάρη Του, που θα διώξει το πνεύμα της ψυχρότητος, όπως ο άνεμος διώχνει την ομίχλη. Πώς θ’ αποκτήσουμε θερμότητα στην Προσευχή; Με αγώνα και υπομονή, μ’ αυτά τα δυο θα ζωντανέψει μέσα μας η φλογερή προσευχή. Απαιτούνται χρόνος και κόπος πολύς. Όμως, ας μη λιποψυχήσουμε, ας μην αποκάνουμε, ας μη βαρεθούμε. Η προσπάθειά μας, αν είναι συστηματική και επίμονη, θα στεφανωθεί οπωσδήποτε, αργά ή γρήγορα, με επιτυχία. Θα στεφανωθεί όχι χάρη σ’ εμάς, αλλά χάρη στο άπειρο έλεος του Θεού. Είναι καλό να συνηθίσει η γλώσσα σας την ευχή του Ιησού, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με», ή οποιαδήποτε άλλη σύντομη προσευχή με το νου συγκεντρωμένο στην καρδιά.

  Εμείς δεν έχουμε αγαπήσει τον Χριστό, και πρώτος εγώ, διότι, εάν τον αγαπούσαμε, δεν θα αμαρτάναμε. Τoν έχουμε ξεχάσει, αλλ’ Αυτός ουδέποτε μάς ξεχνά. Είναι ο μόνος, ο οποίος αγαπά τον άνθρωπο μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού! Μας επισκέπτεται συνέχεια πότε με την ασθένεια, πότε με την θλίψη, πότε με διάφορες δοκιμασίες. Ο Χριστός είναι πού χτυπά την πόρτα εκάστου ανθρώπου και λέγει: «Άνοιξέ μου την πόρτα να μπω μέσα, και θα σε κάνω κληρονόμο μου.» Εμείς αμπαρώνουμε καλά – καλά την πόρτα και δεν καταλαβαίνουμε ότι ο Χριστός μας χτυπάει σωτήρια. Πόσο εύκολα συγχωρεί ο Θεός!!! Αρκεί ο άνθρωπος να Του ανοίξει και να επιστρέψει δια της μετανοίας στον Θεό. Ο διάβολος μας τραβά πίσω, ο Θεός και ό άγγελος φύλακας μας σπρώχνουν μπροστά. Τώρα σε όποιον θα κάνουμε υπακοή, εκεί και θα πάμε. Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας

  Αββάς Φιλήμων: Και πρόσεχε πολύ τον εαυτό σου, μην τυχόν παραδεχτείς καμιά παρείσακτη ηδονή. Πάνω απ’ ολα να κρατάς τη φύλαξη και τη νήψη του νου σου. Να έχεις καρτερία σε κάθε στενοχώρια, και κάθε αγαθό που έχεις, να το φυλάγεις ακέραιο και αμετάβλητο. Και πρόσεχε πολύ τον εαυτό σου, μην τυχόν παραδεχτείς καμιά παρείσακτη ηδονή. Γιατί τα πάθη της ψυχής καταπραΰνονται με την ησυχία· όταν όμως ερεθίζονται και ξύνονται, αγριεύουν περισσότερο και σπρώχνουν εκείνους που τα έχουν να αμαρτάνουν περισσότερο και γίνονται δυσκολοθεράπευτα, όπως συμβαίνει με τα σωματικά τραύματα, όταν τρίβονται και ξύνονται. Ακόμη και ένας αργός λόγος μπορεί να χωρίσει το νου από τη μνήμη του Θεού, καθώς μας σπρώχνουν οι δαίμονες σ’ αυτό και οι αισθήσεις πείθονται σ’ αυτούς. Αββάς Φιλήμων

Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως Οἱ πειρασμοὶ παραχωροῦνται γιὰ νὰ φανερωθοῦν τὰ κρυμμένα πάθη, νὰ καταπολεμηθοῦν κι ἔτσι νὰ θεραπευθεῖ ἡ ψυχή. Εἶναι καὶ αὐτοὶ δεῖγμα τοῦ θείου ἐλέους. Γί’ αὐτὸ ἄφησε μὲ ἐμπιστοσύνη τὸν ἑαυτό σου στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ καὶ ζήτησε τὴ βοήθειά Του, ὥστε νὰ σὲ δυναμώσει στὸν ἀγώνα σου. Ἡ ἐλπίδα στὸ Θεὸ δὲν ὁδηγεῖ ποτὲ στὴν ἀπελπισία. Οἱ πειρασμοὶ φέρνουν ταπεινοφροσύνη.Ὁ Θεὸς ξέρει τὴν ἀντοχὴ τοῦ καθενός μας καὶ παραχωρεῖ τοὺς πειρασμοὺς κατὰ τὸ μέτρο τῶν δυνάμεών μας. Νὰ φροντίζουμε ὅμως κι ἐμεῖς νὰ εἴμαστε ἄγρυπνοι καὶ προσεκτικοί, γιὰ νὰ μὴ βάλουμε μόνοι μας τὸν ἑαυτό μας σὲ πειρασμό. Ἐμπιστευτεῖτε στὸ Θεὸ τὸν Ἀγαθό, τὸν Ἰσχυρό, τὸν Ζῶντα, καὶ Αὐτὸς θὰ σᾶς ὁδηγήσει στὴν ἀνάπαυση. Μετὰ τὶς δοκιμασίες ἀκολουθεῖ ἡ πνευματικὴ χαρά. Ὁ Κύριος παρακολουθεῖ ὅσους ὑπομένουν τὶς δοκιμασίες καὶ τὶς θλίψεις γιὰ τὴ δική Του ἀγάπη. Μὴ λιποψυχεῖτε λοιπὸν καὶ μὴ δειλιάζετε. Δὲν θέλω νὰ θλίβεστε καὶ νὰ συγχύζεστε γιὰ ὅσα συμβαίνουν ἀντίθετα στὴ θέλησή σας, ὅσο δίκαιη κι ἂν εἶναι αὐτή. Μία τέτοια θλίψη μαρτυρεῖ τὴν ὕπαρξη ἐγωϊσμοῦ. Προσέχετε τὸν ἐγωϊσμό, ποὺ κρύβεται κάτω ἀπὸ τὴ μορφὴ τοῦ δικαιώματος. Προσέχετε καὶ τὴν ἄκαιρη λύπη, δημιουργεῖται ὕστερ’ ἀπὸ ἕναν δίκαιο ἔλεγχο. Ἡ ὑπερβολικὴ θλίψη γιὰ ὅλα αὐτὰ εἶναι τοῦ πειρασμοῦ. Μία εἶναι ἡ ἀληθινὴ θλίψη. Αὐτὴ ποὺ δημιουργεῖται, ὅταν γνωρίσουμε καλὰ τὴν ἄθλια κατάσταση τῆς ψυχῆς μας. Ὅλες οἱ ἄλλες θλίψεις δὲν ἔχουν καμιὰ σχέση μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Φροντίζετε νὰ περιφρουρεῖτε στὴν καρδιά σας τὴ χαρὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ νὰ μὴν ἐπιτρέπετε στὸν πονηρὸ νὰ χύνει τὸ φαρμάκι του. Προσέχετε! Προσέχετε, μήπως ὁ παράδεισος, ποὺ ὑπάρχει μέσα σας, μετατραπεῖ σὲ κόλαση.

  -Γέροντα, τι σημαίνει το «δόξα σοι ο Θεός»; -«Δόξα σοι ο Θεός» θα πει «να γίνει γνωστός ο Θεός στους ανθρώπους». Βλέπεις και εκείνο που είπε ο Χριστός: «Εγώ σε εδόξασα επί της γης …και νυν δόξασόν με σύ, Πάτερ», μερικοί το παρεξηγούν και λένε: «Εγώ Πατέρα, Σε έκανα γνωστό επί της γης, κάνε με γνωστό κι Εσύ, για να πιστέψουν οι άνθρωποι». -Γέροντα, αισθάνομαι την ανάγκη να λέω περισσότερο το «δόξα σοι ο Θεός» παρά το «Κύριε ελέησον». Μήπως δεν είναι σωστό; -Καλό είναι αυτό, ευλογημένη. Εγώ μπορεί να περάσω ολόκληρη μέρα κάνοντας εργόχειρο και λέγοντας «Δόξα σοι ο Θεός. Δόξα σοι ο Θεός, γιατί ζω. Δόξα σοι ο Θεός, γιατί θα πεθάνω και θα πάω κοντά στον Θεό. Δόξα σοι Θεός, ακόμη και αν με βάλει στην κόλαση και πάρει έναν κολασμένο στον Παράδεισο. Και εάν θέλει να μη με θυμάται στην κόλαση και λυπάται, ας πάρει πολλούς κολασμένους στον Παράδεισο, ώστε η χαρά Του γι’ αυτούς να είναι περισσότερη και να λιγοστέψει η στενοχώρια Του για μένα». Το «δόξα σοι ο Θεός» να μη λείπει ποτέ από τα χείλη σας. Εγώ, όταν πονάω, το «δόξα σοι ο Θεός» έχω για χάπι του πόνου∙ τίποτε άλλο δεν με πιάνει. Το «δόξα σοι ο Θεός» είναι ανώτερο και από το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Έλεγε ο Παπα – Τύχων: «Το «Κύριε ελέησον» έχει εκατό δραχμές, το «δόξα σοι ο Θεός» έχει χίλιες δραχμές∙ είναι δηλαδή πολύ πιο ακριβό». Ήθελε να πει ότι ο άνθρωπος ζητάει το έλεος του Θεού από ανάγκη, ενώ δοξολογεί τον Θεό από φιλότιμο, και αυτό έχει μεγαλύτερη αξία. Συνιστούσε μάλιστα να λέμε το «δόξα σοι ο Θεός», όχι μόνον όταν είμαστε καλά, αλλά και όταν περνάμε δοκιμασίες, γιατί και τις δοκιμασίες τις επιτρέπει ο Θεός για φάρμακα της ψυχής. -Γέροντα, μερικές φορές, όταν λέω «δόξα τω Θεώ», νιώθω μέσα μου ένα φτερούγισμα. Τι είναι αυτό; -Αγαλλίαση πνευματική είναι. Τώρα, επειδή μου έδωσες χαρά που λες «δόξα τω Θεώ», από την χαρά μου θα αρχίσω να γράφω «δόξα τω Θεώ, δόξα τω Θεώ», και θα γεμίσω μία κόλλα χαρτί με το «δόξα τω Θεώ». Ο Θεός να σε αξιώσει στην άλλη ζωή να είσαι μαζί με τους Αγγέλους που δοξολογούν συνέχεια τον Θεό. Αμήν. Πηγή: Από το βιβλίο Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι ζ’ «Περί Προσευχής»

  Η μνημόνευση των ονομάτων των ζώντων μελών. Η ανύστακτη προσευχή της εκκλησιαστικής σύναξης υπέρ υγείας, αποκατάστασης, ανάρρωσης, ενδυνάμωσης των μελών της είναι καταφανής στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας. Πρωταρχικό και αξεπέραστο σημείο συνιστά η μνημόνευση των ονομάτων στην πρόθεση, κατά την προετοιμασία των ευχαριστιακών Δώρων, πριν από την τέλεση της Θείας Λειτουργίας. Η αναφορά αυτή είναι η πλέον σημαντική, αφού ο ιερέας τοποθετεί μαζί με το Σώμα του Χριστού – Αμνό, τη μερίδα της Θεοτόκου, των αγίων και του επιχωρίου αρχιερέα, μικρές μερίδες – ψυχία από το λεγόμενο κατακλαστό, δηλαδή ειδικό μέρος του προσφόρου (το κάτω κεντρικό ένατο της σφραγίδας του), στο εμπρόσθιο τμήμα του δισκαρίου. Η πρακτική αυτή φθάνει στην απόλυτη πληρότητά της όταν ο λειτουργός αποθέσει τις μερίδες υπέρ υγείας των ζώντων μέσα στο Ποτήριο, μαζί με το κυριακό Σώμα και Αίμα, αφού ολοκληρωθεί η κοινωνία των πιστών. Το δισκάριο, στην πλήρη σύνθεσή του αναπαριστά ολόκληρη την επουράνια και επίγεια πραγματικότητα με επίκεντρο τον ίδιο τον Κύριο, ενώ ο ίδιος, οικουμενικός συμβολισμός αποδίδεται και στο πρόσφορο. Η ένταξη όλων των μερίδων που προαναφέρθηκαν στο Ποτήριο μεταβάλλει όλους όσους μνημονεύθηκαν στην πρόθεση σε σύναιμους και σύσσωμους με τον Χριστό, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κύριλλος Ιεροσολύμων στη Ζ’ Μυσταγωγική Κατήχησή του. Η πληρότητα, βέβαια, αυτής της συσσωμάτωσης στο Σώμα του Χριστού επιτυγχάνεται με την άξια και άδολη μετοχή του πιστού στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας και την κοινωνία των ευχαριστιακών Δώρων. Η μνημόνευση των ονομάτων των ζώντων λαμβάνει χώρα και σε άλλες αγιαστικές τελετές της Εκκλησίας, με πρώτο και κύριο το ιερό Ευχέλαιο, το οποίο στοχεύει στην ανακούφιση πασχόντων αδελφών από σωματικές και πνευματικές νόσους, αλλά και συμπληρωματικά την απαλλαγή τους από ανεπαίσθητα, ασύγγνωστα και ελαφρά αμαρτήματα.  Άλλες τελετές στις οποίες μνημονεύονται οι ζώντες αδελφοί αποτελούν η ακολουθία του Αγιασμού, διάφορες, σύντομες αγιαστικές ακολουθίες (π.χ. σταύρωση πάσχοντος αδελφού με τη λόγχη) και ευχές κ.α. Μνημόνευση ζώντων μελών της Εκκλησίας απαντάται και κατά τη διάρκεια των παρακλητικών κανόνων του Δεκαπενταυγούστου προς τη Θεομήτορα ή και σε αντίστοιχες, κατά μίμηση αυτών νεώτερα συντεθειμένες ακολουθίες αγίων και εορτών. Η αναφορά των ονομάτων από τον ιερέα σε αυτές είναι μια καλή ευκαιρία για την προσευχητική ανακούφιση πασχόντων ή μη αδελφών. Φρόνιμο είναι τα ονόματα να αναγιγνώσκονται από τον λειτουργό χαμηλόφωνα, μπροστά από την εικόνα της Θεοτόκου ή του τιμώμενου αγίου ή ενώπιον της αγίας τράπεζας, ενόσω οι χοροί ψάλλουν τα τροπάρια του κανόνα. Η ανάγνωση των ονομάτων εκφώνως κατά τη διάρκεια μίας ή όλων των αιτήσεων, τις οποίες εκφωνεί ο ιερέας είναι άστοχη, δεδομένου ότι: α) μακραίνει την ακολουθία άσκοπα, χαλαρώνοντας το εκκλησίασμα, β) κουράζει τους συμπροσευχόμενους πιστούς, γ) δημιουργεί ανταγωνισμό μεταξύ των πιστών για τη σειρά ανάγνωσης των ονομάτων κ.α. Σημασία έχει η υπέρ των πιστών προσευχή από όλο το εκκλησίασμα, αφού ο ιερέας δεν τελεί αφ’ εαυτού μαγικές πράξεις, αλλά χρειάζεται την προσευχητική συνεπικουρία όλης της σύναξης.

  Η υπέρ των μελών της Εκκλησίας μέριμνα δεν παραμένει στην επίγεια πραγματικότητα, αλλά εκτείνεται στην αιωνιότητα, συγκεντρώνοντας στην ίδια στιγμή το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, αυτό που ονομάζει η ορθόδοξη θεολογία ως εσχατολογικό παρόν. Η Εκκλησία σε αυτό το πλαίσιο θυμάται διαρκώς όλα τα κεκοιμημένα μέλη της, από κτίσεως κόσμου και τους γενάρχες Αδάμ και Εύα, έως και τον πιο πρόσφατα αποδημήσαντα αδελφό. Η έγνοια αυτή της Εκκλησίας φαίνεται ξεκάθαρα κάθε φορά που τελείται η Θεία Λειτουργία, οπότε ο ιερέας μνημονεύει τα ονόματα των κεκοιμημένων στην πρόθεση, προετοιμάζοντας τα Τίμια Δώρα. Η μνημόνευση των ονομάτων των κεκοιμημένων, αλλά και των ζώντων στη Θεία Λειτουργία λαμβάνει κανονικά χώρα δύο φορές, αφενός στην πρόθεση και αφετέρου στα Δίπτυχα, δηλαδή μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων και την εκφώνηση του Εξαιρέτως. Σημαντική πτυχή της μνημόνευσης των κεκοιμημένων αποτελούν τα ιερά μνημόσυνα, δηλαδή οι συνοπτικές τελετές μνημόνευσης υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των κεκοιμημένων αδελφών με την ταυτόχρονη παράθεση νεκρώσιμων κολλύβων. Η αξία των μνημοσύνων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας και τη μνημόνευση των ονομάτων στην πρόθεση. Η αποκομμένη από τη Θεία Λειτουργία τέλεση μνημοσύνων κατά τη διάρκεια άλλων ακολουθιών (π.χ. Εσπερινός) ή επί του μνήματος στο κοιμητήριο συνιστά ευκαιρία προσευχής υπέρ του κεκοιμημένου, αλλά είναι ατελής και πρέπει να γίνεται μόνο συμπληρωματικά. Κάθε πράξη προσευχής συνεργεί στην ανάπαυση της ψυχής του κεκοιμημένου, αλλά η πληρότητά της βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στη τέλεση της Θείας Λειτουργίας, δηλαδή της απόλυτης έκφρασης της εκκλησιαστικής σύναξης.