Ε: Πριν κοινωνήσουμε πλένουμε τα δόντια μας; Α: Ναι, μπορούμε, εφ’ όσον δεν καταπίνουμε νερό. Είναι πράξη καθαριότητας – σεβασμού προς τη Θ. Κοινωνία.   Ε: Πώς πρέπει να πιάνουμε το μάκτρο (το κόκκινο πανί), όταν κοινωνούμε; Α: Το κρατάμε με τα δυό μας χέρια, τεντωμένο κάτω από το πηγούνι μας, ώστε, αν τυχόν πέσει η Θεία Κοινωνία, να πέσει πάνω σ’ αυτό.   Ε: Τι πρέπει να κάνουμε μόλις κοινωνήσουμε; Α: Δε φιλάμε το Άγιο Ποτήριο, δε μιλάμε, για να μην τυχόν πεταχτεί από το στόμα μας Μαργαρίτης (ψίχουλο από τη Θ.Κ.), τρώμε αμέσως Αντίδωρο και ξεπλένουμε το στόμα μας με αγιασμό (εάν έχει στον Ναό). Δε χρειάζεται να προσκυνάμε εικόνες ή και άγιοα λείψανα. Εάν μας έλθει βήχας, βήχουμε με κλειστό το στόμα ή σε χαρτομάντηλο, το οποίο καίμε. Δε φτύνουμε.   Ε: Τι κάνουμε, όταν η Θεία Κοινωνία πέσει στα ρούχα μας; Α: Ό,τι έχει έλθει σε επαφή με τη Θεία Κοινωνία πρώτα το γλείφουμε, μετά το κόβουμε και το καίμε. Τη στάχτη τη ρίχνουμε σε ποτάμι, στη θάλασσα, σε χωνευτήρι Ι. Ναού η και σε μέρος που δεν πατιέται.   Ε: Το πρωί τρώμε πριν πάμε στην Εκκλησία; Α: Δεν τρώμε, δεν πίνουμε νερό, ιδίως πριν κοινωνήσουμε, αλλά και όταν θελήσουμε να φάμε αντίδωρο.   Ε: Τι κάνουμε, όταν ο Ιερέας μας θυμιάζει; Α: Μετά το θυμιάτισμα των Αγίων εικόνων θυμιάζει ο Ιερέας και εμάς τιμητικά ως εικόνες του Θεού. Γι’ αυτό κάνουμε υπόκλιση ευχαριστώντας. Μετά παρακολουθούμε τα ψαλλόμενα και όχι τον θυμιάζοντα Ιερέα.   Ε: Πότε κάνουμε τον σταυρό μας; Α: Εκτός του Ναού υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις. Όταν περνάμε έξω από Ι. Ναούς, όταν τρώμε, όταν ξεκινάμε ένα ταξίδι ή φθάνουμε στον προορισμό μας, όταν κινδυνεύουμε κλπ. Εντός του Ναού σε κάθε Τριαδική εκφώνηση, στις εκφωνήσεις της Παναγίας, όταν ακούγεται στα τροπάρια το όνομα του τιμωμένου αγίου, στον Τρισάγιο ύμνο, στην «Τιμιωτέραν…» (όταν φθάνουμε στο «την όντως Θεοτόκον…» για να τονίζεται ότι γέννησε Θεό), στην αρχή και στο τέλος των Ακολουθιών κ.λπ.   Ε: Τι κάνουμε, όταν ο ιερέας μας ευλογεί, π.χ. «Ειρήνη πάσι»; Α: Έγκαιρα σηκωνόμαστε (εάν καθόμαστε) και υποκλινόμαστε, ευχαριστώντας για την ευλογία που μας προσφέρει.   Ε: Πώς χαιρετούμε έναν ιερωμένο; Α: Ανάλογα προς τον βαθμό του λέμε: Την ευχή σας, Σεβασμιώτατε, Γέροντα, Πάτερ ή Ευλογείτε …   Ε: Τι κάνουμε το μουχλιασμένο αντίδωρο, τα κόλλυβα που δεν τρώγονται, τον παλιό αγιασμό που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, τα βαΐα, τα καρυδόφυλλα που παίρνουμε από τους ναούς (Βαΐων και Αγίου Πνεύματος) όταν ξεραθούν; Α: Τα παραχώνουμε ή τα ρίχνουμε σε χώρο που δεν πατιέται ή τα καίμε.

Χρησιμοποιείται το αρσενικό γένος, γιατί κυρίως και συνήθως ο λόγος απευθύνεται στους ανθρώπους γενικά, και όχι μόνο σε άνδρες η γυναίκες. Έτσι, επειδή άνδρες, γυναίκες και παιδιά,  είναι άνθρωποι, περιλαμβάνονται όλοι  στο αρσενικό γένος, το οποίο  αναφέρεται στον άνθρωπο και όχι μόνο  στον άνδρα. Αναφέρεται στο γένος των ανθρώπων. Χαρακτηριστικό  είναι το Ιδιόμελο της Πρωτοχρονιάς, «Συγκαταβαίνων ὁ Σωτήρ, τῷ γένει τῶν ἀνθρώπων,…»  (ήχος  πλ. δ’).   Δεν υπάρχει λόγος  να γίνεται διαφοροποίηση των γυναικών από τους άνδρες. Όταν, για παράδειγμα, στους Μακαρισμούς χρησιμοποίησε ο Κύριος αρσενικό γένος με τη λέξη  μακάριοι,  απευθυνόταν στο γένος των ανθρώπων  και όχι στο αρσενικό γένος της Γραμματικής. Δεν υπήρχε λόγος να πει, μακάριοι και μακάριες.  Πάντως, αν μία γυναίκα ανήκει στους μακάριους ενός Μακαρισμού, αυτή λέγεται   μακάρια  και όχι μακάριος. Εδώ το γένος είναι της Γραμματικής και όχι   το γένος των ανθρώπων. Τα γένη της Γραμματικής είναι μακάριος, μακάρια, μακάριο. Το γένος των ανθρώπων, για να αναφέρουμε και έναν από του Μακαρισμούς, είναι, « μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται »( Ματ. ε’, 8). Εδώ αυτό το μακάριοι, τους πιάνει όλους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά γιατί, όλοι τους  έχουνε καρδιά.   Ιωάννης Χ. Δήμος  πτχ. Θεολ. & Φιλοσ. Πανεπιστημίου Αθηνών.

  Πόσο εύκολα μερικές φορές ξεχνά ο άνθρωπος τις ευεργεσίες που του έχουν κάνει!  Λένε πως η αχαριστία δεν έχει ούτε μάτια για να δει, ούτε μνήμη για να θυμηθεί. Ούτε καρδιά για να ευγνωμονήσει, ούτε σπλάχνα για να συμπονέσει και να λυπηθεί. Πράγματι, πόσο γρήγορα ξεχνά ο άνθρωπος τα καλά που του έχουν κάνει! Και με τι νόμισμα ξεπληρώνει αυτά τα καλά που κάποτε αυτός δέχτηκε; Αντί να ευχαριστήσει για την καλοσύνη και τη βοήθεια που του πρόσφεραν κάποτε, φέρεται τώρα σκληρά και αχάριστα. Με μίσος ξεπληρώνει την αγάπη. Με κατατρεγμό τη βοήθεια. Με ζημία την ωφέλεια που κάποτε του πρόσφεραν. Δεν υπάρχει χειρότερος εχθρός στον κόσμο από τον άνθρωπο που κάποτε ευεργετήθηκε και τώρα βγαίνει σκληρός και αχάριστος, χωρίς μνήμη, χωρίς τύψεις, χωρίς ντροπή. Και σκέπτομαι, στο σημείο αυτό, το μεγάλο και δίκαιο παράπονο του Σωτήρα Χριστού, που ανεβασμένος στο Σταυρό του Γολγοθά, ατενίζει με απογοήτευση την αχαριστία σ’ όλη της την αποθέωση. Λαός μου, τι εποίησά σοι και τι μοι ανταπέδωκας; αντί του μάννα χολήν, αντί του ύδατος όξος… Μήπως Αυτός δεν ήταν, που κάποτε καθάρισε τα σώματα από τις πληγές της λέπρας; Μήπως Αυτός δεν ήταν κάποτε, που τους άνοιξε τα μάτια από τις τσίμπλες της τύφλας; Μήπως Αυτός δεν ήταν, που τους σήκωσε από το κρεββάτι της τσίκνας, που χρόνια έμειναν πάνω ξαπλωμένοι παράλυτοι; Και τώρα να η πληρωμή. – Διψώ, δώστε μου λιγάκι νερό, λέγει με παράπονο πάνω απ’ το Σταυρό. Η απάντηση πικρή, φαρμάκι. Ένα σφουγγαρόπανο βουτηγμένο από ξύδι. Η αποκορύφωση της αναίδειας, η αποθέωση της αχαριστίας. Αυτή είναι δυστυχώς η ψυχή του επιπόλαιου ανθρώπου, που αναδεικνύεται αχάριστος και ελαφρόμυαλος. Χίλια καλά να του κάνεις, ένα αν τύχει και ξεχάσεις αμέσως σβήνουνε όλα τα προηγούμενα. Και το πιο απαίσιο απ’ όλα, γι’ αυτή την παράλειψη γίνεται αμέσως ο φοβερότερος εχθρός σου και ο πιο αμείλικτος διώκτης σου. Αλήθεια, λέει κάπου, κι όμως τα ανόητα βόδια αναγνωρίζουν τον αφέντη τους και τα άμυαλα γαϊδούρια θυμούνται τη φάτνη τους. Κι όμως ο αχάριστος άνθρωπος, παρά την τόση μνήμη που διαθέτει, δε θυμάται τίποτα. Τα ξεχνάει όλα. Να λοιπόν, η διαφορά. Το ζώο που είναι ζώο, παραμένει κοντά στον κύριο του πιστό, γεμάτο ευγνωμοσύνη! Και ο άνθρωπος που ευεργετήθηκε παραμένει ανόητος και αναίσθητος. Και στο σημείο αυτό προβάλλει ένα πραγματικά δύσκολο ερώτημα. Άραγε τι απ’ τα δύο να συμβαίνει; Είναι δηλαδή ο ανόητος αχάριστος, ή ο αχάριστος είναι ανόητος; Οι Πατέρες συμφωνούν ότι μάλλον το δεύτερο είναι το σωστό. Γιατί επιτέλους ένας ανόητος δεν είναι σε θέση να διακρίνει τα καλά που του έκανες. Και αφού δεν είναι σε θέση να κρίνει, φυσικό είναι να μην είναι αχάριστος. Στη δεύτερη όμως περίπτωση ο αχάριστος αποδεικνύεται πιο ανόητος κι από τα ανόητα γαϊδούρια, αφού δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει το καλό με το οποίο ευεργετήθηκε. Γιατί εδώ βλέπουμε καθαρά, ότι και τα ζώα με κάποια έμφυτη διάκριση που διαθέτουν, μπορούνε να ξεχωρίσουν τον ευεργέτη τους και δείχνουν απέναντί του κάποια ευαισθησία. Αντίθετα ο αχάριστος άνθρωπος δε συγκρίνεται με τίποτα και έτσι αποδεικνύεται πιο βόδι κι απ’ τα βόδια και χειρότερος ακόμη κι αυτά τα συμπαθητικά ανόητα γαϊδούρια. Γιατί εκείνα, αν και είναι άλογα ζώα, μπορούν να ξέρουν να ανταποδίδουν κάποια μορφή ευγνωμοσύνης, ενώ ο επιπόλαιος και φαντασμένος άνθρωπος θεωρεί φυσιολογικό να μην αισθάνεται ουδέ ίχνος ευγνωμοσύνης προς τον Ευεργέτη και Δημιουργό του. Τι άλλο θα μπορούσε άραγε να προσθέσει κανείς; Από το βιβλίο: Πιστοί στην παράδοση, Ιωάννης Στόγιας

  Μεγάλο Σάββατο βράδυ. Ὁ Γέροντας, λαμπροφορεμένος, ὑποδεχόταν τὸν κόσμο καὶ ἔ­παιρνε τὶς λειτουργίες. Εἶχε ἑτοιμάσει τὰ καντή­λια ἀπὸ νωρίς. Ἕτοιμα ὅλα, σβηστά. Ἄρχισε τὸ «Εὐλογητός», πῆρε καιρὸ μέσα στὰ μαῦρα του τὰ ράσα, μὲ τοὺς βοστρύχους τῶν μαλλιῶν καὶ τῶν γενειῶν του νὰ λάμπουν. Σοβαρός-σοβαρός. Ἀνοι­γόκλεινε τὴν πόρτα, παραπατοῦσε ἀλλὰ ἔτρεχε κιόλας, προσκυνοῦσε τὶς Δεσποτικὲς εἰκόνες, τὸν θρόνο, ἔμπαινε στὸ Ἱερό, ἔπαιρνε τὶς λειτουργί­ες, ψέλναμε τὸν Κανόνα «Κύματι θαλάσσης». Δὲν εἶχε ὁ Γέροντας χρόνο κοσμικό, εἶχε χρόνο λει­τουργικό. Μαζευόταν ὁ κόσμος, πολὺς κόσμος. Χριστιανοί, ποὺ τὸν ἀγαποῦσαν, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι ἀπὸ τὴν γειτονιὰ δρασκέλιζαν τὴν μάντρα, σκύβον­τας ἀπὸ τὸ μικρὸ πορτάκι, ἄρρωστοι, νοσοκόμες, γιατροί. Καθυστεροῦσε ὁ Γέροντας. Σβηστὰ τὰ φῶτα. Ψέλναμε, ξαναψέλναμε, δὲν ἔβγαινε νὰ πῆ τὸ «Δεῦτε, λάβετε φῶς». Ἔφευγα ἀπὸ τὸ ψαλτήρι, νὰ πάω στὸ Ἱερό, μοῦ ἔλεγε: «Ξέρω, ξέρω». Ἀδημο­νία. Οἱ ἄλλες ἐκκλησίες σήμαναν ἤδη Ἀνάσταση, βαρελότα πέφτανε, κι αὐτὸς δὲν ἔβγαινε. «Ξέρω, ξέ­ρω», μοῦ λέει. «Ὅποιος θέλει νὰ φύγῃ, δὲν μπορεῖ. Ἂς τοὺς βάλουμε στὴν ἐκκλησία, τὰ προβατάκια τοῦ Χριστοῦ μας, Βαγγέλη. Μέσα στὴν κιβωτὸ εἶναι μιὰ φορᾶ τὸν χρόνο. Ἂς καθυστερήσουν. Ψάλλε ἐσύ, ψάλλε». «Τὰ εἶπα, Γέροντα, πάλι καὶ πάλι».