Το Ευαγγέλιο της Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου. Κατά Λουκάν Κεφ. 18, χωρία 10 έως 14. Εἶπεν ὁ Κύριος τὴν παραβολὴν ταύτην, ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης·νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. καὶ ὁ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπᾶραι, ἀλλ᾿ ἔτυπτεν εἰς τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων· ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἢ γὰρ ἐκεῖνος· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται. ΑΠΟΔΟΣΗ Είπεν ο Κύριος αυτή την παραβολή. Δύο άνθρωποι ανέβηκαν στο Ναό για να προσευχηθούν ο ένας ήταν Φαρισαίος και ο άλλος ήταν τελώνης. Ο Φαρισαίος στάθηκε και προσευχόταν στον εαυτό του με αυτά τα λόγια: «Θεέ μου, σε ευχαριστώ, γιατί εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους, πού είναι κλέφτες, άδικοι, άτιμοι ή και σαν αυτόν τον τελώνη, νηστεύω δύο φορές την εβδομάδα, δίνω το ένα δέκατο απ’ όλα τα εισοδήματα μου». Και ο τελώνης στεκόταν από μακριά και δεν ήθελε ούτε τα μάτια του να σηκώσει στον ουρανό, μόνο χτυπούσε στο στήθος του και έλεγε: «Θεέ μου, συγχώρεσε με τον αμαρτωλό». Σας λέγω πώς αυτός κατέβηκε στο σπίτι του συγχωρεμένος παρά ο άλλος. Γιατί όποιος υπερηφανεύεται θα ταπεινωθεί, ενώ όποιος ταπεινώνεται θα ανυψωθεί. Η παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου, που αναγνώσθηκε στη σημερινή θεία λειτουργία, μας αποκαλύπτει τη στάση ή θέση του ανθρώπου ενώπιον του Θεού. Μας διδάσκει την ταπεινοφροσύνη ως τον κατεξοχήν τρόπο ζωής των πιστών. Ας δούμε λοιπόν το θέμα της ταπεινοφροσύνης ως εξής : Οι διαβαθμίσεις της. Η ταπεινοφροσύνη είναι πρώτα η μετριοφροσύνη, το αντίθετο της ματαιοδοξίας. Χωρίς παράλογη έπαρση, ο μετριόφρων δεν εμπιστεύεται την δική του κρίση. Το πνεύμα το άγιο προστάζει στις παροιμίες : « μή φαντάζεσαι σέ αὐτόν σοφόν · φόβου τόν Κυρίον, καί ἐκλινον ἀπό κακοῦ »(γ΄7). Με ανάλογο διάθεση εξομολογείται και ο Ψαλμωδός : « Κύριε δέν ὑπερηφανευθην ἡ καρδιά μου, οὐδέ ὑψωθεισαν οἱ ὀφθαλμοί μου · οὔτε περιπατῶ σέ πράγματα μεγάλα καί ὑψηλότερα ὑπέρ ἐμέ ». Τα όμοια συμβουλεύει και ο Απόστολος Παύλος : « μή ὑψηλοφρονεῖτε, ἀλλά συγκαταβαίνετε εἰς τούς ταπεινούς · μή φαντάζεστε ἑαυτούς φρόνιμους »(Ρωμ.ιβ΄16). Μεγαλύτερος βαθμός ταπεινοφροσύνης είναι: η ταπεινοφροσύνη ως το αντίθετο της υπερηφάνειας. Είναι η στάση του αμαρτωλού πλάσματος μπροστά στον παντοδύναμο Θεό. Έτσι αισθανόταν ο τελώνης της σημερινής περικοπής. Ενώ αντίθετα δεν ήταν αυτού του πνεύματος ο φαρισαίος, ο οποίος στεκόταν ενώπιον του Θεού ως ίσος προς ίσον ή και ακόμη νόμιζε τον Θεό ως οφειλέτη του διά την ευσέβεια του. Ο ταπεινός αναγνωρίζει πως ότι έχει, το έλαβε από το Θεό. Αυτή η στάση δεν αφήνει περιθώρια για διακρίσεις. Ο Παύλος δικαίως ρωτά « τί ἔχεις τό ὁποῖο δέν ἔλαβες χριστιανέ; Ἔχεις θέση, ἀξιώματα; ὁ Θεός σου τά ἔδωσε. Ἔχεις πλοῦτο καί ἀγαθά; Ὁ Θεός σέ εὐλόγησε. Ἀπολαμβάνεις ἐπιτυχία στή ζωή σου; Ὁ Θεός σέ ἐτίμησε. Ἔ, λοιπόν ἐφόσον ὅλα τά ἔλαβες τί καυχάσε ὡς μή λαβῶν;»(Α΄Κορ.δ΄7) Ο ταπεινός αισθάνεται πάντοτε ενώπιον του Θεού ως δούλος χωρίς αξία. Ο Κύριος μας δίδαξε « ἔτσι καί ἐσεῖς, ὅταν κάνετε ὅλα ὅσα ἔχετε διαταγή νά κάνετε, νά λέγετε, ὅτι δοῦλοι ἀχρεῖοι εἴμεθα. Ἐπειδή κάναμε , ὅτι χρεωστοῦμε νά κάνουμε »(Λουκά ιζ΄10). Ακόμη περισσότερο ταπεινός πιστεύει ότι από μόνος του δεν είναι τίποτε, « διότι ἄν κάποιος νομίζει ὅτι εἶναι κάτι, ἐνῶ εἶναι μηδέν, καί ἑαυτόν ἐξαπατᾶ »(Γαλ.στ΄3). Ο ταπεινός έχει τη συνείδηση ότι είναι, μόνο ένας αμαρτωλός. Έτσι αισθανόταν ο μεγαλοφωνότατος των προφητών Ησαίας όταν είδε τον Θεό και μίλησε μαζί του. Εξομολογείται ο προφήτης: « τότε εἶπα, Ὤ ἐγώ ὁ ταλαίπωρος διότι χάθηκα, ἐπειδή εἶμαι ἄνθρωπος ἀκαθάρτων χειλέων, καί κατοικῶ ἀνάμεσα ἑνός λαοῦ ἀκαθάρτων χειλέων. Ἐπειδή ὀφθαλμοί μου εἶδον τόν βασιλέα, τόν Κύριόν της δόξης »(Ης.στ΄5). Όμοια συναισθήματα ανέπτυξε και ο Απόστολος Πέτρος όταν πρωτοσυναντήθηκε με τον Κύριο Ιησού « προσέπεσε πρός τά γόνατα τοῦ Ἰησοῦ, λέγων, ἔξελθε ἀπό ἐμοῦ, διότι εἶμαι ἄνθρωπος ἁμαρτωλός, Κύριε »(Λουκά ε΄8). Αυτόν τον ταπεινό του εμπιστεύεται τον εαυτό του στη χάρη του Κυρίου ο Θεός θα τον δοξάσει. Στις παροιμίες ο Θεός αποκαλύπτει ότι « ἡ ταπείνωσις προπορεύεται τῆς δόξης »(Παρ.ιε΄33). Ο Αδελφόθεος Ιάκωβος μας υπενθυμίζει « ὁ Θεός ὑπερήφανοις ἀντιτάσσεται εἰς τούς ταπεινούς δίδει χάριν »(δ΄6). Ασύγκριτη όμως παραμένει η ταπεινοφροσύνη του Χριστού ο οποίος υποβιβάζοντας τον εαυτόν του μας σώζει και ο οποίος καλεί τους μαθητές του να υπηρετούν τους αδελφούς τους από αγάπη, ώστε να δοξάζεται « εν πάσιν » ο Θεός. Η ταπεινοφροσύνην του Υιού του Θεού. Ο Κύριος μας είναι ζωντανό παράδειγμα ταπεινοφροσύνης. Μας δείχνει μέχρι ποιού βαθμού θα πρέπει να έχουμε διάθεση ταπεινώσεως. Περί αυτού ομιλεί διεξοδικώς ο Απόστολος Παύλος τονιζων ότι : « το αυτό φρόνημα δηλαδή της ταπεινοφροσύνης ας υπάρχει και ανάμεσα σας αυτό το οποίο ήτο και στον Ιησού Χριστό, ο οποίος αν και όντας Θεός, δεν νόμισε το να είναι ίσα με τον Θεόν, αλλ΄εαυτόν εκκένωσεν λαμβάνοντας δούλου μορφήν, γενόμενος όμοιος με τους ανθρώπους και ευρεθείς κατά το σχήμα ως άνθρωπος εταπείνωσεν εαυτόν , γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δε Σταυρού»(Φιλιπ.β΄5-8). Ο Ιησούς είναι ο ταπεινός Μεσσίας το οποίο αναγγέλλει ο Ζαχαρίας « είπατε προς την θυγατέρα Σιών », «ιδού, ο Βασιλεύς έρχεται προς σε πραύς, και καθήμενος επί όνου, και πωλού υιού υποζυγίου »(Ματθ.κα΄5). Είναι ο Μεσσίας των ταπεινών τους οποίους ανακηρύττει μακάριους πραύς ταπεινός που η υποταγή του στο Θεό τον κάνει υπομονετικό και πράο. Ο Ιησούς ευλογεί τα παιδιά και τα παρουσιάζει ως πρότυπο. Για να γίνει κανείς ένα από αυτά τα παιδιά, στο οποίο ο Θεός αποκαλύπτεται και που μόνο αυτά θα εισέλθουν στη βασιλεία του Θεού, πρέπει να φοιτήσει στο σχολείο του Χριστού, « του πράου και ταπεινού τη καρδία », Διδασκάλου. Αυτός ο δάσκαλος όμως δεν είναι μόνο άνθρωπος, είναι ο Κύριος που ήρθε να σώσει τους αμαρτωλούς προσλαμβάνοντας σάρκα όμοια με τη δική τους. Όχι μόνο δεν ζητάει τη δόξα του, αλλά ταπεινώνεται ως το σημείο να
