Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ Ἡ νηστεία δέν εἶναι ἀνθρώπινη ἐπινόηση, καθιερώθηκε  ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό καί εἶναι ἔκφραση ἀγγελικῆς ζωῆς, ἡ ὁποία ἁρμόζει σέ κάθε Χριστιανό πού ἐπιθυμεῖ νά ὑπερβεῖ τά ἀνθρώπινα ὅρια καί νά βρεθεῖ στήν πνευματική σφαίρα. Εἶναι εἰδικός τρόπος ζωῆς γιά νά ἐλέγχει τόν ἑαυτό του. Στήν Παλαιά Διαθήκη μᾶς εἶναι γνωστό ὅτι ὁ προφήτης Μωϋσῆς, προτοῦ πάρει τίς Δέκα ἐντολές στό Ὄρος Σινᾶ ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό, νήστεψε σαράντα ἡμέρες. Στήν Καινή Διαθήκη τό παράδειγμα μᾶς τό δίνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας, πού νήστεψε πρῶτα σαράντα ἡμέρες καί κατόπιν ἄρχισε τό σωτηριῶδες ἔργο Του. Ἀκόμη θά πρέπει νά ἔχουμε ὑπόψη μας ὅτι ἡ ἁμαρτία καί ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων ἦταν παράβαση καί κατάλυση τῆς νηστείας. Νά τί εἶπε ὁ Θεός στούς πρωτοπλάστους: «Θά τρῶτε ἀπό ὅλα τά καλά τοῦ Παραδείσου. Δέν θά φᾶτε μόνο ἀπό ἕναν καρπό, τόν καρπό τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Τήν ἡμέρα πού θά φᾶτε ἀπ’ αὐτόν θά πεθάνετε» (Γέν. β΄ 16-17). Ἡ ἀπαγορευτική, λοιπόν, αὐτή ἐντολή ἦταν ἐντολή νηστείας. Καί ἦταν ἡ πρώτη ἐντολή πού ἔδινε ὁ Θεός στούς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό καί ὁ Μέγας Βασίλειος τήν ὀνομάζει «νόμου πρεσβυτέραν καί συνηλικιῶτιν τῆς ἀνθρωπότητος», δηλ. ἡ νηστεία εἶναι ἀρχαιότερη ἀπό τό νόμο πού ἔδωσε ὁ Θεός στούς Ἐβραίους καί ἔχει τήν ἴδια ἡλικία μέ τήν ἀνθρωπότητα. ΠΟΤΕ ΑΡΧΙΖΕΙ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΛΗΓΕΙ Ἀρχίζει τήν 15η Νοεμβρίου καί λήγει τήν 24η Δεκεμβρίου. ΠΩΣ ΝΗΣΤΕΥΟΥΜΕ Την 15 Νοεμβρίου, ἄν συμπέσει Τετάρτη ἤ Παρασκευή, τρῶμε ψάρι. Σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Σαρακοστῆς αὐτῆς δέν καταλύουμε κρέας, γαλακτερά καί αὐγά. Καταλύουμε ὅμως ψάρι ὅλες τίς ἡμέρες ἐκτός ἀπό τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή, άπό τήν 15η Νοεμβρίου μέχρι καί τήν 17η Δεκεμβρίου. Φυσικά ἐπιβάλλεται ἡ νηστεία ἀπό λάδι κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή, έκτός άν συμπέσουν οι εορτές: τήν 16η Νοεμβρίου τοῦ Ἀποστόλου Ματθαίου, τήν 25η Νοεμβρίου τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης, τήν 30η Νοεμβρίου τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέου, τήν 4η Δεκεμβρίου τῆς  Ἁγίας Βαρβάρας, τήν 5η Δεκεμβρίου τοῦ Ἁγίου Σάββα, τήν 6η Δεκεμβρίου τοῦ Ἁγίου Νικολάου, τήν 9η Δεκεμβρίου τῆς  Ἁγίας Ἄννης, τήν 12η Δεκεμβρίου τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, τήν 15η Δεκεμβρίου τοῦ Ἁγίου Ἐλευθερίου, τήν 17η Δεκεμβρίου τοῦ Ἁγίου Διονυσίου καί τήν 20η Δεκεμβρίου τοῦ Ἁγίου Ίγνατίου. Ἡ νηστεία στήν ἀρχή, καθώς φαίνεται, ἦταν μικρῆς διάρκειας. Ὁ Θεόδωρος Βαλσαμών, πού γράφει κατά τόν ιβ΄ αἰώνα – καί κατά συνέπεια μᾶς πληροφορεῖ γιά τά ὅσα ἴσχυαν στήν ἐποχή του -, σαφῶς τήν ὀνομάζει «ἑπταήμερον», γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο τρῶμε ψάρι μέχρι τίς 17 Δεκεμβρίου. Ἀπό τήν 18η μέχρι καί τήν 23η Δεκεμβρίου ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυση οἴνου καί ἐλαίου μόνο, ἐκτός Τετάρτης καί Παρασκευῆς.Ὅσοι ἔχουν τήν δυνατότητα τίς ἡμέρες αὐτές, μποροῦν νά φᾶνε ἄλαδα ἐκτός Σαββάτου καί Κυριακῆς, πού τρῶμε λάδι. Τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων δέν καταλύουμε λάδι ἐκτός ἄν συμπέσει ἡμέρα Σάββατο ἤ Κυριακή. Η ΝΗΣΤΕΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΖΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΙΣ ΤΡΟΦΕΣ; Πρέπει νά ἔχουμε πάντα ὑπόψη μας ὅτι γιά τήν Ἐκκλησία μας ἡ ἀληθινή νηστεία δέν εἶναι μόνο ἡ ἀποχή ἀπό τροφές, ἀλλά καί ἡ ἀποχή ἀπό πάθη καί ἁμαρτίες. Σύμφωνα μέ τίς ἀπόψεις τῶν Πατέρων τῆς Ἐἐκκλησίας μας, ἡ νηστεία χαλιναγωγεῖ τά πάθη, διώχνει τούς δαίμονες, δίνει κατάνυξη καί φωτισμό, καθαρίζει τήν ψυχή καί τό σῶμα. Λέγει χαρακτηριστικά ὁ Μέγας Φώτιος: «Νηστεία δεκτή ἀπό τόν Θεό εἶναι αὐτή πού μαζί μέ τήν ἀποχή τῶν τροφῶν συνδυάζει καί τήν ἀποστροφή πρός τήν φλυαρία, τό φθόνο, τό μίσος καί τά ἄλλα ἁμαρτήματα. Αὐτός πού νηστεύει ἀπό τροφές, ἀλλά δέν ἐγκρατεύεται ἀπό τά πάθη, μοιάζει μέ ἐκείνον πού ἔβαλε λαμπρά θεμέλια στό σπίτι, πού ἔκτισε, ἀλλά ἀφήνει νά συγκατοικοῦν μαζί τοῦ φίδια, σκορπιοί καί κάθε φαρμακερό ἑρπετό». Ἐπιδίωξή μᾶς, λοιπόν, γιά τούτη τήν περίοδο εἶναι καί ἡ πνευματική νηστεία, δηλ. ἡ ἀποφυγή τῆς ἁμαρτίας καί ἡ τήρηση τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐφαρμογή τῆς ἀγάπης, ἡ συγχωρητικότητα, ἡ ἐλεημοσύνη καί ἡ ἀπόκτηση ἀκόμη μεγαλύτερης ἀρετῆς. Μέ τόν τρόπο αὐτό κατανοοῦμε καλύτερα καί πραγματώνουμε τό λόγο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου «Ἀληθινή νηστεία εἶναι ἡ ἀλλοτρίωση ἀπό κάθε κακό, ἀπό κάθε ἁμαρτία, ἀπό κάθε ἐμπαθή λογισμό, ἀπό κάθε βρώμικη ἐπιθυμία». Ἡ νηστεία τῶν Χριστουγέννων, γνωστή καί ὡς σαραντά(η)μερο εἶναι ἡ δεύτερη μεγάλη περίοδος νηστείας. Περιλαμβάνει σαράντα ἡμέρες, χωρίς ὅμως νά ἔχει τήν αὐστηρότητα τῆς νηστείας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς  τοῦ Πάσχα. ΜΕ ΤΙ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Μέ τήν νηστεία καί τήν προετοιμασία μας γιά τά Χριστούγεννα συνδέεται καί ἡ μετάνοια. Ἡ εἰλικρινής ἐξέταση τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἡ παραδοχή τῶν σφαλμάτων μας καί ἡ συμμετοχή μας στό ἱερό μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως ἀποτελοῦν ἀπαραίτητες προϋποθέσεις γιά μιά πραγματικά ἄξια συμμετοχή στήν Χριστουγεννιάτικη  θεία Λειτουργία. Μάλιστα, εἶναι καλό νά φροντίσουμε ὥστε νά προσέλθουμε στό ἱερό Μυστήριο ἐγκαίρως καί ὄχι τήν τελευταία στιγμή. Ἡ προπαρασκευαστική αὐτή περίοδος πρό τῶν Χριστουγένννων μᾶς παρέχει μιά πολύ καλή δυνατότητα νά ἀντιληφθοῦμε τήν ἀθλιότητα πού κρύβουμε στά βάθη τοῦ «εἶναι» μας, νά ἀποκτήσουμε φρόνημα ταπεινό καί ἐλεγκτικό τοῦ ἑαυτοῦ μας, νά μεταμορφωθοῦμε ψυχικά, νά μετανοήσουμε εἰλικρινά καί νά τολμήσουμε τήν μεγάλη συνάντηση μέ τόν Νεογέννητο Κύριο τῆς Βηθλεέμ. ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ  ΣΤΗΝ  ΛΑΤΡΕΙΑ Σέ μιά περίοδο πνευματικῆς προετοιμασίας καί προσμονῆς, ὅπως οἱ Σαράντα ἡμέρες πρίν τά Χριστούγεννα, οὐσιαστικό ρόλο διαδραματίζει ἡ προσευχή τῶν πιστῶν καί ἡ συμμετοχή μας στήν Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας. Τίς ἡμέρες αὐτές ἔχουμε πλῆθος ἑορτῶν καί μνῆμες Ἁγίων, πού μᾶς φέρνουν πιό κοντά στήν χάρη τοῦ Θεοῦ, μέ τόν Ἑσπερινό καί τήν θεία Λειτουργία, πού τελοῦμε. Παράλληλα, ἡ τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας καθημερινά τίς ἡμέρες αὐτές, (τό λεγόμενο «Σαρανταλείτουργο») ἀποτελεῖ μία ἀκόμη εὐκαιρία γιά νά μείνει ἀνύστακτη ἡ διάθεσή μας γιά κοινωνία καί ἕνωση μέ τόν Θεό. Νά, λοιπόν, εἶναι μπροστά μας ὁ δρόμος πρός τήν Βηθλεέμ. «Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί, πού ἐγενήθη ὁ Χριστός», ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας. Ἄς ἀκολουθήσουμε τίς συμβουλές τῆς Ἐκκλησίας μας, ἄς προετοιμασθοῦμε κατάλληλα ὅλες αὐτές τίς ἡμέρες καί ἄς ἀξιωθοῦμε νά προσκυνήσουμε «τόν Παλαιό τῶν ἡμερῶν πού ἔγινε Βρέφος γιά χάρη μᾶς. Τόν καθήμενο σέ Οὐράνιο Θρόνο ὑψηλό  πού ταπεινώθηκε καί τοποθετήθηκε σέ Φάτνη. Ἐκείνον πού ἔσπασε τά δεσμά τῆς ἁμαρτίας καί τώρα τυλίγεται μέ τά Σπάργανα, ἐπειδή αὐτή εἶναι ἡ θέλησή Του» (Ἱερός Χρυσόστομος). π. Αθανάσιος Κατζιγκάς

Στις 14 Σεπτεμβρίου εορτάζουμε την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού: Για ποιο λόγο, όμως, νηστεύουμε αυτή την ημέρα; Το 326 μ.Χ. η Αγία Ελένη πήγε στην Ιερουσαλήμ για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους και να ευχαριστήσει το Θεό για τους θριάμβους του γιου της Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο Θείος ζήλος όμως, έκανε την Άγια Ελένη να αρχίσει έρευνες για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού. Όταν ανακάλυψαν τον Τίμιο Σταυρό τον ύψωσαν μέσα στο ναό σε μέρος υψηλό, για να μπορέσουν να τον δουν και να τον προσκυνήσουν όλοι. Για την Ανάμνηση λοιπόν της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού νηστεύουμε στις 14 Σεπτεμβρίου, επειδή ο Σταυρός είναι Ανάμνηση του Πάθους του Χριστού. Διότι όπως ο κάθε άνθρωπος που κάνει την ανακομιδή (εκταφή) των λειψάνων ενός συγγενή του (για παράδειγμα του πατέρα του, της μητέρας του και άλλων), λυπάται ενθυμούμενος το πρόσωπο αυτό, έτσι και εμείς οι Χριστιανοί βλέποντες τον Σταυρό και αναλογιζόμενοι ότι ο Χριστός Σταυρώθηκε για εμάς τους αμαρτωλούς και ως Άνθρωπος Έπαθε, ταπεινωνόμαστε και δείχνουμε Συντριβή καρδιάς νηστεύοντες. Οι μεν Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, επισημαίνουν ότι «η Εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού είναι Ισότιμη με την Μεγάλη Παρασκευή», αφού και τις δύο αυτές Ημέρες τιμούμε εξίσου τα Πάθη και την Σταύρωση του Κυρίου. Η Νηστεία κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, «δεν γίνεται για το Πάσχα, ούτε για τον Σταυρό, αλλά για τις αμαρτίες μας….επειδή το Πάσχα δεν είναι υπόθεση Νηστείας και πένθους, αλλά ευφροσύνης και χαράς. Για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να λέμε ότι πενθούμε για τον Σταυρό. Ούτε για εκείνον πενθούμε. Αλλά για τα δικά μας αμαρτήματα». Επίσης νηστεύουμε για να μιμηθούμε τον Κύριο, ο Οποίος ενήστευσε για σαράντα ημερόνυχτα επάνω στο Σαραντάριον Όρος.

ΣΗΜΕΙΟΝ ΑΝΤΙΛΕΓΟΜΕΝΟΝ «Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ ᾿Ισραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον». (Λουκ. β΄ 34) Μὲ συγκίνησιν πολλὴν ὁ δίκαιος Συμεὼν κρατεῖ εἰς τὰς ἀγκάλας του τὸ θεῖον βρέφος. Η καρδία του εἶναι πλημμύρισμένη ἀπὸ ἀγαλλίασιν. Ἔχει ἐστραμμένον τὸ βλέμμα πρὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὰ χείλη του κινοῦνται εὐλαβικά, διὰ νὰ προφέρουν θερμὴν εὐχήν, τὴν ὁποίαν ἡ μακαρία ἐκείνη στιγμὴ ἔφερεν εἰς τὸ στόμα του· «νῦν ἀπολύεις τὸν δοῦλόν σου, δέσποτα…» Ο τρισευτυχισμένος ἐκεῖνος πρεσβύτης στρέφεται κατόπιν πρὸς τὴν Παναγίαν, διὰ νὰ τῆς εἴπῃ βαρυσημάντους λόγους. Μὲ σοβαρότητα, ἡ ὁποία χαρακτηρίζει προφήτην φωτισμένον ἀπὸ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καὶ ἀποκαλύπτοντα τὰς βουλὰς τοῦ Ὑψίστου, λέγει: «ἰδού οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷ Ἰσραὴλ καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον». Λόγοι ἀληθῶς προφητικοί, τοὺς ὁποίους ἡ Παναγία ἀκούει, ὄχι ἁπλῶς μὲ συγκίνησιν, ἀλλὰ μὲ δέος. Διότι προφητεύουν γεγονότα θλιβερὰ καὶ δυσάρεστα, ἐφ’ ὅσον μάλιστα συνεχίζονται μὲ τὴν διαβεβοίωσιν: «καὶ σοῦ δὲ αὐτῆς τὴν ψυχὴν διελεύσεται ρομφαία», τ.ἔ. καὶ τὴν ἰδικήν σου μητρικὴν καρδίαν θὰ διατρυπήσῃ δίστομος μάχαιρα. Αἱ τελευταῖαι λέξεις τῆς προφητείας αὐτῆς ἀναφέρονται εἰς τὸ πάθος τοῦ Κυρίου, ἐνώπιον τοῦ ὁποίου θὰ ἐσπαράσσετο ἡ μητρικὴ καρδία. Τὰ προηγούμενα ὅμως προφητικὰ λόγια «ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον» εἶχον καὶ ἔχουν τὴν πραγματοποίησίν πᾶσαν ἐποχήν. 1. «Σημεῖον ἀντιλεγόμενον». ᾿Αφ᾿ ὅπου ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἔγινε τὸ σοβαρώτερον σημεῖον τῆς ἀντιλογίας τῶν ἀνθρώπων. Ἡ προσωπικότης Του καὶ ἡ διδασκαλία Του ὑψώνονται ὡς στήλη φωτεινὴ ποὺ ἑλκύει ὁπωσδήποτε τὴν προσοχὴν ὅλων, ἀλλὰ καὶ καλεῖ ὅλους νὰ λάβουν θέσιν ἀπέναντί της. ᾿Αναλόγως δὲ πρὸς τὴν στάσιν ποὺ παίρνουν ἀπέναντι τοῦ Χριστοῦ, χωρίζονται πάντοτε εἰς δύο παρατάξεις οἱ ἄνθρωποι. Καὶ ὅλη ἡ ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος κινεῖται περὶ ἄξονα τὸν Χριστόν. Τὸ βαθύτερον νόημα τῶν ἱστορικῶν γεγονότων κάθε ἐποχῆς δὲν εἶναι -ὅπως ἠθέλησαν αὐθαιρέτως νὰ ὑποστηρίξουν μερικοὶ- ἐπαύγασμα ὑλικῶν (καὶ δὴ οικονομικῶν) παραγόντων, ἀλλ᾽ εἶναι ἔκφρασις, καὶ ἐκδήλωσις τῆς στάσεως ποὺ λαμβάνουν ἑκάστοτε οἱ λαοὶ ἀπέναντι τοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ Νόμου Του. Αὐτὸς εἶναι τὸ «ἀντιλεγόμενον σημεῖον». ῎Αλλοι Τὸν δέχονται καὶ ἄλλοι Τὸν ἀρνοῦνται. ῎Αλλοι τάσσονται ὑπὸ τὴν σημαίαν Του, πιστοὶ στρατιῶται τῆς βασιλείας Του, καὶ ἄλλοι πολεμοῦν τὰ ἰδανικά ποὺ Ἐκεῖνος ἔγραψε μὲ τὸ Αἷμα τῆς θυσίας Του. Καὶ ἡ μετὰ Χριστὸν Ἱστορία, διὰ μέσου ποικίλων γεγονότων, δεικνύει τὴν κίνησιν καὶ τὴν πορείαν ποὺ ἀκολουθεῖ ἡ καμπύλη τῆς χριστιανικότητος ἢ μὴ τῆς ζωῆς τῶν ἀτόμων καὶ τῶν κοινωνιῶν. Πράγματι! ῎Ατομα καὶ οἰκογένειαι ποὺ Τὸν δέχονται καὶ συμμορφώνονται πρὸς τὸ θέλημά Του έχουν μίαν ἐξέλιξιν «εἰς ἀνάστασιν» τ. ἔ. ἐξέλιξη εὐτυχῆ, παρ’ ὅλας τὰς τυχὸν δοκιμασίας των. Αντιθέτως, ἐκεῖνοι ποὺ παίρνουν ἠρνητικὴν στάσιν καὶ δὲν δέχονται ὑποταγὴν εἰς τὸ θεῖόν Του θέλημα, ἐξελίσσονται κατὰ τρόπον ποὺ ὁδηγεῖ «εἰς πτῶσιν», δηλ. ἐπακολουθεῖ εἰς αὐτοὺς κατάπτωσις καὶ καταστροφή· «σύντριμμα καὶ ταλαιπωρία ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτῶν, καὶ ὁδὸν εἰρήνης οὐκ ἔγνωσαν» (Ρωμ. γ 16-17), διότι τὸ εἶπε πρὸ αἰώνων πολλῶν ὁ προφήτης «οι μακρύνοντες ἑαυτοὺς ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀπολοῦνται». (Ψαλμ. β΄ 27) Καὶ κοινωνίαι ὁλόκληροι ὁδηγοῦνται «εἰς ἀνάστασιν» ἢ «εἰς πτῶσιν», ἀναλόγως τῆς ἐπικρατήσεως εἰς αὐτὰς χριστιανικοῦ ἢ ἀντιχριστιανικοῦ πνεύματος. Ὑπάρχει καὶ τοῦ πολιτισμοῦ πτῶσις καὶ ἀνάστασις (ἄνοδος), ἀναλόγως πρὸς τὸ κλῖμα καὶ τὰ ρεύματα ποὺ ἐπικρατοῦν. Μὲ τὴν χριστιανικὴν πνοὴν προάγεται ὁ πολιτισμός· καὶ χωρὶς αὐτὴν φθάνει γρήγορα εἰς τὴν παρακμὴν καὶ τὴν δύσιν του. Εἶναι ἀδιάψευστος ἡ προφητεία, ὅτι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς «κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν… καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον». 2. Ἤδη ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τῆς ἐπιγείου ζωῆς τοῦ Κυρίου ἐτέθη αὐτὸ τὸ δίλημμα εἰς τοὺς ἀνθρώπους· καὶ παρουσιάζετο ἡ Προσωπικότης Του καὶ τὸ κήρυγμά Του ὡς «σημεῖον ἀντίλεγόμενον» ὑπὸ διπλῆν ἔννοιαν. Πρῶτον μὲν πολλοὶ διηρωτῶντο: «Τίς ἄρα οὗτός ἐστιν;» (Μάρκ. δ΄ 41). Μήπως ἄλλωστε καὶ ὁ Κύριος δὲν ἠρώτησε τοὺς μαθητάς Του διὰ νὰ ἀκουσθῇ ἡ ἀπήχησις τῆς κοινῆς γνώμης, «τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι;» (Ματθ. ιστ΄ 13). Καὶ ἡ ἀπάντησις, ἐκ μέρους τῶν μαθητῶν, ἦτο: «οἱ μὲν Ἰωάννην τόν Βαπτιστήν, ἄλλοι δὲ Ἠλίαν, ἕτεροι δὲ Ἱερεμίαν ἢ ἕνα τῶν προφητῶν». Αλλὰ καὶ πάλιν ἐρωτᾷ ὁ Κύριος: «Ὑμεῖς δὲ τίνα μὲ λέγετε εἶναι;» Καί, ἐξ ὀνόματός των, ὁ Πέτρος ἐκφράζει τὸ ἀληθὲς φρόνημα περὶ τοῦ Χριστοῦ, καὶ πανηγυρικῶς ὁμολογεῖ: «σύ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος». (αὐτ. 14-16). Έκτοτε, διὰ μέσου τῶν αἰώνων και τῶν γενεῶν, ὅλοι οἱ σοβαρῶς σκεπτόμενοι ἄνθρωποι ἀντιμετωπίζουν τὸ ἐρώτημα τοῦτο: «τίς ἄρα οὗτός ἐστιν»; Ποῖος εἶναι λοιπὸν Ἐκεῖνος, ὁ Ὁποῖος παρουσιάζεται ὡς θεία μορφή, ὡς προσωπικότης ἀγιωτάτη καὶ ὡς διδάσκαλος ὑψηλοτάτων ἀληθειῶν; ῎Αλλοι μὲν εὐλαβῶς ὑποκλίνονται ἐνώπιον τῆς ἁγίας Του προσωπικότητος καὶ εὐλαβῶς ὑπακούουν εἰς τὸ θεῖόν Του θέλημα. Καὶ σοφοὶ τοῦ κόσμου καὶ ἁπλοϊκοὶ τοῦ λαοῦ. Ὑπὸ τὴν σημαίαν τοῦ Κυρίου καὶ ἐπὶ τῶν γραμμῶν τοῦ Εὐαγγελίου Του συναντῶνται ὅσοι ὁμολογοῦν πίστιν καὶ ἀφοσίωσιν εἰς Αὐτόν, λατρεύοντες τὴν θεότητα Του. ῎Αλλοι ὅμως ἔχουν τὰς ἐπιφυλάξεις των. Τὸν θεωροῦν ἁπλῶς ὡς μίαν ὑπέροχον φυσιογνωμίαν, ἀλλὰ προβάλλουν τὰς ἀμφιβολίας τῶν ἐν σχέσει πρὸς τὴν Θεότητά Του. Δὲν εἶναι ὅμως ὁ Κύριος μόνον ἐπὶ τοῦ πεδίου τῆς πίστεως «σημεῖον ἀντιλεγόμενον», ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τοῦ ηθικολογικοῦ πεδίου. Διὰ τοῦτο κυρίως «σχίσμα ἐγένετο ἐν τῷ ὄχλῳ δι’ αὐτόν» (Ἰω. ζ’. 43) Διότι ὁ Κύριος δὲν προβάλλει μόνον ὡς διδάσκαλος, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ἀπαίτησιν τῆς συμμορφώσεως τῆς ζωῆς μας σύμφωνα μὲ τὴν διδασκαλίαν Του. Διχάζονται λοιπὸν οἱ ἄνθρωποι. Καὶ ἄλλοι μέν, κατανοοῦντες ὅτι ἡ διδασκαλία αὐτὴ εἶναι ἡ ὑψίστη ἠθικὴ διδασκαλία, τὴν ἀποδέχονται καὶ συμμορφώνονται πρὸς αὐτὴν· ἄλλοι ὅμως ἐπαναλαμβάνουν «σκληρὸς ἐστιν οὗτος ο λόγος τίς δύναται αὐτοῦ ἀκούειν;» (Ἰω. στ΄ 60). Σκληραὶ δηλ. αἱ ἀπαιτήσεις τῆς διδασκαλίας αὐτῆς· ποῖος μπορεῖ νὰ τὴν ἀκούῃ καὶ νὰ τὴν ἀποδέχεται; Στρέφουν λοιπὸν τὰ νῶτα καὶ ἐγκαταλείπουν τὴν γραμμὴν τοῦ Κυρίου, καθ᾿ ὅν χρόνο, ἄλλοι, συνετώτεροι καὶ μὲ εἰλικρινεστέραν διάθεσιν, ἐπαναλαμβάνουν διὰ μέσου τῶν αἰώνων: «Κύριε, πρὸς τίνα ἀπέλευσόμεθα; ρήματα ζωῆς αἰωνίου ἔχεις». (αὐτ. 68) Ποῦ ἀλλοῦ νὰ καταφύγωμεν ἐκτὸς ἀπὸ Σένα; Σὺ δίδεις τὴν ὀρθὴν κατεύθυνσιν τοῦ βίου καὶ ἐξασφάλισιν ζωῆς αἰωνίου. 3. Ἐνῷ ὅμως ὁ Κύριος, κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπον, παρουσιάζεται ὡς «σημεῖον ἀντιλεγόμενον» καὶ «κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν», ἀναλόγως τῆς στάσεως ἑνὸς ἑκάστου, μένει πραγματικότης ἀνεπίδεκτος ἀμφισβητήσεως, ὅτι

Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού είναι μία από τις σημαντικότερες γιορτές της Ορθοδοξίας. Είναι αρχαιότατη και μια από τις Δεσποτικές γιορτές, τις γιορτές δηλαδή τις αφιερωμένες στο Δεσπότη Χριστό. Η γιορτή συνδέεται με μεγάλα ιστορικά γεγονότα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το 326 μ.Χ. η Αγία Ελένη πήγε στην Ιερουσαλήμ για να προσκυνήσει τους Αγίους Τόπους και να ευχαριστήσει το Θεό για τους θριάμβους του γιου της Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο θείος ζήλος όμως, έκανε την Άγια Ελένη να αρχίσει έρευνες για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού. Επάνω στο Γολγοθά υπήρχε ειδωλολατρικός ναός της θεάς Αφροδίτης, τον οποίο γκρέμισε και άρχισε τις ανασκαφές. Σε κάποιο σημείο, βρέθηκαν τρεις σταυροί. Η συγκίνηση υπήρξε μεγάλη, αλλά ποιος από τους τρεις ήταν του Κυρίου; Τότε ο επίσκοπος Ιεροσολύμων Μακάριος με αρκετούς Ιερείς, αφού έκανε δέηση, άγγιξε στους σταυρούς το σώμα μιας ευσεβέστατης κυρίας που είχε πεθάνει. Όταν ήλθε η σειρά και άγγιξε τον τρίτο σταυρό, που ήταν πραγματικά του Κυρίου, η γυναίκα αμέσως αναστήθηκε. Η είδηση διαδόθηκε σαν αστραπή σε όλα τα μέρη της Ιερουσαλήμ. Πλήθη πιστών άρχισαν να συρρέουν για να αγγίξουν το τίμιο ξύλο. Επειδή, όμως, συνέβησαν πολλά δυστυχήματα από το συνωστισμό, ύψωσαν τον Τίμιο Σταυρό μέσα στο ναό σε μέρος υψηλό, για να μπορέσουν να τον δουν και να τον προσκυνήσουν όλοι. Ύστερα από 280 περίπου χρόνια, το 614, οι Πέρσες κυρίευσαν τα Ιεροσόλυμα, έκαναν μεγάλες καταστροφές, πήραν αιχμάλωτο τον Πατριάρχη Ζαχαρία και μαζί τη μεγάλη ασημένια λειψανοθήκη, στην οποία η Aγία Ελένη είχε φυλάξει τον τίμιο Σταυρό. Ο αυτοκράτορας Ηρά­κλειος, ύστερα από 14 χρόνια, έκανε εκστρατεία, έφτασε νικητής ως την πρωτεύουσα της Περσίας, ελευθέρωσε τους αιχμαλώτους χριστιανούς, πήρε τον τίμιο Σταυρό και τον Πατριάρχη Ζαχαρία και γύρισε στην Κωνσταντινούπολη. Από εκεί κατέβηκε στα Ιεροσόλυμα, έβγαλε το βασιλικό στέμμα και ανυπόδητος, σηκώνοντας το κιβώτιο με το τίμιο ξύλο το έφερε στο Γολγοθά. Στις 14 Σεπτεμβρίου και στο ναό της Αναστάσεως, ο Πατριάρχης Ζαχαρίας ύψωσε στον άμβωνα τον Σταυρό κι ο λαός έψαλλε “Σώσον, Κύριε, τον λαόν σον”… Αυτή, λοιπόν, την ύψωση καθιέρωσαν οι Άγιοι Πατέρες, να γιορτάζουμε στις 14 Σεπτεμβρίου, για να μπορέσουμε κι εμείς να υψώσουμε μέσα στις ψυχές μας το Σταυρό του Κυρίου μας. Γιατί νηστεύουμε ακόμη και το λάδι Για την Ανάμνηση λοιπόν της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού νηστεύουμε στις 14 Σεπτεμβρίου, επειδή ο Σταυρός είναι Ανάμνηση του Πάθους του Χριστού. Διότι όπως ο κάθε άνθρωπος που κάνει την ανακομιδή (εκταφή) των λειψάνων ενός συγγενή του (για παράδειγμα του πατέρα του, της μητέρας του και άλλων), λυπάται ενθυμούμενος το πρόσωπο αυτό, έτσι και εμείς οι Χριστιανοί βλέποντες τον Σταυρό και αναλογιζόμενοι ότι ο Χριστός Σταυρώθηκε για εμάς τους αμαρτωλούς και ως Άνθρωπος Έπαθε, ταπεινωνόμαστε και δείχνουμε Συντριβή καρδιάς νηστεύοντες. Οι μεν Άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, επισημαίνουν ότι “η Εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού είναι Ισότιμη με την Μεγάλη Παρασκευή”, αφού και τις δύο αυτές Ημέρες τιμούμε εξίσου τα Πάθη και την Σταύρωση του Κυρίου. Η Νηστεία κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, “δεν γίνεται για το Πάσχα, ούτε για τον Σταυρό, αλλά για τις αμαρτίες μας… επειδή το Πάσχα δεν είναι υπόθεση Νηστείας και πένθους, αλλά ευφροσύνης και χαράς. Για τον λόγο αυτό δεν πρέπει να λέμε ότι πενθούμε για τον Σταυρό. Ούτε για εκείνον πενθούμε. Αλλά για τα δικά μας αμαρτήματα”. Επίσης νηστεύουμε για να μιμηθούμε τον Κύριο, ο Οποίος ενήστευσε για σαράντα ημερόνυχτα επάνω στο Σαραντάριον Όρος. Έθιμα & παραδόσεις Βασιλικός: Στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού συνηθίζεται να μοιράζεται στις εκκλησίες βασιλικός ο οποίος δίνεται γιατί όταν η Αγία Ελένη επιθεωρούσε τα κτήματα και τα χωράφια της περιοχής, οδηγήθηκε τυχαία σε ένα αρωματικό φυτό το οποίο όταν το μύρισε αισθάνθηκε ότι εκεί κάτω βρισκόταν ο Τίμιος Σταυρός και έβαλε τους εργάτες να σκάψουν. Σκάβοντας τελικά βρήκαν τον Σταυρό του Θεανθρώπου. Έτσι και η Αγία Ελένη ονόμασε το φυτό βασιλικό. Τον βασιλικό που μοιράζει η εκκλησία στους πιστούς τον παίρνουν οι γυναίκες και τον σταυρώνουν στο προζύμι που έφτιαχναν και ύστερα τον έβαζαν σε ένα ποτήρι με νερό ελπίζοντας ότι θα έβγαζε ρίζες και έτσι θα τον φύτευαν ξανά. Αγιασμός: Τον αγιασμό τον έδινε η εκκλησία στους πιστούς για να αγιάσουν το σπίτι τους και για να φτιάξουν το προζύμι της χρονιάς το οποίο ήταν γλυκό και δεν μούχλιαζε. Την ημέρα του της Ύψωσης του Τίμιου Σταυρού οι ναυτικοί συνήθιζαν να δένουν τα καράβια τους και και να μην ταξιδεύουν επειδή υπήρχε μια παροιμία που έλεγε “Του Σταυρού, σταύρωνε και δένε”. Οι αγρότες έφερναν ένα μείγμα από τα δημητριακά που θα έσπερναν μέσα στην εκκλησία για να δεχτούν την ευλογία του πρεσβυτέρου “Βλαστήσαι την γην, και δούναι σπέρμα το σπείροντι, και άρτον εις βρώσιν”.

Ο αγιασμός που τελούμε την ημέρα των Θεοφανείων ονομάζεται Μέγας γιατί τελείται εις ανάμνησιν της Βαπτίσεως του Χριστού. Ονομάζεται Μέγας σε αντιδιαστολή με τον συνήθη αγιασμό ο οποίος τελείται οποιαδήποτε ημέρα του χρόνου. «…ὁ τῶν ἁπάντων Βασιλεύς, ἔτι καὶ δουλικῇ χειρὶ ἐν τῷ Ἰορδάνῃ βαπτισθῆναι κατεδέξω, ἵνα τὴν τῶν ὑδάτων φύσιν ἁγιάσας ὁ ἀναμάρτητος, ὀδοποιήσῃς ἡμῖν τὴν δι᾽ ὕδατος καὶ Πνεύματος ἀναγέννησιν, καὶ πρὸς τὴν πρώτην ἡμᾶς ἀποκαταστήσῃς ἐλευθερίαν. Οὗ τινος θείου Μυστηρίου τὴν ἀνάμνησιν ἐορτάζοντες, δεόμεθά σου φιλάνθρωπε Δέσποτα.» Ο Μέγας Αγιασμός προέρχεται από την πρακτική της Βαπτίσεως των Κατηχουμένων κατά την ημέρα των Θεοφανείων. Ο Μέγας Αγιασμός που τελείται την κυριώνυμο ημέρα είναι ο ίδιος που τελείται και την παραμονή. Τον Μεγάλο Αγιασμό φυσικά και τον κρατάμε στα σπίτια μας. Το λέγει η ίδια η Ακολουθία: «Ὑπὲρ τῶν ἀντλούντων καὶ ἀρυομένων εἰς ἁγιασμὸν οἴκων, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.», «…ἵνα πάντες οἱ ἀρυόμενοι καὶ μεταλαμβάνοντες ἔχοιεν αὐτὸ πρὸς καθαρισμὸν ψυχῶν καὶ σωμάτων, πρὸς ἰατρείαν παθῶν, πρὸς ἁγιασμὸν οἴκων, πρὸς πᾶσαν ὠφέλειαν ἐπιτήδειον. ». Η νηστεία της Παραμονής δεν είναι για την μετάληψη του Μεγάλου Αγιασμού. Η νηστεία είναι προετοιμασία για την εορτή των Θεοφανείων. Βεβαίως όσοι φυλάσσουν τον Μεγάλο Αγιασμό στις οικίες τους θα πρέπει να επιδεικνύουν και την απαραίτητη ευλάβεια. Ο Αγιασμός δεν είναι ούτε μαγικό μαντζούνι ούτε και κοινό νερό. Καλό είναι όταν πίνουμε αγιασμό να λέμε πρώτα το απολυτίκιο ή το κοντάκιο των Θεοφανείων και μετά νηστικοί να κάνουμε χρήση του αγιασμού. Επίσης, μπορούμε να προσθέτουμε νερό στο μπουκαλάκι του αγιασμού ώστε να τον έχουμε για όλη τη χρονιά. Να τονίσουμε ακόμα ότι ο Μεγάλος Αγιασμός δεν έχει ίδια αξία ούτε αντικαθιστά τη θεία Κοινωνία. Ο Μέγας Αγιασμός χρησιμοποιείται μερικές φορές ως πνευματική παρηγορία σε άτομα που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να προσέλθουν συχνά στη θεία Κοινωνία. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι Θεια κοινωνία ! Γι᾽ αυτό και πάντοτε πρώτα μεταλαμβάνουμε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, ύστερα πίνουμε τον Μεγάλο Αγιασμό και μετά παίρνουμε αντίδωρο. agios-dimitrios.blogspot