Η ελεημοσύνη πολύ βοηθάει τους κεκοιμημένους. Ο πλούτος φέρνει την καταστροφή στον άνθρωπο, όταν δεν διανέμεται στους φτωχούς για την ψυχή μας και για τις ψυχές των πεθαμένων μας Η ελεημοσύνη στους πονεμένους, χήρες, ορφανά κ.λπ. πάρα πολύ βοηθάει και για την ανάπαυση των κεκοιμημένων. Γιατί, όταν δίνει κανείς ελεημοσύνη για έναν κεκοιμημένο, οι άλλοι λένε: «Θεός σχωρέσ’ τον. Να αγιάσουν τα κόκκαλά του». Αν τύχη κάποιος να έχει αρρώστιες, να μην μπορεί να δουλέψει, να έχει χρέη, και σε μια τέτοια δύσκολη περίσταση τον βοηθήσεις και πεις «πάρ’ τα για την ψυχή του τάδε», θα πει και αυτός: «Θεός σχωρέσ’ τον, να αγιάσουν τα κόκκαλά του!». Κάνουν δηλαδή καρδιακή προσευχή και αυτό είναι πού βοηθάει πολύ τους κεκοιμημένους. – Όταν κάποιας ο άνδρας πεθάνει ακοινώνητος, ανεξομολόγητος η σκοτωθεί το παιδί της, τι άλλο μπορεί να κάνει, για να βοηθήσει τις ψυχές τους; – Όσο μπορεί, να γίνει η ίδια καλύτερη. Αυτό φυσικά θα βοηθήσει και την ίδια, αλλά θα βοηθήσει και τον άνδρα της, γιατί, αφού στεφανώθηκαν, έχει μερίδιο και εκείνος που πέθανε. Αυτό είναι το κυριότερο από όλα, να γίνει καλύτερη. Αλλιώς, μπορεί να κάνει και μια καλοσύνη, αλλά να έχει και τον χαβά της. Σου λέει: «Έκανα τα καθήκοντα μου. Άλλο τι θέλεις να κάνω;» και μένει αδιόρθωτη ή και χειροτερεύει. Ελεημοσύνη «εν τω κρύπτω» – Γέροντα, μερικοί θεωρούν φαρισαϊσμό το να πηγαίνει κανείς στην Εκκλησία και να υστερεί στην αγάπη και την θυσία. – Έ, που το ξέρουν; Είναι σίγουροι γι’ αυτό; – Έτσι κρίνουν. – Ο Χριστός τι είπε; «Να κρίνετε»; ο άλλος μπορεί να μη δίνει στον τσιγγάνο, γιατί έχει υπ’ όψιν του έναν άρρωστο που έχει μεγάλη ανάγκη και θα βοηθήσει εκείνον. Τον τσιγγάνο κάποιος περαστικός θα βρεθεί να του δώσει κάτι, ενώ εκείνον δεν θα του δώσει κανένας. Πώς βγάζουν συμπεράσματα, χωρίς να ξέρουν; Φαρισαϊσμός είναι, όταν κάποιος κάνει την καλοσύνη φανερά, για να τον επαινέσουν. Θυμάμαι, όταν ήμουν το 1957 στο Ιδιόρρυθμο, έδιναν για κάθε διακόνημα, ανάλογα με το πόσο δύσκολο ήταν, μια ευλογία. Επειδή τότε υπήρχε στα μοναστήρια λειψανδρία, ήταν μερικοί Πατέρες πού είχαν δυνάμεις και αναλάμβαναν πολλά διακονήματα και έπαιρναν περισσότερες ευλογίες, αλλά τις έδιναν. Ήταν ένας μοναχός που τον έλεγαν «σπάγκο», γιατί δεν έδινε. «Όταν πέθανε αυτός ο μοναχός, μαζεύτηκαν στην κηδεία του ταλαίπωροι άνθρωποι από εδώ από την Χαλκιδική, από την Μεγάλη Παναγία, από το Παλαιοχώρι, το Νεοχώρι, και τον έκλαιγαν. Αυτοί είχαν βόδια και κουβαλούσαν την ξυλεία, τους γρεντέδες, γιατί τότε η μεταφορά γινόταν με τα βόδια – μη βλέπεις τώρα που γίνεται με αυτοκίνητα, με τριαξονικά! Τι έκανε αυτός ο καημένος; Μάζευε-μάζευε τα χρήματα που του έδιναν για τα διακονήματα που έκανε και, όταν έβλεπε έναν οικογενειάρχη που είχε μόνον ένα βόδι η ψοφούσε το βόδι του, του αγόραζε ένα βόδι. Και τότε το να αγοράσεις ένα βόδι ήταν μεγάλο πράγμα στοίχιζε, πέντε χιλιάδες δραχμές, αλλά τα χρήματα ήταν γερά. Οι άλλοι Πατέρες έδιναν πέντε δραχμές στον έναν φτωχό, δέκα στον άλλον, κανένα εικοσάρικο στον άλλον, έκαναν δηλαδή τέτοιες καλοσύνες και φαίνονταν. Εκείνος καθόλου δεν φαινόταν, γιατί δεν έδινε όπως έδιναν οι άλλοι, αλλά τα μάζευε και βοηθούσε με αυτόν τον τρόπο. Έτσι όλοι τον έλεγαν «σπάγκο, σπάγκο» και πήρε το όνομα «σπάγκος», σπαγκοραμμένος δηλαδή! Και τελικά, όταν πέθανε, μαζεύτηκαν οι καημένοι και έκλαιγαν. «Με έσωσε!», έλεγε ο ένας, «με έσωσε!», έλεγε ο άλλος. Γιατί τότε, άμα είχε ένα βόδι κανείς, μετέφερε την ξυλεία και έτρεφε την οικογένειά του. Τα έχασαν οι Πατέρες! Γι’ αυτό λέω, που ξέρεις τι κάνει ο άλλος; – Γέροντα, υπάρχουν άνθρωποι που δεν πιστεύουν, αλλά είναι πονόψυχοι και κάνουν καλοσύνες. – Όταν ένας κοσμικός δίνει από καθαρή διάθεση και όχι από ανθρωπαρέσκεια, τότε ο Θεός δεν θα τον αφήσει, αλλά κάποτε θα μιλήσει στην καρδιά του. Μου διηγήθηκε μια φορά ένας γνωστός μου που ζούσε στην Ελβετία το εξής περιστατικό: Μια πλούσια άθεη κυρία ήταν τόσο πονόψυχη, που είχε φθάσει σε σημείο να μοιράσει όλη την περιουσία της σε φτωχούς και πονεμένους, και στο τέλος έμεινε πάμφτωχη. Τότε, όσοι είχαν βοηθηθεί, φρόντισαν να μπει στο καλύτερο Γηροκομείο. Παρόλο όμως που έκανε τόσες καλοσύνες, παρέμενε άθεη. Πήγαιναν να της μιλήσουν για τον Χριστό και δεν δεχόταν συζήτηση. Έλεγε πως ο Χριστός δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένας καλός άνθρωπος, ένας κοινωνικός εργάτης, και άλλες τέτοιες θεωρίες. Ίσως και οι Χριστιανοί που είχε γνωρίσει να μην την είχαν βοηθήσει, για να συγκινηθεί από την ζωή τους. «Κάνε προσευχή γι’ αυτήν την ψυχή», μου έλεγε ο φίλος μου. Πάντως έκανε πολλή προσευχή και εκείνος για την μεταστροφή της. Μετά από καιρό μου είπε ο φίλος μου: «Μια μέρα που πήγα να την επισκεφθώ στο Γηροκομείο, την βρήκα ολότελα αλλαγμένη. «Πιστεύω, πιστεύω», φώναζε». Της είχε συμβεί ένα γεγονός που την αλλοίωσε. Ζήτησε μετά να βαπτισθεί. Από το βιβλίο: Λόγοι του Γέροντος Παισίου Β’. Πνευματική αφύπνιση. Έκδοση: Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος. Σουρωτή Θεσσαλονίκης. 1999.

Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος πρακτικὰ μᾶς δείχνει πέντε δρόμους τῆς μετανοίας. Μᾶς λέγει: Πρῶτος δρόμος μετανοίας εἶναι ν’ αὐτοκαταδικάζεσαι γιὰ τὶς ἁμαρτίες σου. Ὁ Κύριος ἐκτιμᾶ ἰδιαίτερα αὐτή σου τὴν πράξη. Αὐτὸς ποὺ μόνος του καταδίκασε τ’ ἁμαρτήματά του πολὺ δύσκολα θὰ τὰ ἐπαναλάβει. Ἡ ἔγκαιρη ἐξέγερση τῆς συνειδήσεώς σου διὰ τῆς αὐτοκατηγορίας δὲν θὰ ἔχει κατήγορο στὸ οὐράνιο κριτήριο. Δεύτερος ἀξιόλογος δρόμος μετανοίας εἶναι νὰ μὴ βαστᾶς κακία γιὰ κανένα, ἀκόμα καὶ γι’ αὐτοὺς τοὺς ἐχθρούς σου. Νὰ συγκρατεῖς πάντοτε τὴν ὀργή σου, νὰ συγχωρεῖς τ’ ἁμαρτήματα τῶν ἄλλων, γιατί ἔτσι θὰ ἐξαλείψει καὶ τὰ δικά σου ὁ Κύριος. Εἶναι αὐτὸ ἕνα ἀποτελεσματικὸ καθαρτικό, ἀφοῦ μᾶς τὸ ὑπέδειξε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος λέγοντας: Ἂν συγχωρέσετε τοὺς χρεῶστες σας, τότε θὰ σᾶς συγχωρήσει σίγουρα καὶ ὁ οὐράνιος πατέρας μας (Μάτθ. 6. I). Τρίτος ἀσφαλὴς δρόμος μετανοίας εἶναι… ἡ ὀρθή, θερμὴ καὶ ἐκ βαθέων καρδιακὴ προσευχή. Μὴ λησμονᾶμε τὴν εὐαγγελικὴ χήρα ποὺ ἐπέμενε στὸ αἴτημά της στὸν δύστροπο δικαστὴ καὶ τελικὰ ἔλαβε τὸ ποθούμενο (Λούκ. 18, 1-8). Ἂν ἐκείνη ἔλαβε γιὰ τὴν ἐπιμονή της ἀπὸ τὸν ἀδιάντροπο δικαστή, πόσο μᾶλλον ἐμεῖς ποὺ ἔχουμε οὐράνιο πατέρα ἥμερο, φιλικὸ καὶ φιλάνθρωπο καὶ ὁπωσδήποτε θὰ μᾶς δωρίσει τὰ πρὸς τὴ σωτηρία μᾶς αἰτήματα. Τέταρτος σίγουρος δρόμος μετανοίας εἶναι τῆς ἐλεημοσύνης, ποὺ ἡ δύναμή της εἶναι ἀνέκφραστα μεγάλη. Ὁ προφήτης Δανιὴλ εἶπε στὸν βασιλέα Ναβουχοδονόσορα νὰ ξεπλύνει τὶς πολλὲς ἁμαρτίες τοῦ μ’ ἐλεημοσύνη καὶ τ’ ἀνομήματά του μὲ τὸ νὰ εὐσπλαγχνισθεῖ τοὺς φτωχούς. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἱκανὴ νὰ ἐξαλείψει ἁμαρτήματα. Ὁ μετανοημένος παραβάτης μὲ τὴ φιλανθρωπία ἐπανορθώνει τὰ πάντα μὲ τὸν ἀγώνα του καὶ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Πέμπτος δρόμος σταθερὸς ὁ συνδυασμὸς πηγαίας μετριοφροσύνης κι ἐγκάρδιας ταπεινοφροσύνης. Μάρτυρας πρὸς τοῦτο ὁ τελώνης τῆς εὐαγγελικῆς παραβολῆς. Ἡ γνήσια ταπεινοφροσύνη τοῦ ἀποτίναξε ὅλο τὸ βαρὺ φορτίο τῶν ἁμαρτημάτων του. Καταλήγει λοιπόν, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος: Νὰ καταδικάζουμε τὶς ἁμαρτίες μας, νὰ συγχωροῦμε τὶς ἁμαρτίες τῶν ἀδελφῶν μας, νὰ ‘χοῦμε κερδοφόρα προσευχή, καρποὺς ἐλεημοσύνης καὶ ταπεινοφροσύνης, δίχως νὰ καθυστεροῦμε, δίχως νὰ χάνουμε οὔτε μία μέρα καὶ ὥρα βαδίζοντας τοὺς πέντε αὐτοὺς σωτήριους δρόμους καθημερινά.

  Μπλεγμένοι στις αμαρτίες και στα πάθη μας, θολωμένοι από την προσκόλλησή μας στα αισθητά και υλικά πράγματα αδυνατούμε συχνά να δούμε την προτεραιότητα, ό,τι ο Κύριος έλεγε: «Ζητείτε πρώτον την Βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην Αυτού, και όλα τα υπόλοιπα θα σας προστεθούν στη ζωή σας». Η προσήλωση στον Κύριο και στις άγιες εντολές Του είναι αξιολογικά το πρώτο στη ζωή μας, γιατί είναι αυτό που μας δίνει νόημα και δύναμη, ακόμη και προς υπέρβαση του φόβου του θανάτου. Και ο Κύριος δεν το απέκρυψε και δεν το αποκρύβει: «Να εργάζεσθε – λέει – όχι πρωτίστως για την τροφή σας που χάνεται, την υλική και αισθητή, αλλά για την τροφή που έχει αιώνιο χαρακτήρα». «Και τι να κάνουμε για να εργαζόμαστε τα έργα του Θεού;» ρωτούν οι Ιουδαίοι. Για να πάρουν τη συγκλονιστική απάντηση, κι εκείνοι και διαχρονικά όλοι οι άνθρωποι μαζί τους, ότι «Αυτό είναι το έργο του Θεού: να πιστέψετε σ’ Αυτόν που απέστειλε Εκείνος». Η πίστη στον Χριστό: την αρχή, τη μεσότητα και το τέλος του κόσμου, την πηγή της Ζωής, είναι η αληθινή εργασία του ανθρώπου. Κι αυτό προϋποθέτει ότι ο άνθρωπος δέχεται την αγάπη Εκείνου που τον έχει προσλάβει και τον έχει κάνει κομμάτι του εαυτού Του. Η δήλωση του αποστόλου Παύλου είναι παραπάνω από σαφής: Τι ζω ως άνθρωπος με το σώμα μου σ’ αυτήν τη ζωή; Την πίστη του Χριστού που με αγάπησε και παρέδωσε τον εαυτό Του για χάρη μου. «Ο δε νυν ζω εν σαρκί, εν πίστει ζω τη του Υιού του Θεού, του αγαπήσαντός με και παραδόντος εαυτόν υπέρ εμού». Πίστη στον Χριστό ως τον Θεό που ενανθρώπησε σημαίνει ότι βρίσκομαι μέσα στην αγάπη Του και στην ίδια φορά και πορεία ζωής συνεπώς μ’ Εκείνον. Κι αυτό θα πει συσταύρωση μαζί Του. Ο απόστολος Παύλος για να πει το βίωμά του απεκάλυψε προηγουμένως: «Είμαι σταυρωμένος μαζί με τον Χριστό, γι’ αυτό και δεν ζω εγώ αλλά ο Χριστός μέσα στην ύπαρξή μου». Συσταύρωση με τον Χριστό σημαίνει θυσιαστική αγάπη για χάρη του κόσμου όλου, ταπείνωση και εξουδένωση έως θανάτου που φέρνει όμως την Ανάσταση. Δύσκολα πράγματα που μας κάνουν να καταλαβαίνουμε ότι το να ’σαι χριστιανός συνιστά πάντοτε την απόλυτη εξαίρεση μέσα στον γενικό κανόνα της ευκολίας της αμαρτίας του κόσμου. Αλλά είναι η εξαίρεση της Ζωής στον κανόνα του θανάτου

– Γέροντα, όταν κάνει ελεημοσύνη κανείς, αλλά νιώθει ένα κενό, τι φταίει; – Να προσέξει μήπως κινείται από ανθρωπαρέσκεια. Όταν έχει καθαρά κίνητρα, αισθάνεται χαρά. Σε μια πόλη ξέρετε τι έκαναν μια φορά; Μου το έλεγε ένας γνωστός μου ευλαβής δικηγόρος. Πλησίαζαν Χριστούγεννα και είπαν μερικοί Χριστιανοί να μαζέψουν διάφορα πράγματα, να τα κάνουν δέματα και να τα μοιράσουν στην πλατεία στους φτωχούς – ήταν τότε μετά την Κατοχή που οι άνθρωποι είχαν ανάγκη. Τους λέει ο δικηγόρος: «Αφού ξέρουμε ποιοι είναι οι φτωχοί, καλύτερα να τα δώσουμε αθόρυβα». «Όχι, του λένε, να τα μοιράσουμε στην πλατεία εις δόξαν Θεού, για να δουν ότι ενδιαφερόμαστε». «Μα δεν κάνει, τους ξαναλέει αυτός. Πού το βρήκατε γραμμένο να γίνεται έτσι η ελεημοσύνη;». Το δικό τους εκείνοι, «εις δόξαν Θεού…». Με κανέναν τρόπο δεν μπορούσε να τους πείσει. Αφού είδε και απόκαμε, τους άφησε. Συγκέντρωσαν λοιπόν τα δέματα στην μεγάλη πλατεία της πόλεως και ανακοίνωσαν κιόλας ότι εκεί θα μοιράσουν δέματα. Το έμαθαν όλοι και όρμησαν κάτι άνθρωποι μπαμπάτσικοι, σαν γορίλλες, και μάζευαν-μάζευαν, τα άρπαξαν όλα. Και έτσι πήραν τα δέματα όσοι ήταν βάρβαροι και δεν είχαν ούτε ανάγκη, και οι καημένοι οι φτωχοί έμειναν με άδεια χέρια. Μόλις πήγαν οι υπεύθυνοι να αντιδράσουν, τους έδωσαν και ένα ξύλο γερό «εις… δόξαν Θεού!». Βλέπετε πώς λειτουργούν οι πνευματικοί νόμοι! Σέ έναν κοσμικό δικαιολογείται και να υπερηφανευθεί και να κάνει διαφήμιση, αλλά στους πνευματικούς ανθρώπους πώς να δικαιολογηθεί; Από το βιβλίο: Λόγοι του Γέροντος Παισίου Β’. Πνευματική αφύπνιση. Έκδοση: Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος. Σουρωτή Θεσσαλονίκης. 1999.

Όταν αυξηθεί η χάρη του Θεού στον άνθρωπο, τότε από τον πόθο της αρετής καταφρονεί το θάνατο, και βρίσκει πολλούς λόγους, στην ψυχή του, για να υποφέρει τις θλίψεις. Και όσα θεωρούνται βλαβερά για το σώμα, και επέρχονται ξαφνικά στην ανθρώπινη φύση, για να την κάνουν να υποφέρει, δεν τα λογαριάζει καθόλου, συγκρίνοντάς τα με τα ελπιζόμενα αγαθά. Άλλωστε, δεν είναι δυνατό να γνωρίσει την αλήθεια χωρίς τους πειρασμούς που παραχωρεί ο Θεός. Και αυτό το ξέρει καλά. Όταν όμως ο άνθρωπος στερηθεί πολύ τη χάρη του Θεού, τότε όλα τα λυπηρά που αναφέραμε βρίσκονται μπροστά του, και νομίζει ότι οι ανθρώπινες γνώσεις του, με τις οποίες εξετάζει τα πράγματα, είναι ανώτερες από την πίστη στο Θεό, και ότι η εμπιστοσύνη στο Θεό σε τίποτε δε βοηθάει, και ότι η πρόνοια του Θεού για τον άνθρωπο είναι ανύπαρκτη. Σε όλα αυτά, είναι μέσα οι πονηροί δαίμονες, που τον ενεδρεύουν και του ρίχνουν τα βέλη τους, χωρίς να το καταλαβαίνει. Αν πεθάνει ο άνθρωπος, έχοντας ζήσει με την ελπίδα να γνωρίσει αισθητώς τα μυστήρια του Θεού, και αν ακόμη δε δει αυτή τη γη της τελειότητας από κοντά, πιστεύω ότι θα κληρονομήσει τη βασιλεία του Θεού μαζί με τους αρχαίους δικαίους της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτοί είχαν την ελπίδα να φθάσουν την τελειότητα, αλλά δεν αξιώθηκαν να τη δουν, σύμφωνα με το λόγο του αποστόλου Παύλου (Εβρ. 11:39). Επειδή λοιπόν εργάσθηκαν την αρετή σ’ όλη τους τη ζωή, μέχρι που κοιμήθηκαν, θα κληρονομήσουν τη βασιλεία του Θεού. Και αν ακόμη ένας άνθρωπος δε γνώρισε αισθητώς τα μυστήρια του Θεού, παρά μόνο μέσα από καθρέφτη, και ήλπισε ότι θα τα απολαύσει από μακριά, και με αυτή την ελπίδα πέθανε, να ξέρεις ότι πήγε στον τόπο των αγίων πατέρων του. Και αν δεν αξιώθηκε σ’ αυτή τη ζωή την τέλεια χάρη του Θεού, όμως μπορούσε να αποκόψει τους πονηρούς λογισμούς, επειδή πάντοτε επικοινωνούσε μαζί της, και την είχε στη σκέψη του και την επιθυμούσε σ’ όλη του τη ζωή. Και επειδή με αυτή την ελπίδα η καρδιά του ήταν γεμάτη από την ευσπλαχνία του Θεού, φεύγει από τον κόσμο τούτο μαζί με τους δικαίους. Άμα ο άνθρωπος απορρίψει για τον εαυτό του κάθε αισθητή βοήθεια και κάθε ανθρώπινη ελπίδα, όπως συμβαίνει με τους ησυχαστές, και αφιερωθεί στο Θεό με εμπιστοσύνη και καθαρή καρδιά, αμέσως ακολουθεί η θεία χάρη και του αποκαλύπτει τη δύναμή της βοηθώντας τον με πολλούς τρόπους. Πρώτα πρώτα στα φανερά σωματικά προβλήματα, όπου του δείχνει εμφανώς τη δύναμη της πρόνοιας του Θεού γι’ αυτόν προσωπικά. Και καθώς βλέπει τη φανερή βοήθεια του Θεού, βεβαιώνεται και για τη μυστική βοήθεια του Θεού, όπως ταιριάζει στο ταπεινό και άκακο φρόνημά του και στη σεμνή διαγωγή του. Καταλαβαίνει δηλαδή πώς τακτοποιούνται οι σωματικές του ανάγκες χωρίς κόπο, αφού δε φροντίζει καθόλου γι’ αυτές. Και η θεία χάρη τον απαλλάσσει από πολλά δυσάρεστα και επικίνδυνα πολλές φορές, πράγματα, χωρίς αυτός να τα καταλαβαίνει. Όλα αυτά τα αποδιώχνει απ’ αυτόν, ανεπαίσθητα, η θεία χάρη, με θαυμαστό τρόπο, και τον σκεπάζει σαν την κλώσσα, που ανοίγει τα φτερά της και σκεπάζει τα κλωσσόπουλα, για να μην πάθουν κανένα κακό. Έτσι, του δείχνει (η θεία χάρη), στα μυστικά μάτια της ψυχής του, πώς πλησίαζε η απώλειά του, και φυλάχθηκε αβλαβής. Έτσι, τον γυμνάζει στα πνευματικά και του φανερώνει τις ενέδρες και τις μηχανές των κακών και ακατάληπτων λογισμών. Και τότε, εύκολα τους καταλαβαίνει, και παρακολουθεί πώς ο ένας διαδέχεται τον άλλο, και πώς παραπλανούν και εξαπατούν τον άνθρωπο, και σε ποιο λογισμό κολλάει ο νους, και πώς γεννιούνται ο ένας από τον άλλο, και εξολοθρεύουν την ψυχή. Και κάνει (η θεία χάρη) καταγέλαστη στα πνευματικά του μάτια κάθε ενέδρα και παγίδα των δαιμόνων, και αποκαλύπτει πώς εξαφανίζονται οι κακοί λογισμοί τους, και του δίνει σοφία και σύνεση, ώστε να καταλαβαίνει τι μέλλει να συμβεί. Ακόμη, ανατέλλει μέσα στην απλή καρδιά του ένα μυστικό φως, για να βλέπει τα πάντα, και τη δύναμη των λεπτών συλλογισμών, και του δείχνει φανερά τι έμελλε να πάθει, αν δεν εγνώριζε τις δαιμονικές πανουργίες. Και τότε γεννιέται μέσα του η βεβαιότητα ότι για κάθε πράγμα, μικρό και μεγάλο, πρέπει να ζητούμε στην προσευχή μας τη βοήθεια του Δημιουργού μας. Και όταν η θεία χάρη στεριώσει το φρόνημά του, ώστε να εμπιστεύεται σε όλα, και ολοκληρωτικά, το Θεό, τότε αρχίζει να μπαίνει λίγο λίγο στους πειρασμούς. Και παραχωρεί ο Θεός να σταλούν σ’ αυτόν πειρασμοί, όσους μπορεί να αντέξει και να αντιμετωπίσει. Και κατά τη διάρκεια αυτών των πειρασμών τον προσεγγίζει η θεία βοήθεια κατά τρόπον αισθητό, για να ενθαρρυνθεί στον αγώνα του. Κι αυτό γίνεται, μέχρι να γυμνασθεί, σιγά σιγά με τον καιρό, και αποκτήσει σοφία, και περιφρονήσει τους νοητούς εχθρούς με την πλήρη εμπιστοσύνη του στο Θεό. Χρειάζεται λοιπόν να αποκτήσει αυτή την πείρα, γιατί, αλλιώς, δεν μπορεί να αποκτήσει σοφία στους πνευματικούς πολέμους, και να γνωρίσει την πρόνοια και τη δύναμη του Θεού, και να στερεωθεί μυστικά στην πίστη του. (71-2). Από το βιβλίο: Κωνσταντίνου Καρακόλη, Ανθολόγιο από την ασκητική εμπειρία του Αγίου Ισαάκ του Σύρου. Εκδόσεις «Ορθόδοξος Κυψέλη», σελ. 68. (Οι αριθμοί στο τέλος κάθε λήμματος αντιστοιχούν στις σελίδες του ελληνικού κειμένου: «Του Οσίου Πατρός ημών Ισαάκ, Επισκόπου Νινευΐ, του Σύρου, Τα Ευρεθέντα Ασκητικά», Λειψία 1770, Ανατυπούμενα επιμελεία Ιωακείμ Σπετσιέρη, Ιερομονάχου. Αθήναι.)

  Η καταστροφή του ανθρώπου είναι όταν έχει τα πάντα (υλικά αγαθά) «επ’ αφθονία». Τότε δύσκολα αισθάνεται την παρουσία του Θεού και τις ευεργεσίες Του. Θέλεις να παρασύρεις μακριά από τον Θεό κάποιον; Δώστου άφθονα τα υλικά. Ε, και τον Θεό θα ξεχάσει και τα πάντα… Γι’ αυτό όταν κάποια δυσκολία μας συμβαίνει, δεν πρέπει να δυσανασχετούμε, αλλά να καταλαβαίνουμε, ότι ο Θεός μ’ αυτό θέλει να μας φέρει πιο κοντά Του και να συναισθανόμαστε έτσι, ότι των πάντων χορηγός είναι Αυτός. Σήμερα οι άνθρωποι τα έχουν όλα και γι’ αυτό δεν εκτιμούν τίποτε. Αν όμως έρθει δύσκολος καιρός, πείνα κ.λπ., και δεν έχουν τι να φάνε, τότε θα εκτιμήσουν και το ψωμί και την μαρμελάδα και όσα θα στερηθούν. Άμα δεν δοξάζουμε τον Θεό, επιτρέπει ο Θεός να έρθει μια δοκιμασία, για να εκτιμήσουμε τα πράγματα. Ενώ, όταν τα εκτιμούμε, δεν επιτρέπει ο Θεός να συμβεί κάτι το κακό. Σήμερα οι πιο πολλοί δεν στερούνται, γι’ αυτό δεν έχουν φιλότιμο. Αν δεν κοπιάζει κανείς, δεν μπορεί να εκτιμήσει και τον κόπο των άλλων. Τι νόημα έχει λ.χ. να ζητάς επάγγελμα άνετο, να βγάζεις χρήματα (άφθονα) και μετά να ζητάς ταλαιπωρία; Πολλοί άνθρωποι τα έχουν όλα, αλλά έχουν και λύπη, γιατί τους λείπει ο Χριστός. Στο Σινά όπου έμενα, το νερό ήταν ελάχιστο. Μία – μία σταγόνα έτρεχε από έναν βράχο μέσα σε μια σπηλιά, καμμιά 20 μέτρα από το ασκητήριο. Είχα κάνει μια στερνίτσα και μάζευα τρία κιλά νερό το εικοσιτετράωρο. Όταν πήγαινα να πάρω νερό, έβαζα το τενεκάκι να γεμίσει και έλεγα τους Χαιρετισμούς της Παναγίας. Έβρεχα με το χέρι μου λιγάκι μόνο το μέτωπο, έπαιρνα λίγο νερό, για να έχω να πιώ, μάζευα και λίγο σε ένα τενεκάκι για τα πουλάκια και τα ποντικάκια που είχε το ασκητήριο. Αυτό το νερό ήταν και για να πλύνω ένα ρούχο κ.λπ. Τί χαρά, τί ευγνωμοσύνη ένιωθα γι’ αυτό το λίγο νερό που είχα! Δοξολογία, γιατί είχα νερό! Όταν ήρθα στο Άγιο Όρος και έμεινα για λίγο καιρό στην Σκήτη των Ιβήρων, επειδή εκεί είναι προσήλιο το μέρος, είχε πολύ νερό. Είχε μια στέρνα που ξεχείλιζε το νερό. Ού, έπλενα και τα πόδια και το κεφάλι, αλλά είχα ξεχαστεί. Στο Σινά βούρκωναν τα μάτια μου από ευγνωμοσύνη για το λίγο νερό, ενώ στην Σκήτη ξεχάστηκα από την αφθονία του νερού. Πώς χάνεται, πώς ξεχνιέται κανείς με την αφθονία! Αγίου Παϊσίου του Αγιορείτου

– Γέροντα, μερικοί λένε: «Ό,τι είναι γραμμένο από τον Θεό, αυτό θα γίνει. Τι να μας απασχολεί;». – Ναι, το λένε, αλλά δεν είναι έτσι, βρε παιδάκι μου! Και εγώ ακούω μερικούς να λένε: «Οι Εβραίοι δεν είναι τόσο κουτοί να προδοθούν με το 666, αφού το λέει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη. Αν ήταν, θα το έκαναν με πιο έξυπνο τρόπο, πιο κρυφά». ‘Έ, καλά οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι δεν ήξεραν την Παλαιά Διαθήκη; ο Άννας και ο Καϊάφας δεν ήξεραν καλύτερα από όλους ότι έγραφε πως για «τριάκοντα αργύρια» θα προδώσουν τον Χριστό; Γιατί δεν ζητούσαν τριάντα ένα η είκοσι εννέα αργύρια και ζήτησαν «τριάκοντα»; Αλλά ήταν τυφλωμένοι. Ήξερε ο Θεός ότι έτσι θα γίνουν. ο Θεός προγνωρίζει, δεν προορίζει. Μόνον οι Τούρκοι πιστεύουν στο γραμμένο, στο κισμέτ. ο Θεός γνωρίζει ότι αυτό θα γίνει έτσι, και ο άνθρωπος το κάνει από χαζομάρα. Δεν είναι ότι ο Θεός έβγαλε μια διαταγή, αλλά βλέπει την κακία των ανθρώπων που θα φθάσει και ότι η γνώμη τους δεν θα αλλάξει. Όχι ότι τα κανόνισε έτσι ο Θεός. Άλλοι ασχολούνται με προφητείες και κάνουν δικές τους ερμηνείες! Δεν λένε τουλάχιστον «έτσι μου λέει ο λογισμός», αλλά «έτσι είναι», και λένε ένα σωρό δικές τους θεωρίες. Μερικοί πάλι τα ερμηνεύουν όπως θέλουν, για να δικαιολογήσουν τα πάθη τους. Όπως αυτό που αναφέρει ο Άγιος Κύριλλος, «καλύτερα να μη συμβούν τα σημεία του Αντίχριστου στην εποχή μας», ο άλλος που θέλει να δικαιολογήσει τον εαυτό του, την δειλία του, λέει: «Ά, βλέπεις; ο Άγιος Κύριλλος φοβήθηκε μήπως αρνηθεί, εγώ είμαι ανώτερος από τον Άγιο Κύριλλο; Επομένως, και αν αρνηθώ τον Χριστό, δεν είναι τίποτε…»! Ενώ ο Άγιος λέει να μη συμβούν, για να μη δουν τα μάτια του τον Αντίχριστο, όχι ότι φοβόταν. Βλέπεις ο διάβολος τι κάνει; Δυστυχώς, και πάλι ορισμένοι «Γνωστικοί» φασκιώνουν τα πνευματικά τους τέκνα σαν τα μωρά, δήθεν για να μην στενοχωριούνται. «Δεν πειράζει αυτό, δεν είναι τίποτε. Αρκεί εσωτερικά να πιστεύετε»! η λένε: «Μη μιλάτε γι’ αυτό το θέμα – για τίς ταυτότητες, το σφράγισμα -, για να μην στενοχωριούνται οι άνθρωποι». Ενώ, αν τους πουν «να προσπαθήσουμε να ζούμε πιο πνευματικά, να είμαστε κοντά στον Χριστό, και μη φοβάστε τίποτε, στο κάτω-κάτω θα πάμε και μάρτυρες», θα τους προετοιμάσουν κάπως. Αν κανείς γνωρίσει την αλήθεια, προβληματίζεται και ταρακουνιέται. Πονάει για την σημερινή κατάσταση, προσεύχεται και προσέχει να μην πέσει σε παγίδα. Τώρα όμως τι γίνεται; Έκτος που δίνουν μερικοί δικές τους ερμηνείες, φοβούνται και αυτοί σαν κοσμικοί, ενώ έπρεπε να ανησυχούν πνευματικά και να βοηθούν τους Χριστιανούς, βάζοντας τους την καλή ανησυχία, και να τους τονώνουν στην πίστη, για να νιώθουν θεϊκή παρηγοριά. Απορώ, δεν τους προβληματίζουν όλα αυτά τα γεγονότα που συμβαίνουν; Γιατί δεν βάζουν έστω ένα ερωτηματικό για τις ερμηνείες του μυαλού τους; Και αν επιβοηθούν τον Αντίχριστο για το σφράγισμα, πώς παρασύρουν και άλλες ψυχές στην απώλεια; η Γραφή, όταν λέει «… άποπλανάν, ει δυνατόν, και τους εκλεκτούς», εννοεί ότι θα πλανηθούν αυτοί που τα ερμηνεύουν με το μυαλό. Από το βιβλίο: Λόγοι του Γέροντος Παισίου Β’. Πνευματική αφύπνιση. Έκδοση: Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος. Σουρωτή Θεσσαλονίκης. 1999.

Με την συμμετοχή μας σε κάθε ευχαριστιακή Σύναξη αποκτούμε εμπειρία παραδείσιας ζωής για την οποία ηγωνίσθησαν έως αίματος με ταπεινό αλλά και σταθερό βηματισμό οι μάρτυρες της Εκκλησίας μας. Η ακλόνητος και ζέουσα πίστις στον ένα και μοναδικό Θεό, Παντοκράτορα, Δημιουργό και Πατέρα, η απόλυτος υπακοή στον Ευαγγελικό λόγο, ο συνεχής πνευματικός αγώνας, παρά τις εξωτερικές αντίξοες συνθήκες και το αντίθεο περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, το φιλάνθρωπο και εκκλησιαστικό ήθος και χαρακτήρας, αποτελούσαν τον κανόνα της ζωής των αγίων της Εκκλησίας μας. Οι άγιοι, ως πνευματικές οχυρώσεις, αφενός μεν, μας προφυλάσσουν από τις επιθέσεις του διαβόλου, αφετέρου δε, μας δείχνουν με σαφήνεια, ως παθόντες και μαθόντες, τα θεία, τον δρόμο προς την σωτηρία μας. Με την δύναμη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, που ενεργούσε μέσα τους, καταθέτουν στον κόσμο αυθεντικώς και χθες και σήμερον και έως της συντελείας του κόσμου, την μαρτυρία της πίστεως, που ζωογονεί, φωτίζει, αγιάζει και ισχυροποιεί τον άνθρωπο. Με την δύναμη αυτής της πίστεως στον Σωτήρα Ιησού Χριστό, αψήφησαν και τον ίδιο τον θάνατο. Εστάθησαν αγέρωχοι ενώπιον των τυράννων, άφοβοι και ατρόμητοι ενώπιον του μαρτυρίου, δια του οποίου ενώθησαν αιωνίως με τον γλυκύτατο Νυμφίο τους Ιησού Χριστό. Οι άγιοι της Εκκλησίας μας αγάπησαν με φλογερή καρδιά τον Θεόν αλλά και τον συνάνθρωπο, θυσιάσαντες ελευθέρως και εκ θείας αγάπης κινούμενοι, πρωτίστως τις ανθρώπινες ατέλειές τους για χάριν της θεώσεώς τους. Το ακέραιο και φιλάνθρωπο ήθος τους, κατά μίμηση του παντελεήμονος Θεού, ήταν το στοιχείο που χαρακτήριζε την ζωή των αγίων της πίστεώς μας. Αυτή η αγάπη, αγκάλιαζε τους πάντες, ακόμη και αυτούς τους διώκτες τους, υπέρ των οποίων εκτενώς προσευχόταν. Η αμετάπτωτη αγάπη των αγίων για τον πλησίον τους, κατ’ εφαρμογή της ευαγγελικής εντολής, φανερώνεται και πιστοποιείται και μέσα από τις συνεχείς θαυματουργίες τους και όσο ζούσαν αλλά και μετά την μακαρία κοίμησή τους. Οι άγιοι της πίστεώς μας, ως μετέωρα φωτεινά, λάμπουν στο νοητό στερέωμα της Εκκλησίας μας και μας δείχνουν με ασφάλεια τον δρόμο προς τον ουρανό. Μας ξεκουράζουν, ως λιμένες ασφαλέστατοι στις τρικυμίες της ζωής μας. Χωρίς μάλιστα να χάσουν τον οικουμενικό τους χαρακτήρα, ως γεννήματα της κοινής μητέρας μας Εκκλησίας, είναι φιλοπάτριδες, σκεπάζουν και προστατεύουν τους τόπους καταγωγής τους και δέονται αενάως προς τον Κύριον. Έχοντας λοιπόν ένα τέτοιο πάμφωτο νέφος μαρτύρων, ας τρέχωμε με υπομονή στον αγώνα μας έχοντας καρδιά και νου πάντοτε στραμμένα στον Σωτήρα μας Χριστό». Μητροπολίτου Σερρών Θεολόγο (26/10/2023)

  Η βραδινή προσευχή ύστερα από μια κουραστική μέρα… Το βράδυ, κατάκοπος καθώς είμαι από το μόχθο της ημέρας, δεν έχω όρεξη για προσευχή. Άλλωστε, γιατί να προσευχηθώ… Μα πως είναι δυνατό να μην έχει κανείς διάθεση επικοινωνίας με τον Κύριο, έστω και εξουθενωμένος σωματικά; Μήπως οι οποιεσδήποτε διασκεδάσεις ξεκουράζουν τον άνθρωπο; Όχι, αυτές τον καταπονούν περισσότερο, ενώ η προσευχή έλκει τη θεία χάρη, που αναπαύει σώμα και ψυχή. Δεν προσεύχεστε, λοιπόν… Ή είστε θυμωμένοι με το Θεό ή πιστεύετε ότι δεν Τον έχετε ανάγκη. Γιατί πρέπει να προσευχόμαστε; Αναρωτιέστε. Νιώθετε αυτάρκεια και αυτοϊκανοποίηση. Είστε χορτάτοι! Και δεν θέλετε να ζητάτε… Κάθε βράδυ, όσο κουρασμένοι κι αν είστε, μην παραλείπετε να καταφεύγετε σ’ Εκείνον. Να προσεύχεστε γονατιστοί ή καθισμένοι. Και όταν μπορείτε, να σηκώνεστε όρθιοι. Δεν έχει τόση σημασία ή στάση, φτάνει να προσεύχεστε. Να ευχαριστείτε τον Κύριο για την ημέρα που πέρασε, όσο δύσκολη κι αν ήταν. Να Τον παρακαλάτε για μια καλή νύχτα και να ζητάτε συγχώρηση με βαθειά μετάνοια για τα σφάλματά σας. Προσευχή τη νύχτα στο κρεβάτι Στη διάρκεια της νύχτας, όποτε ξυπνάτε για λίγο και πριν σας ξαναπάρει ο ύπνος να προσεύχεστε έτσι όπως είστε ξαπλωμένοι. Αυτό δεν είναι κακό. Απεναντίας μάλιστα, αν συνηθίσετε να λέτε την ευχή ή κάποιον ψαλμό στα μεσοδιαστήματα του ύπνου θα διώχνετε όλους τους κακούς λογισμούς, που σας πολεμούν εκείνη την ώρα. Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου

  Έχουμε μεγάλη δύναμη ως πλήρωμα της Εκκλησίας, αν προσευχόμαστε με οδύνη ψυχής και ταπεινή καρδιά. Δεν χρειάζεται να περάσουμε το πέλαγος, ούτε να κάνουμε μεγάλες αποδημίες∙ κάθε ένας και κάθε μία, και όταν συναντιόνται στην Εκκλησία και όταν μένουν μέσα στο σπίτι, ας παρακαλούμε με πολλή κατάνυξη το Θεό και οπωσδήποτε θα εισακουσθούν οι προσευχές μας. Από πού είναι φανερό αυτό; Από το ότι επιθυμεί πολύ πάντοτε να καταφεύγουμε κοντά Του, και να Τον παρακαλούμε σε όλες τις περιπτώσεις και να μην κάνουμε τίποτε ή να λέμε τίποτε χωρίς Αυτόν. Διότι οι άνθρωποι, όταν τους ενοχλούμε συνέχεια για τις διάφορες υποθέσεις μας, μας συμπεριφέρονται εχθρικά∙ ο Θεός όμως κάνει το εντελώς αντίθετο∙ και όχι όταν Τον ενοχλούμε συνέχεια για τα προβλήματά μας, αλλά και όταν δεν το κάνουμε αυτό, τότε προ πάντων αγανακτεί. Άκουσε λοιπόν γιατί κατηγορεί τους Ιουδαίους λέγοντας∙ “Λάβατε απόφαση, αλλά χωρίς εμένα και κάνατε συνθήκες, αλλά χωρίς το πνεύμα μου” (Ης. 30,2 ). Διότι η συνήθεια αυτών που αγαπούν είναι η εξής∙ θέλουν να εκπληρώνουν όλα τα θελήματα εκείνων που αγαπούν και χωρίς αυτούς δεν θέλουν να κάνουν ή να πουν τίποτε. Γι’ αυτό και ο Θεός όχι μόνον εδώ αλλά και αλλού τα ίδια επαναλαμβάνει λέγοντας∙ “Έκαναν βασιλείς, αλλά όχι δια μέσω εμού∙ έκαναν άρχοντες και δε μου το γνώρισαν” ( Ωσηέ 8, 4 ). Από το βιβλίο: «ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Χρυσοστομικός Άμβων Ε΄

  Το αν και κατά πόσο είναι αποτελεσματική η προσευχή εξαρτάται από τρεις λόγους Η προσευχή είναι μεγάλο αγαθό, αν γίνεται και με λογισμό αγαθό, αν ευχαριστούμε το Θεό όχι μόνο όταν μας δίνει, αλλά και όταν δεν μας δίνει ό,τι Του ζητάμε, αφού και τα δύο τα κάνει για την ωφέλειά μας. Έτσι, και όταν δεν παίρνουμε, ουσιαστικά παίρνουμε με το να μην πάρουμε ό,τι δεν μας συμφέρει. Υπάρχουν, βλέπετε, περιπτώσεις που η μη ικανοποίηση του αιτήματός μας είναι πιο ωφέλιμη. Και τότε ό,τι θεωρούμε σαν αποτυχία είναι επιτυχία. Ας μη στεναχωριόμαστε, λοιπόν, όταν ο Θεός αργεί να εισακούσει την προσευχή μας. Ας μη χάνουμε την υπομονή μας. Μήπως και πριν ζητήσουμε κάτι, δεν μπορεί να μας το δώσει ο Πανάγαθος; Μπορεί, φυσικά, αλλά περιμένει από μας κάποιαν αφορμή, ώστε να μας βοηθήσει δίκαια. Γι’ αυτό ας Του δίνουμε την αφορμή με την προσευχή και ας περιμένουμε με πίστη, με ελπίδα, με εμπιστοσύνη στην πανσοφία και στη φιλανθρωπία Του. Μας έδωσε ό,τι ζητήσαμε; Ας Τον ευχαριστούμε. Δεν μας έδωσε; Και πάλι ας Τον ευχαριστούμε, γιατί δεν γνωρίζουμε, όπως γνωρίζει Εκείνος, τι είναι καλό για μας. Ας έχουμε ακόμα υπόψη μας, πως ο Θεός συχνά δεν αρνείται, αλλά μόνο αναβάλλει την ικανοποίηση κάποιου αιτήματός μας. Και γιατί αναβάλλει; Επειδή, χρησιμοποιώντας ως μέσο τη δική μας επιμονή στο αίτημα, θέλει να μας ελκύσει και να μας κρατήσει κοντά Του. Κι ένας φιλόστοργος πατέρας, άλλωστε, όταν του ζητάει κάτι το παιδί του, πολλές φορές αρνείται να του το δώσει, όχι γιατί δεν θέλει, αλλά γιατί μ’ αυτόν τον τρόπο το παιδί μένει κοντά του. Με δυο λόγια, η αποτελεσματικότητα της προσευχής μας εξαρτάται: Πρώτον, από το αν είμαστε άξιοι να λάβουμε ό,τι ζητάμε. Δεύτερον, από το αν προσευχόμαστε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Τρίτον, από το αν προσευχόμαστε αδιάλειπτα. Τέταρτον, από το αν για όλα καταφεύγουμε στο Θεό. Πέμπτον, από το αν ζητάμε εκείνα που είναι ωφέλιμα σ’ εμάς. Και δίκαιοι ακόμα να παρακαλέσουν τον Κύριο, δεν θα εισακουστούν, αν δεν πρέπει. Ποιός ήταν δικαιότερος από τον Παύλο; Και όμως, επειδή ζήτησε κάτι που δεν θα τον ωφελούσε, δεν εισακούστηκε. «Τρεις φορές παρακάλεσα γι’ αυτό τον Κύριο», γράφει ο ίδιος, «και η απάντησή Του ήταν: “Σου αρκεί η χάρη μου”» (Β’ Κορ. 12:8-9). Αλλά και ο Μωυσής δεν ήταν δίκαιος;    Ε, ούτε κι εκείνος εισακούστηκε. «Φτάνει πια!», του είπε ο Θεός (Δευτ. 3:26), όταν ζητούσε να μπει στη γη της επαγγελίας. Πέρα απ’ αυτά, όμως, υπάρχει και κάτι άλλο που αχρηστεύει την προσευχή μας, και αυτό είναι η αμετανοησία. Προσευχόμαστε, ενώ επιμένουμε στην αμαρτία. Έτσι έκαναν οι Ιουδαίοι, γι’ αυτό ο Θεός είπε στον προφήτη Ιερεμία: «Μην προσεύχεσαι για το λαό αυτό! Δεν βλέπεις τι κάνουν;» (Ιερ. 7:16-17). Δεν απομακρύνθηκαν, λέει, από την ασέβεια. Κι εσύ με παρακαλάς γι’ αυτούς; Δεν σ’ ακούω! Όταν, πάλι, ζητάμε κάτι κακό εναντίον των εχθρών μας, όχι μόνο δεν το πραγματοποιεί ο Θεός, αλλά και παροργίζεται. Γιατί η προσευχή είναι φάρμακο. Κι αν δεν γνωρίζουμε πως πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα φάρμακο, δεν θα ωφεληθούμε ποτέ από τη δύναμή του. Πόσο μεγάλο καλό είναι η συνεχής προσευχή, το μαθαίνουμε από τη Χαναναία εκείνη του Ευαγγελίου, που δεν σταματούσε να κραυγάζει: «Ελέησέ με, Κύριε!» (Ματθ. 15:22). Κι έτσι, αυτό που αρνήθηκε ο Χριστός στους αποστόλους, τους μαθητές Του, το πέ­τυχε εκείνη με την υπομονή της. Ο Θεός, βλέπετε, προτιμά για τα δικά μας ζητήματα να Τον παρακαλούμε εμείς οι ίδιοι, που είμαστε και υπεύθυνοι, παρά να Τον παρακαλούν άλλοι για λογαριασμό μας. Όταν έχουμε την ανάγκη ανθρώπων, χρειάζεται και χρήματα να δαπανήσουμε και δουλόπρεπα να κολακέψουμε και πολύ να τρέξουμε. Γιατί οι άρχοντες του κόσμου τούτου όχι μόνο δεν μας δίνουν εύκολα ό,τι τους ζητάμε, αλλά συνήθως ούτε καν να μας μιλήσουν δεν καταδέχονται. Πρέπει πρώτα να πλησιάσουμε τους ανθρώπους που είναι κοντά τους -υπηρέτες, γραμματείς, υπαλλήλους κ.ά.- και να τους καλοπιάσουμε, να τους εκλιπαρήσουμε, να τους προσφέρουμε δώρα. Έτσι θα εξασφαλίσουμε τη μεσολάβησή τους στους αρμόδιους αξιωματούχους, για το διακανονισμό της όποιας υποθέσεώς μας. Ο Θεός, απεναντίας, δεν θέλει μεσολαβητές. Δεν χρειάζεται να Τον παρακαλούν άλλοι για μας. Προτιμά να Τον παρακαλάμε εμείς οι ίδιοι. Μας χρωστάει χάρη, μάλιστα, όταν του ζητάμε ό,τι έχουμε ανάγκη. Μόνο Αυτός χρωστάει χάρη όταν Του ζητάμε, μόνο Αυτός δίνει εκείνα που δεν Του δανείσαμε. Κι αν δει ότι επιμένουμε στην προσευχή με πίστη και καρτερία, πληρώνει δίχως να απαιτεί ανταλλάγματα. Αν, όμως, δει ότι προσευχόμαστε με νωθρότητα, αναβάλλει την πληρωμή· όχι γιατί μας περιφρονεί ή μας αποστρέφεται, αλλά γιατί, όπως είπα, με την αναβολή αυτή μας κρατάει κοντά Του. Αν, λοιπόν, εισακούστηκες, ευχαρίστησε το Θεό. Αν δεν εισακούστηκες, μείνε κοντά Του, για να εισακουστείς. Αν, πάλι, Τον έχεις πικράνει με τις αμαρτίες σου, μην απελπίζεσαι. Όταν πικράνεις έναν άνθρωπο, αλλά στη συνέχεια παρουσιάζεσαι μπροστά του και το πρωί και το μεσημέρι και το βράδυ, ζητώντας ταπεινά συγχώρηση, δεν θα κερδίσεις τη συμπάθειά του; Πολύ περισσότερο θα κερδίσεις τη συμπάθεια του ανεξίκακου Θεού, αν και το πρωί και το μεσημέρι και το βράδυ και κάθε ώρα επικαλείσαι την ευσπλαχνία Του με την προσευχή. Ας τ’ ακούσουν όλα αυτά όσοι προσεύχονται με ραθυμία και βαρυγκωμούν, όταν ο Κύριος αργεί να ικανοποιήσει το αίτημά τους. Τους λέω: “Παρακάλεσε το Θεό!”. Και μου απαντούν: “Τον παρακάλεσα μια, δυο, τρεις, δέκα, είκοσι φορές, μα δεν έλαβα τίποτα”. Μη σταματήσεις, ώσπου να λάβεις. Σταμάτησε, όταν λάβεις. Ή μάλλον, ούτε και τότε να σταματήσεις την προσευχή. Ἀκόμη καί ἄν δέν λάβεις, να ζητάς γιά νά λάβεις. Και αφού λάβεις, να ευχαριστήσεις διότι ἔλαβες. Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ – ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ

  Μια μικρή, ζωντανή, ολόθερμη προσευχή αξίζει πολύ περισσότερο από μια άτονη, τυπική, ξερή, έστω και πολύωρη. Ρώτησα κάποτε ένα νέο 16 ετών: -Αγαπάς, παιδί μου, το Θεό; -Τον αγαπώ πολύ, πάτερ μου, μου απάντησε αυθόρμητα. -Προσεύχεσαι σ’ Αυτόν τακτικά; -Όχι! μου είπε με ειλικρίνεια. Ο νέος αυτός δεν μπορούσε να συλλάβει την αντίθεση που υπήρχε μεταξύ των δύο απαντήσεών του. Γιατί είναι αδύνατον να αγαπά κανείς πραγματικά το Θεό και να μην προσεύχεται. Αν έχεις ένα φίλο εξαιρετικά αγαπητό, δεν προσπαθείς να βρεις τρόπους να επικοινωνείς συχνά μαζί του και να συζητάς διάφορα ζητήματα; Έτσι δεν είναι; Μέσα σ’ ένα χρόνο η καρδιά σου χτύπησε 36.792.000 φορές. Απ’ το τεράστιο αυτό ποσό, πόσους παλμούς διέθεσες για το Θεό σου; «Μα πόσο λοιπόν πρέπει να προσεύχομαι;» Πρέπει να ξέρεις, παιδί μου, πως ο Θεός δεν υπολογίζει την προσευχή με τη χρονική της διάρκεια, αλλά με το ζήλο, με τη διάθεση, με την καρδιά. Εκείνο που προέχει είναι ο ζήλος και η θερμή διάθεση της καρδιάς. Κάνε την πρωινή και βραδινή σου προσευχή. Μην παραλείπεις όμως καθ’ όλη την ημέρα πολλές φορές να στρέφεις τη σκέψη και την καρδιά σου στο Θεό. Θα ‘ναι, παιδί μου, ευλογημένη η μέρα σου, όταν τις πρώτες σου τις σκέψεις τις αφιερώνεις στο Θεό. Κι ο ύπνος σου θα είναι ήρεμος και γαλήνιος όταν, πριν παραδοθείς στα χέρια του, στρέψεις και πάλι σ’ Αυτόν τους λογισμούς σου. Δε σου συνιστώ να προσεύχεσαι στο κρεβάτι! Αν όμως δεν πρόκειται καθόλου να προσευχηθείς αλλιώς, τότε μη σταματήσεις τη συνήθειά σου. Πιστεύω όμως ότι κι εσύ δε θα το βρίσκεις τόσο σωστό, να συνομιλείς με το Θεό και Κύριό σου, και να ‘σαι ξαπλωμένος στο κρεβάτι σου! Αφήνω πως μπορείς να πάθεις, αυτό που πολλοί νέοι το παθαίνουν, να μην προλάβεις δηλαδή να τελειώσεις την προσευχή σου και… να σε πάρει ο ύπνος! Σαν φρόνιμος λοιπόν νέος, κάνε την πρωινή σου προσευχή αφού ντυθείς και τη βραδινή σου πριν βγάλεις τα ρούχα σου. Κατόπιν δε, όταν θα πέσεις στο κρεβάτι, εξακολούθησε, αν θέλεις, τις ευσεβείς σου σκέψεις· θα κοιμηθείς έτσι πιο γαλήνια. Ξέρεις εκείνο το σοφό γνωμικό που λέει «Τίποτε δεν μπορεί να επιτύχει, αν δεν το ευλογήσει ο Θεός»; Εάν λοιπόν τις μέρες σου δεν τις αρχίζεις ζητώντας τη βοήθεια του Θεού, πώς περιμένεις την ευτυχία; Κοίταξε γύρω σου, παιδί μου. Όλα τα πλάσματα με το δικό του το καθένα τρόπο, προσεύχονται κι υμνούν τον πάνσοφο Δημιουργό. Τα φυτά ανοίγουν τ’ άνθη τους και στέλλουν το ζωογόνο άρωμά τους στο Θρόνο του Πλάστη. Τα πουλιά με τις γλυκές μυριότονες φωνές τους, ποιον άλλον παρά τον Παντοδύναμο υμνούν; Γι’ Αυτόν βομβίζει η μέλισσα. Γι’ Αυτόν πετά χαρούμενη η πεταλούδα. Αυτόν δοξάζουν με τη λάμψη τους οι αστραπές. Αυτόν υμνολογούν και οι βροντές μ’ όλο το τρομερό τους μεγαλείο. Ναι! ολόκληρη η φύση θερμά προσεύχεται σ’ Αυτόν, αν και δεν έχει τη συναίσθηση αυτού που κάνει. Κι εσύ, παιδί μου, άνθρωπος με θέληση ελεύθερη, θα αρνηθείς αυτό που πρόθυμα εκτελεί η άλογη φύση; «Το πιο όμορφο πράγμα που μπορείς ν’ αντικρίσεις στον κόσμο είναι ο άνθρωπος που προσεύχεται». Αυτή η πρόταση είναι πολύ σωστή. Εκείνος που προσεύχεται ζει σ’ έναν άλλο κόσμο. Άφθονη αναπνέει τη χάρη του Θεού και ξεδιψάει απ’ το γλυκύτατο νερό της θείας παρουσίας. Σου είπα, παιδί μου, πιο πάνω, ότι η φύση ολόκληρη προσεύχεται. Θέλησα να σου κάνω ένα συμβολισμό, γιατί η προσευχή η αληθινή είναι προνόμιο του ανθρώπου. Μόνο αυτός μπορεί συνειδητά να ανυψώνει την ψυχή του στο Θεό, και να συνομιλεί μαζί Του. Είναι αλήθεια τιμή μεγάλη για τον άνθρωπο η προσευχή· κι αυτή είναι ένα ακόμη στοιχείο που κάνει να ξεχωρίζει ο άνθρωπος απ’ τ’ άλλα τα δημιουργήματα. Όταν προσεύχομαι, βρίσκεται σ’ έξαρση η ψυχή μου! Ουράνια αισθήματα με πλημμυρίζουν. Χαρά, ευγνωμοσύνη, αγάπη. Όλα τα νιώθω στον υπέρτατο βαθμό. Πώς λοιπόν να μη δοξολογήσω το Θεό μου για το υπέροχο αυτό δώρο Του; Με τα φτερά της προσευχής, μπορούμε ν’ ανεβούμε σε ύψη δυσθεώρητα. Μπορούμε να πετάξουμε μέχρις αυτόν τον θρόνο του Θεού, μακριά από τον κόσμο με τις τόσες του μικρότητες. Με τα φτερά της προσευχής φθάνουμε εκεί, όπου άπληστα χαιρόμαστε το ζωογόνο αέρα της θείας παρουσίας. Η προσευχή είναι πηγή δυνάμεως για τον αγώνα το σκληρό που φέρνει εμπρός μας η κάθε μέρα. Λες και αλλάζει ο εαυτός σου, όταν πετάς με τα φτερά της προσευχής. Έλα λοιπόν, παιδί μου! Σαν έρχονται οι θλίψεις και σε χτυπούν σα μανιασμένες θύελλες, πέσε στα γόνατα κι άνοιξε την καρδιά σου στον Πατέρα σου. Μετά την προσευχή θα δεις πόσο θα είσαι αλλαγμένος! Γαλάζιο θα τον βλέπεις τώρα τον ουρανό κι η θάλασσα θα έχει γαληνέψει. Ο κατοικών εν βοηθεία του Υψίστου, εν σκέπη του Θεού του ουρανού αυλισθήσεται. Ερεί τω Κυρίω· αντιλήπτωρ μου ει και καταφυγή μου, ο Θεός μου, και ελπιώ επ᾿ αυτόν, ότι αυτός ρύσεταί σε εκ παγίδος θηρευτών και από λόγου ταραχώδους. Εν τοις μεταφρένοις αυτού επισκιάσει σοι, και υπό τας πτέρυγας αυτού ελπιείς· όπλω κυκλώσει σε η αλήθεια αυτού. Ου φοβηθήση από φόβου νυκτερινού, από βέλους πετομένου ημέρας, από πράγματος εν σκότει διαπορευομένου, από συμπτώματος και δαιμονίου μεσημβρινού. Πεσείται εκ του κλίτους σου χιλιάς και μυριάς εκ δεξιών σου, προς σε δε ουκ εγγιεί· Πλην τοις οφθαλμοίς σου κατανοήσεις και ανταπόδοσιν αμαρτωλών όψει. Ότι συ, Κύριε, η ελπίς μου· τον ῞Υψιστον έθου καταφυγήν σου.  Ου προσελεύσεται προς σε κακά, και μάστιξ ουκ εγγιεί εν τω σκηνώματί σου. Ότι τοις αγγέλοις αυτού εντελείται περί σού του διαφυλάξαι σε εν πάσαις ταίς οδοίς σου. [Από τον 90ο Ψαλμό] Αυτές οι σκέψεις που γεμίζουν παρηγοριά την ψυχή σου γράφτηκαν απ’ τον μεγάλο εκείνο εστεμμένο Ψαλμωδό, κι είναι ένα άριστο βοήθημα γι’ αυτούς που θέλουν να βαδίζουν στη ζωή τους ίσια και τίμια. Και εσύ, παιδί μου, είσαι ασφαλώς ένας από αυτούς. Γι’ αυτό έχεις μεγάλη ανάγκη από τη χάρη του Θεού, που ένας μόνο τρόπος υπάρχει να την κερδίσεις. Η προσευχή. Μη στερείς λοιπόν, παιδί μου, την ατίμητη ψυχή σου απ’ τη ζωογόνα αναπνοή της, αλλά προσεύχου, προσεύχου με ζήλο, ώστε να έλθει η μυριοπόθητη μέρα που θα στεφανωθείς με το στεφάνι της δόξης.

  «Λέγεται για κάποια μοναχή, ότι εξομολογήθηκε στον Άγιο Σεραφείμ του Σάρωφ και του ομολόγησε ότι πάσχει από δυνατή οργή και νευρικό θυμό. Ανέμενε από τον άνθρωπο του Θεού μεγάλη επίπληξη και βαρύ κανόνα. Αλλά αντί επιπλήξεων και κανόνα τα αυτιά της χάιδεψαν οι παρακάτω στοργικές λέξεις του πνευματικού γέροντα: «Μα τι λες αδελφή; Κοίταξε βαθιά μέσα σου, υπάρχει ένας υπέροχος ήσυχος χαρακτήρας, πραγματικά μαγευτικός, μετριόφρων και σεμνός!». Σαν απαλή βροχή που πέφτει στη διψασμένη γη, έπεσαν αυτές οι στοργικές λέξεις στην ψυχή της γυναίκας. Ντράπηκε πολύ για τον εαυτό της, αλλά ταυτόχρονα γέμισε αυτοπεποίθηση. Δηλαδή εδώ έχουμε τις δύο σημαντικότερες συνθήκες για την επαναφορά! Αυτό το παράδειγμα μας δείχνει πως μπορούμε να πετύχουμε να ανυψώσουμε τους ανθρώπους με λόγο στοργικό και ευχάριστο, βοηθώντας τους παράλληλα να ανυψωθούν και ως προς τα έργα τους. Όταν μπορούμε να αφυπνίσουμε τον άνθρωπο που κοιμάται με χάδι, γιατί να τον χτυπήσουμε με μαστίγιο; Εσύ τώρα μπορείς να μου πεις: μα ο Άγιος Σεραφείμ δεν είπε την αλήθεια σε εκείνη τη γυναίκα κατάματα, ενώ εγώ λέω στον καθένα την αλήθεια κατά πρόσωπο! Ο Άγιος Σεραφείμ είπε την αλήθεια, αλλά την αλήθεια εκείνη, που δεν έφερε τη γυναίκα στο σημείο εκείνο να εκφραστεί με θυμό και οργή. Αφού η γυναίκα μερικές φορές παραδιδόταν στον θυμό, αλλά το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της ήταν εντελώς ήσυχη και σεμνή. Και ο Άγιος Θεός ως άριστος παιδαγωγός και γιατρός, ανύψωσε εκείνο που είναι καλό μέσα στην ψυχή της, αποσιωπώντας εκείνο που είναι κακό. Αφού τι νόημα θα είχε να μιλήσει περί του κακού για το οποίο ήδη η ίδια η γυναίκα είχε μιλήσει; Εσύ όμως, έχεις εντελώς αντίθετη μέθοδο, εσύ λες κατά πρόσωπο ότι κακό έχει η ηθική αρρώστια κάποιου ανθρώπου! Και αυτό τονισμένο αυστηρά και κακοπροαίρετα. Παράλληλα, εκείνο που είναι καλό σε κάποιον αμαρτωλό το αποσιωπάς. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά ανάμεσα σ’ εσένα και σ’ εκείνον του οποίου το όνομα μπήκε στον Συναξαριστή». (Αγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς, Δε φτάνει μόνο η πίστη, εκδ. Εν πλω σελ 239-240)

Οἱ πειρασμοὶ παραχωροῦνται γιὰ νὰ φανερωθοῦν τὰ κρυμμένα πάθη, νὰ καταπολεμηθοῦν κι ἔτσι νὰ θεραπευθεῖ ἡ ψυχή. Εἶναι καὶ αὐτοὶ δεῖγμα τοῦ θείου ἐλέους. Γί’ αὐτὸ ἄφησε μὲ ἐμπιστοσύνη τὸν ἑαυτό σου στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ καὶ ζήτησε τὴ βοήθειά Του, ὥστε νὰ σὲ δυναμώσει στὸν ἀγῶνα σου. Ἡ ἐλπίδα στὸ Θεὸ δὲν ὁδηγεῖ ποτὲ στὴν ἀπελπισία. Οἱ πειρασμοὶ φέρνουν ταπεινοφροσύνη. Ὁ Θεὸς ξέρει τὴν ἀντοχὴ τοῦ καθενός μας καὶ παραχωρεῖ τοὺς πειρασμοὺς κατὰ τὸ μέτρο τῶν δυνάμεών μας. Νὰ φροντίζουμε ὅμως κι ἐμεῖς νὰ εἴμαστε ἄγρυπνοι καὶ προσεκτικοί, γιὰ νὰ μὴ βάλουμε μόνοι μας τὸν ἑαυτό μας σὲ πειρασμό. Ἐμπιστευτεῖτε στὸ Θεὸ τὸν Ἀγαθό, τὸν Ἰσχυρό, τὸν Ζῶντα, καὶ Αὐτὸς θὰ σᾶς ὁδηγήσει στὴν ἀνάπαυση. Μετὰ τὶς δοκιμασίες ἀκολουθεῖ ἡ πνευματικὴ χαρά. Ὁ Κύριος παρακολουθεῖ ὅσους ὑπομένουν τὶς δοκιμασίες καὶ τὶς θλίψεις γιὰ τὴ δική Του ἀγάπη. Μὴ λιποψυχεῖτε λοιπὸν καὶ μὴ δειλιάζετε… Δὲν θέλω νὰ θλίβεστε καὶ νὰ συγχύζεστε γιὰ ὅσα συμβαίνουν ἀντίθετα στὴ θέλησή σας, ὅσο δίκαιη κι ἂν εἶναι αὐτή. Μία τέτοια θλίψη μαρτυρεῖ τὴν ὕπαρξη ἐγωισμοῦ… Προσέχετε τὸν ἐγωισμό, ποὺ κρύβεται κάτω ἀπὸ τὴ μορφὴ τοῦ δικαιώματος. Προσέχετε καὶ τὴν ἄκαιρη λύπη, δημιουργεῖται ὕστερ’ ἀπὸ ἕναν δίκαιο ἔλεγχο. Ἡ ὑπερβολικὴ θλίψη γιὰ ὅλα αὐτὰ εἶναι τοῦ πειρασμοῦ. Μία εἶναι ἡ ἀληθινὴ θλίψη… Αὐτὴ ποὺ δημιουργεῖται, ὅταν γνωρίσουμε καλὰ τὴν ἄθλια κατάσταση τῆς ψυχῆς μας. Ὅλες οἱ ἄλλες θλίψεις δὲν ἔχουν καμιὰ σχέση μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Φροντίζετε νὰ περιφρουρεῖτε στὴν καρδιά σας τὴ χαρὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καὶ νὰ μὴν ἐπιτρέπετε στὸν πονηρὸ νὰ χύνει τὸ φαρμάκι του. Προσέχετε! Προσέχετε, μήπως ὁ παράδεισος, ποὺ ὑπάρχει μέσα σας, μετατραπεῖ σὲ κόλαση. Ἃγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως

  Όπως ο χειμώνας φέρνει το χιόνι και το χιόνι σκεπάζει το χορτάρι, δεν το ξεραίνει όμως, μάλλον το διατηρεί και το ζωογονεί έως την άνοιξη, οπότε φεύγει το χιόνι και πάλι το χορτάρι είναι ανθηρό, ούτω πως συμβαίνει και στον πνευματικό αγώνα. Ο χειμώνας των πειρασμών και των βιοτικών μεριμνών έρχεται να ψυχράνει τον αγωνιστικό ζήλο. Κάθε όμως πνευματική συγκέντρωση με σκοπό την πνευματική βοήθεια της σποράς του λόγου του Θεού, τον οποίον με την χάρη Του σαν τιποτένιοι διάκονοι προσφέρουμε, ζωντανεύει το πνευματικό χορτάρι, δηλαδή τον αγωνιστικό ζήλο για τη μεγάλη σωτηρία, για την απόκτηση της βασιλείας του Θεού. Ο σπόρος σπείρεται και ανάλογα με τη γη που θα τον δεχθεί και θα τον συλλάβει, ανάλογη θα είναι και η γέννηση του φυτού και η ποιότητα και η ποσότητα του καρπού. Έτσι και ο λόγος του Θεού που σπείρεται, ανάλογα με το πώς θα τον πάρουν οι καρδιές μας και το πώς θα τον επεξεργασθούν, θα αποδώσει τη μεγάλη ευλογία να επιτύχουμε την άλλη ζωή. Για να κερδίσουμε τη σωτηρία μας, θα πρέπει να βάλουμε μία τάξη στη ζωή μας. Διότι όπου τάξις, εκεί και ειρήνη, εκεί και ο Θεός. Όπου αταξία, εκεί και σύγχυση. Όπου σύγχυση, εκεί και ο διάβολος. Για να έχουμε όμως τάξη, θα πρέπει να ακολουθούμε τις οδηγίες του πνευματικού πατρός. Ο κάθε αμαρτωλός, που έτυχε της μεγάλης ευλογίας να προσέλθει στο άμισθο ιατρείο που λέγεται ιερά Εξομολόγηση, θα πρέπει να τηρήσει τις οδηγίες και τους κανόνες του πνευματικού, ώστε να διορθωθεί, να διατηρηθεί ή και να αυξηθεί η ψυχική του υγεία. Γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας.

  Άγιος Παίσιος: Παρατήρησα ότι μερικοί, ενώ είναι έξυπνοι και καταλαβαίνουν ποιο είναι το σωστό, υποστηρίζουν το λανθασμένο, επειδή αυτό τους βολεύει, και έτσι δικαιολογούν τα πάθη τους. Άλλοι πάλι δεν δικαιολογούν τον εαυτό τους, αλλά με τον λογισμό ότι υπάρχει κάτι αδιόρθωτο στον χαρακτήρα τους πέφτουν στην απελπισία. Ο διάβολος έτσι κάνει, τον έναν τον εμποδίζει από την πνευματική πρόοδο με την δικαιολογία του εαυτού του, τον άλλον τον πιάνει με την υπερευαισθησία και τον ρίχνει στην απόγνωση. Για να κοπή ένα πάθος, πρέπει να μη δικαιολογεί ο άνθρωπος τον εαυτό του, αλλά να ταπεινώνεται. Αν λ.χ. λέει: «εγώ δεν έχω αγάπη στην φύση μου, ενώ ο άλλος έχει» και δεν αγωνίζεται να αποκτήσει, πώς θα προκόψει; Χωρίς αγώνα δεν γίνεται προκοπή. Δεν έχετε διαβάσει στα Πατερικά βιβλία πόσα ελαττώματα είχαν μερικοί Πατέρες και σε τί πνευματικά μέτρα έφθασαν; Ξεπέρασαν άλλους που είχαν πολλές αρετές. Να, ο Αββάς Μωυσής ο Αιθίοπας, ένας τόσο μεγάλος εγκληματίας, σε τί κατάσταση έφθασε! Τί κάνει η Χάρις του Θεού! Κατά τον λογισμό μου αυτός που έχει κακές κληρονομικές καταβολές και αγωνίζεται να αποκτήσει αρετές, θα έχει πιο πολύ μισθό από εκείνον που κληρονόμησε από τους γονείς του αρετές και δεν χρειάζεται να αγωνισθεί, για να τις αποκτήσει. Γιατί ο ένας τα βρήκε όλα έτοιμα, ενώ ο άλλος αγωνίσθηκε σκληρά, για να τα αποκτήσει. Βλέπεις, και οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο εκείνα τα παιδιά που βρήκαν χρέη από τους γονείς τους και αγωνίσθηκαν σκληρά όχι μόνον να τα εξοφλήσουν, αλλά και να δημιουργήσουν περιουσία, παρά όσα βρήκαν περιουσία από τους γονείς τους και την διατήρησαν…. – Γέροντα, βλέπω ότι έχω πολλά πάθη. – Ναι, έχεις πολλά πάθη, αλλά και νιάτα έχεις και παλληκαριά έχεις, για να δουλέψεις και να βγάλεις από το περιβόλι σου τα αγκάθια και να βάλεις κρίνα, ζουμπούλια, τριαντάφυλλα και να αγάλλεσαι μετά μέσα στο περιβόλι σου. Τώρα που είσαι νέα, τα πάθη είναι «τρυφερά» και εύκολα ξεριζώνονται. Βλέπεις, και τα αγριόχορτα – και αγκάθια να είναι –, όταν είναι ακόμη τρυφερά, εύκολα ξεριζώνονται· ενώ, όταν μεγαλώσουν, σκληραίνουν και δύσκολα μπορείς να τα πιάσεις, για να τα ξεριζώσεις. Και η τσουκνίδα, όταν βγάζει τα πρώτα φύλλα, δεν διαφέρει στην απαλάδα από τον βασιλικό· μπορείς να την πιάσεις και να την μυρίσεις, γιατί είναι τρυφερή. Γι᾿ αυτό να προσπαθήσεις να ξεριζώσεις τα πάθη σου, όσο είσαι νέα, γιατί, αν τα αφήσεις, θα αιχμαλωτισθεί η ψυχή σου σε διάφορες επιθυμίες και θα είναι δύσκολο να ελευθερωθείς από αυτές. Όσοι από νέοι δεν ξεριζώνουν τα πάθη τους, υποφέρουν πολύ στα γεράματα, διότι γερνάνε με τα πάθη, τα οποία γίνονται «παλιά κακά» δυσκολοθεράπευτα. Όσο μεγαλώνει ο άνθρωπος, αρχίζει να αγαπά τα πάθη του. Έρχεται η ηλικία της αγάπης, της στοργής και γίνεται πιο επιεικής στον εαυτό του. Εξασθενεί και η θέληση, και ο αγώνας κατά των παθών γίνεται πιο δύσκολος. Ο νέος έχει ζωντάνια· εάν αξιοποιήσει αυτήν την ζωντάνια στο ξερίζωμα των παθών, προκόβει. ΛΟΓΟΙ Ε΄ : ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ