Η εβδομάδα αυτή λέγεται Μεγάλη γιατί τιμώνται μεγάλα γεγονότα, μοναδικά και κοσμοϊστορικά, που συγκλόνισαν τα επίγεια και τα ουράνια και τα καταχθόνια. Γι᾿ αυτό η εβδομάδα αυτή ονομάζεται Μεγάλη· αλλά και γι᾽ αυτό δεν θα πρέπει να περάσει όπως οι άλλες. Και θέτω το ερώτημα· ποια είναι τα καθήκοντα ενός Χριστιανού τη Μεγάλη Εβδομάδα; Δεν απευθύνομαι σε απίστους, αθέους η σε χιλιαστάς· απευθύνομαι σε πιστούς, που θέλουν να εορτάσουν σωστά. Ποια είναι λοιπόν τα καθήκοντα που έχουμε την εβδομάδα αυτή; Τα καθήκοντα Το πρώτο καθήκον, αδελφοί μου, είναι να ευχαριστήσουμε απ’ την καρδιά μας τον Κύριον ημών Ιησού Χριστό. Όλη βέβαια η ζωή μας πρέπει να ᾽νε ένα ευχαριστώ, ένα «Δόξα σοι, Κύριε», για τις μικρές και μεγάλες ευεργεσίες του, τις φανερές και αφανείς, για όλα τα καλά, υλικά και πνευματικά, που επιδαψιλεύει η χάρις του· τον ήλιο, τον αέρα, το νερό, τα λουλούδια, τα ακρογιάλια, όλη την πλάση. Να τον ευχαριστούμε ακόμη για τους γονείς και τα αδέρφια, τη γυναίκα και τα παιδιά, για το χρόνο και τις εποχές, για ό,τι ευλογημένο και αναγκαίο. Άνθρωπος αγνώμων είναι χειρότερος από ζώο. Ένα σκύλο έχεις, ένα κομμάτι ψωμί του πετάς, και κουνάει την ουρά του και σού λέει ευχαριστώ. Κι ο άνθρωπος λοιπόν πρέπει να ᾽νε ευγνώμων στο Θεό. Να τον ευχαριστούμε για όλα, αλλά προ παντός για τη θυσία του Υιού του, για τα σεπτά του πάθη. Ακόμη να τον ευχαριστήσουμε και για κάτι άλλο• για τη μακροθυμία του στα τόσα εγκλήματά μας και μάλιστα στις βλασφημίες, για τις οποίες θα ᾽πρεπε ν᾽ ανοίξει η γη να μας καταπιεί κ᾽ η θάλασσα να φουσκώσει να μας πνίξει, και όμως μας ανέχεται. Γι᾿αυτό τη Μεγάλη Παρασκευή η Εκκλησία λέει «Δόξα τη μακροθυμία σου, Κύριε, δόξα σοι». Το ένα καθήκον μας λοιπόν είναι να ευχαριστούμε το Θεό. Το άλλο είναι να παρακολουθήσουμε τις ιερές ακολουθίες. Οι ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος δεν είναι όπως οι άλλες· διαφέρουν πολύ. Οι ύμνοι της, που είνει γλυκύτεροι απ᾽ το μέλι, τα εμπνευσμένα αυτά ποιήματα όπως π.χ. ο επιτάφιος θρήνος, δεν υπάρχουν σε καμμιά θρησκεία στον κόσμο. Και μόνο τα τροπάρια αυτά, που δεν τα ᾽χουν ούτε φράγκοι ούτε προτεστάντες ούτε κανείς άλλος, φτάνουν ν᾽ αποδείξουν ότι η Εκκλησία μας δεν είναι από τη γη· είναι από τον ουρανό, είναι θεόπνευστη. Ποιος τα έκανε αυτά; που γράφτηκαν, μέσα σε σχολειά και πανεπιστήμια; Τα έφτειαξαν μέσα σε σπηλιές άγιοι ασκηταί, που το δάκρυ τους έπεφτε στη γη και την έκανε να λουλουδίζει. Δεν τα ᾽γραψαν απλώς με το μυαλό και τα γράμματα που ήξεραν· αυτά είναι το αίμα της καρδιάς τους, συναίσθημα υγιές, έκφραση ζωής, βιώματα άγια, αλήθειες, που μόνο όσοι αγάπησαν γνησίως το Χριστό μπορούσαν να έχουν. Πρέπει να ᾽νε αναίσθητος κανείς για να μην τον συγκινούν. Ας τα παρακολουθήσουμε λοιπόν στην εκκλησία κρατώντας μια Σύνοψη. Το τρίτο καθήκον μας. Η εβδομάδα αυτή είναι εβδομάδα νηστείας, αυστηρής νηστείας. Μην ακούτε τους υλιστάς και ασεβείς• εμείς από την παράδοση αποστόλων και πατέρων της Ορθοδοξίας τηρούμε τις νηστείες της αγίας μας Εκκλησίας και κατ᾿ εξοχήν τη νηστεία αυτή. Όταν λέμε νηστεία, δεν εννοούμε να νηστέψει απλώς το στομάχι για να θυμηθεί το όξος του σταυρού· εννοούμε μαζί με το στομάχι να νηστέψει και το στόμα από κακολογία, η γλώσσα από αισχρολογία, τα μάτια από αισχρά θεάματα. Τέτοιες μέρες στο Βυζάντιο οι αυτοκράτορες υπέγραφαν διαταγή· Μεγάλη Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή κλειστά τα ιπποδρόμια και όλα τα θέατρα. Πενθεί η Εκκλησία. Αν ήμασταν χριστιανικό κράτος, θα ᾽πρεπε από αύριο να είναι κλεισμένα τα καταγώγια και τα κέντρα διαφθοράς, και να επικρατή πένθος γι᾿ Αυτόν που υψώθηκε για μας επάνω στο σταυρό. Αλλά έχουμε κ᾽ ένα άλλο καθήκον. Είναι το καθήκον της εξομολογήσεως και της θείας μεταλήψεως. Επ᾽ αυτού δεν θα επεκταθώ. Τούτο μόνο θα πω. Τις άγιες αυτές ημέρες και ιδίως τη νύχτα της Αναστάσεως καλούμεθα να μείνουμε στο ναό μέχρι τέλους με την αναστάσιμη λαμπάδα. Όποιος ακούει το «Χριστός ανέστη» και μετά φεύγει, προτιμότερο θα ήταν να μείνει στο σπίτι του. Αυτό που γίνεται, να αδειάζουν οι εκκλησίες μετά το «Χριστός Ανέστη», είναι βεβήλωση, περιφρόνηση στο Χριστό. Να μείνουμε λοιπόν μέχρι τέλους και να ετοιμαστούμε για τη Θεία Μετάληψη. Η εβδομάδα αυτή είναι κατ᾽ εξοχήν εβδομάδα θείας μεταλήψεως. Τι είναι η Θεία Μετάληψις; Το σώμα και το αίμα του Χριστού μας, η φωτιά του ουρανού. Τι είσαι, σε ρωτώ, άχυρο; μην πλησιάσεις τα άγια, θα καείς. Είσαι χρυσάφι; Αν είσαι χρυσάφι, το χρυσάφι δεν απειλείται από τη φωτιά· όσο πλησιάζει τη φωτιά, τόσο καθαρίζεται. Έτσι κ᾽ εσύ ο Χριστιανός· αν είσαι αμετανόητος, θα σε κάψει η φωτιά, όπως έκαψε τον Ιούδα που κοινώνησε αναξίως· αν όμως πέρασες από το καμίνι της ιεράς εξομολογήσεως, τότε πλησίασε· η Θεία Κοινωνία θα είναι φάρμακο αθανασίας. Τη Μεγάλη Εβδομάδα έχουμε επίσης ιερό καθήκον απέναντι των αδελφών μας που πάσχουν και υποφέρουν. Είναι εβδομάδα αγάπης και ελεημοσύνης. Ένα εκλεκτό φαγητό σε κάποιον που πεινάει, ένα καινούργιο ρούχο —όχι παλιό— σ᾿ έναν που δεν έχει, μια βοήθεια στη χήρα και τα ορφανά, ένα φάρμακο αναγκαίο, μια επίσκεψη στον ασθενή, ένας λόγος παρηγορητικός στον θλιμμένο, ό,τι τέλος πάντων μπορεί να σκεφτεί μια καρδιά που αγαπά. Αλλά δεν είπα τίποτα· υπάρχει κάτι ακόμη, κι αυτό είναι το δυσκολότερο. Όλα όσα είπα- με τα κάνεις· αλλ᾽ εάν το τελευταίο αυτό δεν το κάνεις, Χριστιανός δεν είσαι. Ποιο είν᾽ αυτό; Ξέρω Χριστιανούς που είναι άνθρωποι προσευχής, που έχουν τ᾽ αυτί τους τεντωμένο στα ιερά λόγια, που νηστεύουν αυστηρά, που εξομολογούνται, που κοινωνούν· αλλά λίγους Χριστιανούς γνώρισα που έχουν – ποιο; το «Συγχωρήσωμεν πάντα τη Αναστάσει» (δοξ. αίν. Πασχ.). Η Εβδομάδα συγχωρήσεως Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι εβδομάδα συγχωρήσεως. Ποιός, αδελφοί μου, στη ζωή αυτή δεν έχει αντιπάθειες, ψυχρότητες, αντιθέσεις, ποιός δεν έχει κάποιον εχθρό; Τις άγιες αυτές ημέρες ας υψώσουμε το βλέμμα στον Εσταυρωμένο. Κανείς δεν αδικήθηκε και δεν πόνεσε όπως ο Χριστός μας. Ενώ έσχιζαν τις σάρκες του τα καρφιά και την καρδιά του οι κατάρες και τ᾽ αναθέματα των φαρισαίων, εκείνος πάνω απ᾽ το σταυρό προσευχήθηκε· «Πάτερ, άφες αυτοίς· ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ. 23,34). Κ᾽ εμείς λοιπόν τις άγιες αυτές ημέρες ας

«᾿Ενδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Β΄ Τιμοθ. β’ 1) H ἀνδρεία καὶ ἡ γενναιότης εἶναι φυσικὸν νὰ ὑπάρχουν εἰς νέους καὶ ἀκμαίους ἄνδρας. Ἰδοὺ ὅμως ἕνας θαλερώτατος γέρων μὲ νεανικὸν σφρῖγος καὶ ἀκατάβλητον ψυχικὴν δύναμιν. Προκαλεῖ κατάπληξιν, ὁμολογουμένως, ὁ ἡρωϊσμὸς τοῦ ἑορταζομένου ἱερομάρτυρος ἁγίου Χαραλάμπους, ὁ ὁποῖος ἀντιμετώπισε τὸ μαρτύριον εἰς τὴν ἡλικίαν τῶν 113 ἐτῶν! Ἐγεννήθη περὶ τὰ τέλη τοῦ πρώτου αἰῶνος· καὶ διετήρει ὅλην τὴν ψυχικήν του ζωτικότητα ἐνῷ ἐπλησίαζεν ὁ τρίτος αἰὼν (†198 μ.Χ.). Εἶναι ἄξιον θαυμασμοῦ πῶς δὲν κατέπεσε μὲ τὴν ἡλικίαν τὸ ἀκλόνητον θάρρος του, πῶς δὲν ἐκάμφθη ἡ ἀποφασιστικότης καὶ ἡ αὐταπάρνησις του. Τὸ παράδειγμά του ἀποδεικνύει πόσον δυνατὸς γίνεται ὁ ἄνθρωπος, ποὺ «ἐνδυναμοῦται ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». Ητο ἱερεὺς εἰς τὴν Μαγνησίαν τῆς Μ. Ασίας. Ἔζησεν εἰς ἡμέρας μαρτυρικὰς διὰ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Ἐν τούτοις ἔφθασεν εἰς βαθύτατον γῆρας, χωρὶς νὰ τοῦ συμβῇ κακόν. Ὁ Θεὸς τὸν ἐφύλαττε διὰ κρισιμωτέρας στιγμάς. Ἐν τῷ μεταξὺ ἡ ζωή του ἦτο συνεχὴς ἄσκησις τοῦ ἀγαθοῦ. Ἔζη κατὰ Χριστόν. Ὑπηρέτει μὲ ζῆλον καὶ ἀφοσίωσιν ὡς ποιμὴν καὶ διδάσκαλος τῶν χριστανῶν. Καὶ εἰργάζετο μὲ ἀκατάβληπτον ἐνεργητικότητα τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φιλανθρωπίας πρὸς τοὺς πάσχοντας καὶ ἀσθενοῦντας. Ποῖον νὰ ἦτο ἆράγε τὸ μυστικὸν τῆς ζωτικότητος τοῦ γέροντος αὐτοῦ ἱερέως; Ποία δύναμις τὸν ἐνεψύχωνε καὶ ἀνεκαίνιζεν ὡς ἀετοῦ τὴν νεότητά του; Τὸν ἐνεδυνάμωνεν ἡ χάρις τοῦ Κυρίου. Αὐτὴ ἀνέκαθεν τὸν ἐγιγάντωνεν εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς ἁγιότητος, εἰς τὴν ὑπηρεσίαν του πρὸς τὸν Χριστὸν καὶ τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ εἰς τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης πρὸς τὸν πλησίον. Ὁ ἄνθρωπος ἐκ φύσεως «περίκειται ἀσθένειαν» (Εβρ. ε’ 2 ). Εἴμεθα ἀδύνατοι. Καταβαλλόμεθα ἀπὸ τόσα καὶ τόσα κακὰ ποὺ μᾶς συμβαίνουν. Καὶ νικώμεθα συχνότατα ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὰς ἀδυναμίας μας. Συναισθανόμεθα πολλάκις ὅτι εἴμεθα ἀνίσχυροι νὰ ἀντιμετωπίσωμεν κινδύνους, ποὺ μᾶς εὑρίσκων, ἢ νὰ πραγματοποιήσωμεν κάποιο ἰδεῶδες ψυχικὸ ἀνέβασμα που ποθοῦμεν. Ὑπάρχει, ἐν τούτοις, ὁ συντελεστὴς τῆς δυνάμεις ποὺ μᾶς εἶναι ἀπαραίτητος. Εἶναι ἡ χάρις τοῦ Κυρίου. Πρὸς αὐτὴν παραπέμπει ὁ ᾿Απ. Παῦλος, ὅταν λέγῃ «ἐνδυναμοῦ ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦν». Συνιστᾷ νὰ ἐπωφελῆται ὁ χριστιανὸς τῆς ὑπερφυσικῆς ἐκείνης δυνάμεως ποὺ καλεῖται θεία χάρις καὶ πηγάζει ἀπὸ τὸν σταυρὸν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πράγματι δὲ ἐκπλήττεται ὁ ἄνθρωπος διὰ τὴν μεταβολὴν καὶ τὴν δύναμιν ποὺ βλέπει εἰς τὸν ἑαυτόν του, ὅταν διατελῇ ὑπὸ τὴν ἐνέργειαν τῆς θείας χάριτος. Ο χριστιανὸς ποὺ εὑρίσκεται εἰς συνεχῇ ἐπαφὴν μὲ τὸν Θεόν, διὰ τῆς προσευχῆς καὶ τῆς μελέτης τοῦ λόγου Του, συμμετέχει εἰς τὰ ἁγιαστικὰ Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐν γένει ζῇ μέσα εἰς τὴν ἀτμόσφαιραν αὐτὴν τῆς Χάριτος, «ἐνδυναμοῦται» πράγματι καὶ γίνεται ἱκανὸς νὰ νικήσῃ «τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» τοὺς τέσσαρας ἰσχυροτάτους ἐχθροὺς τοῦ ἀνθρώπου: τὸν κόσμον τῆς ἁμαρτίας, τὴν σάρκα, τὸν διάβολον, καὶ τὸν φόβον τοῦ θανά του. Εξησκημένος εἰς τὸν ἀγῶνα κατὰ τῶν τριῶν πρώτων ἀπὸ τοὺς ἐχθροὺς αὐτοὺς ὁ ῞Αγιος Χαραλάμπης, εὑρέθη ἕτοιμος καὶ πάνοπλος διὰ νὰ ἀντιμετωπίσῃ καὶ τὸν τέταρτον, τὸν φόβον τοῦ θανάτου. Όταν συνελήφθη, κατὰ τὸν ἐπὶ Σεπτιμίου Σευήρου διωγμόν, ὁ ἔπαρχος τῆς Μαγνησίας Λουκιανὸς τὸν ἠπείλησεν ὅτι θὰ τὸν ἐβασάνιζε σκληρὰ, ἐὰν δὲν ἐπείθετο νὰ ἀρνηθῇ τὸν Χριστὸν καὶ νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα. ᾿Αλλ’ ὁ ἀτρόμητος γέρων τοῦ ἀπήντησε· «κακῶς ἔκρινες δι᾿ ἕνα ἱερέα τοῦ Χριστοῦ, ὅτι θὰ τὸν φοβίσουν ἀπειλαὶ βασάνων καὶ θανάτου· ἔπειτα, ἐγὼ ἐξώφλησα πλέον μὲ τὴν ζωήν· ἔπρεπε πρὸ πολλοῦ νὰ εἶχα ἀποθάνει· ἑπομένως, διὰ τοῦ θανάτου θὰ μοῦ δώσῃς αὐτὸ ποὺ κάθε ἡμέραν πλέον περιμένω». Ὁ Έπαρχος τοῦ συνιστᾷ νὰ σκεφθῇ τὸ βαθὺ του γῆρας. Αλλὰ «εἰς τοὺς ἰδικούς μας ἀγῶνας—ἀπαντᾶ ὁ ἅγιος—τὸ πᾶν εἶναι ἡ ψυχικὴ δύναμις καὶ ἡ αὐταπάρνησις. Αὐτὰ δὲν καταπίπτουν μὲ τὴν ἡλικίαν. Αμφιβάλλεις, ἔπαρχε; Δοκίμασε». Ἐπηκολούθησε πράγματι ἀγριώτατος βασανισμὸς τοῦ γέροντος. Τοῦ ἀπέσπασαν ὅλον τὸ δέρμα. Καὶ ἐν μέσῳ τῶν ἀφορήτων πόνων, ὁ γενναῖος ἱερομάρτυς τοῦ Χριστοῦ ἔψαλλεν ὕμνους, ἐνῷ οἱ δήμιοι ἐξετέλουν τὴν θηριώδη καὶ φρικαλέαν πρᾶξιν τῆς ἐκδορᾶς, ὅπως εἰς τὰ κοινὰ σφάγια. ᾿Αλλ’ εἴπομεν· ὁ ἅγιος εἶχε προπονηθῆ ἄριστα διὰ τὴν ὥραν αὐτήν. Ὅλη ἡ μακρὰ ζωή του ἦτο γεμάτη ἀπὸ πνευματικὰ γυμνάσματα καὶ παλαίσματα ἐναντίον οὐχὶ εὐκαταφρονήτων ἐχθρῶν. Ἡ «εὐπερίστατος ἁμαρτία» ἀποτελεῖ διὰ τὸν χριστιανὸν καθημερινὸν πάλαισμα, Κόσμος, σάρξ καὶ διάβολος είναι συνήθεις πολέμιοι τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ὅσοι ὁπλίζονται μὲ τὴν θείαν χάριν, καὶ πολεμοῦν μὲ θέλησιν ἰσχυρὰν ἐναντίον αὐτῶν, ἀναδεικνύονται ὄντως δυνατοὶ καὶ ἱκανοὶ νὰ ἀντιμετωπίσουν μέ ἡρωϊσμὸν καὶ αὐτὸν τὸν θάνατον. Ὁ ἅγιος Χαραλάμπης ἐνίκησε καὶ εἰς τὰ τέσσαρα μέτωπα. Ἡ γενναιότης του κατὰ τὸ φρικτὸν μαρτύριον εἶναι τὸ ἀποκορύφωμα τῶν προηγηθέντων ἄθλων του εἰς τὰ ἄλλα μέτωπα. Ας μὴ μᾶς διαφεύγῃ, ἀγαπητοί, ὅτι ὁ χριστιανὸς δὲν φθάνει εἰς τὸ ὑψηλότερον σημεῖον τῆς ἀρετῆς του μὲ ἕνα ἅλμα. Ἡ δύναμις τῆς χριστιανικῆς προσωπικότητος ἀποκτᾶται μὲ συνεχῆ ἄσκησιν. Καὶ ὁ ἀπόστολος εἶπεν «ἐνδυναμοῦ (ὄχι ἐνδυναμώθητι) ἐν τῇ χάριτι τῇ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ». Θέλει νὰ τονίσῃ ὅτι ὁ καταρτισμὸς καὶ ἡ ἐποικοδομὴ τοῦ χριστιανοῦ χρειάζεται συνεχῆ προσπάθειαν. Προπονεῖται δὲ ὁ ἀδύνατος ἄνθρωπος, ὅπως οἱ ἀθληταί, εἰς τὰ μικρότερα καὶ ἁπλούστερα, διὰ νὰ γίνῃ βαθμηδὸν ἱκανὸς διὰ μεγαλύτερα καὶ δυσκολώτερα. Μὴ περιμένετε ποτὲ κάτι σπουδαῖον ἀπὸ ἄνθρωπον, ποὺ δὲν ἔχει ἀκονίσει τὴν θέλησίν του ἐπὶ μακρὸν εἰς πολλὰ ἄλλα, ὀλιγώτερον κρίσιμα, σημεῖα τῆς καθημερινῆς ζωῆς. ᾿Αλλὰ καὶ ἡ θεία χάρις πρέπει νὰ τροφοδοτῇ καὶ νὰ ἐνισχύῃ καθημερινῶς τὸν ἀγωνιστὴν χριστιανόν. Πολλὴ προσευχή, καὶ μελέτη ἐποικοδομητική, καὶ τακτικὴ μυστηριακὴ ζωὴ (προσέλευσις εἰς τὰ μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας), καὶ ἔμπρακτος ἐξάσκησις εἰς τὴν κατὰ Χριστὸν ζωὴν, εἶναι ἀπαραίτητοι προϋποθέσεις, διὰ νὰ δημιουργηθῇ μία ἰσχυρὰ χριστιανικὴ προσωπικό της. «Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδὲν», εἶπεν ὁ Κύριος (Ἰω. ιε΄ 5). Οἱ δύο δὲ Κορυφαῖοι ᾿Απόστολοί Του ἐγνώρισαν τοῦτο ἐκ πείρας. ᾿Αρνητικῶς ὁ Πέτρος, ὅταν ἐστηρίζε το εἰς τὸν ἑαυτόν του, καὶ ἔλεγε μὲ αὐτοπεποίθησιν ὅτι ἦτο ἕτοιμος νὰ συναποθάνῃ μετὰ τοῦ Χριστοῦ καὶ ὅτι οὐδέποτε θὰ τὸν ἠρνεῖτο. Τὸν ἠρνήθη ὅμως κατ’ ἐπανάληψιν καὶ ἀπεδείχθη εἰς τὴν περίπτωσιν αὐτὴν ἀνίσχυρος χαρακτήρ. Ἐνῷ, ἐὰν ἠσθάνετο τὴν ἀδυναμίαν του καὶ ἐπεκαλεῖτο τὴν παρὰ Κυρίου ἐνδυνάμωσιν, ἀναμφιβόλως θὰ ἐστέκετο καλύτερα κατὰ τὴν ὥραν τῆς δοκιμασίας. Ὁ Παῦλος, ἐξ ἄλλου, ἐγνώρισε θετικῶς τὴν ἀξίαν τῆς θείας χάριτος, ὡς παράγοντος μεγάλης ἐνδυναμώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὅταν ἐπέτρεψεν ὁ Θεὸς νὰ ὑποστῇ «σκόλοπα

Είναι σχεδόν αδύνατο για τον αλαζόνα και τον εγωιστή άνθρωπο να κατανοήσει τον πρώτο μακαρισμό του Κυρίου στην επί του όρους ομιλία Του. Οι κοσμικοί άνθρωποι έχουν μάθει να θαυμάζουν τους «πετυχημένους» στην εργασία τους ανθρώπους, τους πλουσίους, τους πολυταξιδεμένους, τους διάσημους και ο Μακαρισμός αυτός δεν μπορεί να γίνει δεκτός γιατί δε συμβαδίζει με τη λογική τους.Αυτό βέβαια συμβαίνει επειδή βλέπουν τα πράγματα επιφανειακά και τους φαίνεται περίεργο το πώς μακαρίζονται οι «πτωχοί τω πνεύματι», γιατί θεωρούν πως πρόκειται για τους ανόητους, δηλαδή αυτούς που, κατά μία έκφραση, είναι «φτωχοί στο πνεύμα». Ποιοι λοιπόν είναι αυτοί οι πτωχοί, τους οποίους μακαρίζει πρώτους ο Κύριος; «Πτωχοί τω πνεύματι» είναι οι πτωχοί προς την . Είναι όσοι στερήθηκαν τη Θεία Χάρη, η οποία πλουτίζει πράγματι τον άνθρωπο και την αποδιώχνει η αμαρτία. Είναι όσοι έχασαν τα πνευματικά μέσα, τα απαραίτητα για τη θεραπεία της εκ της αμαρτίας θανασίμως πασχούσης ψυχής των, αλλά τώρα ΣΥΝΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ αυτή τη στέρηση και ποθούν την θεραπεία τους και επιζητούν τον Σωτήρα. Όπως υλική πτωχεία είναι η απώλεια ή η στέρηση υλικών πραγμάτων την οποία ζούμε πλέον όλο και περισσότερο στις μέρες μας, ακριβώς ίδια είναι η απώλεια και η στέρηση του πνευματικού πλούτου. Και όπως οι φτωχοί ως προς τα υλικά , όχι μόνο καταλαβαίνουν και συναισθάνονται τη φτώχεια τους, αλλά και υποφέρουν εξαιτίας της και ποθούν και αγωνίζονται ν΄ απαλλαγούν από αυτήν, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο οι πτωχοί τω πνεύματι, έχουν λυπηρή συναίσθηση της πνευματικής και ηθικής πτωχείας τους, της αμαρτωλότητας τους, της νοσηρής πνευματικής τους κατάστασης, των ηθικών ελλείψεων και ατελειών τους. Πονούν και λυπούνται για όλες τις φορές που στη ζωή τους λύπησαν τον Σωτήρα τους. Αυτούς μακαρίζει ο Κύριος, γράφει ο αείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας. Και τους μακαρίζει όχι για την κατάσταση τους καθ΄ εαυτή, αλλά γιατί είναι οι άνθρωποι εκείνοι που αφού γνώρισαν την Αλήθεια, επιθυμούν όσο τίποτε άλλο, την ένωση με τον Δημιουργό τους. Επιθυμούν όπως το διψασμένο ελάφι αναζητεί το κρυστάλλινο ύδωρ την απόκτηση του Αγίου Πνεύματος. Γίνονται νηπτικοί (προσεχτικοί) στις παγίδες τις αμαρτίας και της συνήθειας και αγωνίζονται για την πρόσκτηση εκείνων των αρετών που καθαρίζουν και ανορθώνουν την ψυχή. Είναι εκείνοι που αγωνίζονται να γίνουν «άνθρωποι του Θεού» και έχοντας «πνεύματα συντετριμμένα και καρδιές συντετριμμένες και τεταπεινωμένες» κινούν όλη την αγάπη και τη μακροθυμία του Θεού.   Βήμα Ορθοδοξίας

  Θέλεις να βρεις την αιώνια ζωή; Κράτησε αυτά τα δύο, την πίστη και την ταπεινοφροσύνη. Όπως η χάρη του Θεού πλησιάζει τον ταπεινόφρονα, έτσι στον υπερήφανο έρχονται οδυνηρές περιστάσεις. Οι οφθαλμοί του Κυρίου είναι στους ταπεινόφρονες, για να τους κάνει να ευφραίνονται στους υπερήφανους όμως εναντιώνεται, για να τους ταπεινώσει. Ο ταπεινός δέχεται συνεχώς το έλεος του Θεού, ενώ ο σκληρόκαρδος και ολιγόπιστος βρίσκει στο δρόμο του συναπαντήματα φοβερά. Ταπείνωσε τον εαυτό σου για όλες τίς δωρεές που δέχθηκες από το Θεό, μπροστά σε όλους τους ανθρώπους, και θα δοξαστείς πιο πολύ παρά οι άρχοντες αυτού του κόσμου. Να προλαβαίνεις και να χαιρετάς όλους τους ανθρώπους, και να υποκλίνεσαι μπροστά τους, και έτσι θα τιμηθείς πιο πολύ παρά αυτοί που προσφέρουν ως δώρο χρυσάφι καθαρό. Εξευτέλισε τον αμαρτωλό εαυτό σου, και θα δεις μέσα σου τη δόξα του Θεού. Γιατί όπου βλαστάνει η ταπείνωση, εκεί αφθονεί η δόξα του Θεού. Εάν αγωνισθείς να εξευτελιστείς φανερά από τους ανθρώπους, για να εξαλείψεις την υπερηφάνεια σου και τον εγωισμό σου, ο Θεός θα σε κάνει να δοξαστείς. Εάν όμως ταπεινώνεσαι μέσα στην καρδιά σου, χωρίς να σε βλέπουν οι άλλοι, τότε ο Θεός φανερώνει τη δόξα του στην καρδιά σου. Όταν έχεις μεγάλα αξιώματα ή χαρίσματα, να γίνεις ευκαταφρόνητος, για να μην υψηλοφρονήσεις και χάσεις τη χάρη του Θεού όταν πάλι βλέπεις ότι είσαι πολύ μικρός και αδύναμος πνευματικά, μη κάνεις τον σπουδαίο. Να δέχεσαι με προθυμία την καταφρόνια των ανθρώπων, και θα γεμίσεις από την τιμή του Θεού. Ο υπερήφανος δεν καταλαβαίνει ότι βαδίζει στο σκοτάδι και ότι αγνοεί την αληθινή σοφία. Γιατί, πώς μπορεί να το γνωρίζει, ενόσω βρίσκεται στο σκοτάδι και δε βλέπει; Γι’ αυτό και υπερηφανεύεται με το σκοτισμένο λογισμό του, ότι είναι ανώτερος όλων, ενώ στην πραγματικότητα είναι ευτελέστερος και ασθενέστερος των ταπεινών, και δεν μπορεί να μάθει και να βαδίσει τον άγιο δρόμο του Κυρίου. Και ο Κύριος κρύβει από τον υπερήφανο το άγιο θέλημα του, γιατί δε θέλησε να βαδίσει στο δρόμο των ταπεινών. Να πορεύεσαι στη ζωή σου με απλότητα, και μην κάνεις το σοφό μπροστά στο Θεό. Η πίστη πηγαίνει οπού υπάρχει απλότητα, ενώ η υψηλοφροσύνη ακολουθεί τον άνθρωπο, που κάνει λεπτούς και έξυπνους συλλογισμούς, και παρουσιάζει τα πράγμα διαφορετικά από ότι είναι στην πραγματικότητα. Αυτό όμως τον απομακρύνει από το Θεό. Από το βιβλίο: ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΆΓΙΟΥ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΥΨΕΛΗ   theomitoros.

Ξέρεις πόσο μεγάλη αμαρτία είναι να κρίνεις τον πλησίον; Παραγματικά, τι μπορεί να είναι βαρύτερο απ’ αυτό; Τι άλλο μισεί τόσο πολύ και αποστρέφεται ο Θεός σαν την κατάκριση; Όπως ακριβώς είπαν οι Πατέρες, δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα απ’ αυτήν. Και όμως λένε ότι από αυτά τα μικροπράγματα φτάνει κανείς σ’ αυτό το τόσο μεγάλο κακό. Από το να δεχτεί μια μικρή υποψία για τον πλησίον, από το να λέει: «Τί σημασία έχει αν ακούσω τι λέει αυτός ο αδελφός; Τί σημασία έχει αν πω και εγώ αυτόν τον λόγο; Τί σημασία έχει αν δω που πάει αυτός ο αδελφός ή τι πάει να κάνει αυτός ο ξένος»; Αρχίζει. ο νους να αφήνει τις δικές του αμαρτίες και ν’ απασχολείται με τη ζωή του πλησίον. Από εκεί φτάνει κανείς στην κατάκριση, στην καταλαλιά, στην εξουθένωση. Από εκεί πέφτει σ’ όσα κατακρίνει. Επειδή δεν φροντίζει για τις δικές του κακίες, επειδή δεν κλαίει, όπως είπαν οι Πατέρες, τον πεθαμένο εαυτόν του, δεν μπορεί σε τίποτα απολύτως να διορθώσει τον εαυτόν του, αλλά πάντοτε απασχολείται με τον πλησίον. Και τίποτα δεν παροργίζει τόσο το Θεό, τίποτα δεν ξεγυμνώνει τόσο τον άνθρωπο και δεν τον οδηγεί στην εγκατάλειψη, όσο η καταλαλιά, η κατάκριση και η εξουθένωση του πλησίον. Γιατί άλλο πράγμα είναι η καταλαλιά και άλλο η κατάκριση και άλλο η εξουθένωση. Καταλαλιά είναι το να διαδίδεις με λόγια τις αμαρτίες και τα σφάλματα του πλησίον π.χ. ο τάδε είπε ψέματα, οργίστηκε ή πόρνευσε ή κάτι τέτοιο έκαμε. Λέγοντας όλα αυτά, ήδη κανείς «καταλαλεί», δηλαδή, μιλάει με εμπάθεια εναντίον κάποιου, συζητάει με εμπάθεια για το αμάρτημά του. Κατάκριση είναι το να κατηγορήσει κανείς τον ίδιο τον άνθρωπο, λέγοντας ότι αυτός είναι ψεύτης, είναι οργίλος, είναι πόρνος. Γιατί έτσι κατέκρινε την ίδια τη διάθεση της ψυχής του και έβγαλε συμπέρασμα για όλη τη ζωή του, λέγοντας ότι είναι τέτοια η ζωή του, τέτοιος είναι αυτός και σαν τέτοιο τον κατέκρινε. Και αυτό είναι πολύ μεγάλη αμαρτία. Γιατί είναι άλλο να πει κανείς ότι κάποιος οργίστηκε και άλλο να πει ότι κάποιος είναι οργίλος και να βγάλει συμπέρασμα, όπως είπα, για όλη του τη ζωή. Και τόσο πιο βαριά από κάθε άλλη αμαρτία είναι η κατάκριση, ώστε και ο ίδιος ο Χριστός να φτάσει να πει: « Υποκριτή, βγάλε πρώτα από το μάτι σου το δοκάρι, και τότε κοίταξε να βγάλεις την αγκίδα από το μάτι του αδελφού σου» (Λουκ. 6, 42). Και παρομοίασε τη μεν αμαρτία του πλησίον με αγκίδα, τη δε κατάκριση με δοκάρι. Τόσο πολύ βαριά είναι η κατάκριση που ξεπερνάει σχεδόν κάθε άλλη αμαρτία. Γιατί να μην κατακρίνουμε καλύτερα τους εαυτούς μας και τα ελαττώματά μας, που τα ξέρουμε πολύ καλά και που γι’ αυτά θα δώσουμε λόγο στο Θεό; Γιατί αρπάζουμε την κρίση από το Θεό; Τί ζητάμε από το πλάσμα Του; Γιατί θέλουμε να πάρουμε επάνω μας τα βάρη των άλλων; Εμείς έχουμε τι να φροντίσουμε, αδελφοί μου. Καθένας ας έχει το νου του στον εαυτόν του και στις αμαρτίες του. Μόνο ο Θεός μπορεί είτε να δικαιώσει είτε να κατακρίνει τον καθένα, γιατί Αυτός μόνο ξέρει του καθενός την κατάσταση και τη δύναμη και το περιβάλλον και τα χαρίσματα και την ιδιοσυγκρασία και τις ιδιαίτερες ικανότητές του και κρίνει σύμφωνα μ’ όλα αυτά, όπως Αυτός μόνον γνωρίζει. Διαφορετικά, βέβαια, κρίνει ο Θεός τα έργα του επισκόπου και διαφορετικά του άρχοντα, αλλιώς του ηγουμένου και αλλιώς του υποτακτικού, αλλιώς του νέου και αλλιώς του γέρου, αλλιώς του αρρώστου και αλλιώς του γερού. Και ποιός μπορεί να κρίνει σύμφωνα μ’ αυτές τις προϋποθέσεις παρά μόνον Αυτός που δημιούργησε τα πάντα, Αυτός που έπλασε τα πάντα και γνωρίζει τα πάντα; Τίποτα απολύτως δεν μπορεί να ξέρει ο άνθρωπος από τις βουλές του Θεού. Μόνον Αυτός είναι Εκείνος που καταλαβαίνει τα πάντα και είναι σε θέση να κρίνει τον καθένα, όπως μόνος αυτός γνωρίζει. Πραγματικά, συμβαίνει να κάνει κάποιος αδελφός μερικά πράγματα με απλότητα. Αυτή όμως η απλότητα ευαρεστεί στο Θεό περισσότερο από ολόκληρη τη δική σου ζωή. Και συ κάθεσαι και τον κατακρίνεις και κολάζεις τη ψυχή σου; Και αν κάποτε υποκύψει στην αμαρτία, πώς μπορείς να ξέρεις πόσο αγωνίστηκε και πόσο αίμα έσταξε, πριν κάνει το κακό, ώστε να φτάνει να μοιάζει η αμαρτία του σχεδόν σαν αρετή στα μάτια του Θεού; Γιατί ο Θεός βλέπει τον κόπο του και τη θλίψη που δοκίμασε, όπως είπα, πριν να κάνει το κακό, και τον ελεεί και τον συγχωρεί. Και ο μεν Θεός τον ελεεί, εσύ δε τον κατακρίνεις, και χάνεις τη ψυχή σου; Πού ξέρεις ακόμα και πόσα δάκρυα έχυσε γι’ αυτό, ενώπιον του Θεού; Και συ μεν έμαθες την αμαρτία, δεν ξέρεις όμως τη μετάνοια. Μερικές φορές μάλιστα δεν κατακρίνουμε μόνο, αλλά και εξουθενώνουμε. Εξουθένωση είναι όταν, όχι μόνον κατακρίνει κανείς κάποιον, αλλά και τον εκμηδενίζει, σαν να τον αποστρέφεται και τον σιχαίνεται σαν κάτι αηδιαστικό. Αυτό είναι ακόμα χειρότερο και πολύ πιο καταστρεπτικό από την κατάκριση. Όσοι όμως θέλουν να σωθούν δεν προσέχουν καθόλου τα ελαττώματα του πλησίον, αλλά προσέχουν πάντοτε τις δικές τους αδυναμίες και έτσι προκόβουν. Σαν εκείνον που είδε τον αδελφό του να αμαρτάνει και στενάζοντας βαθιά είπε: «Αλλοίμονό μου, γιατί σήμερα πέφτει αυτός, οπωσδήποτε αύριο θα πέσω εγώ». Βλέπεις με ποιό τρόπο επιδιώκει τη σωτηρία του, πως προετοιμάζει τη ψυχή του; Πως κατάφερε να ξεφύγει αμέσως από την κατάκριση του αδελφού του; Γιατί λέγοντας ότι: «Οπωσδήποτε θα αμαρτήσω και εγώ αύριο» έδωσε την ευκαιρία στον εαυτόν του ν’ ανησυχήσει και να φροντίσει για τις αμαρτίες που επρόκειτο δήθεν να κάνει. Και μ’ αυτό τον τρόπο ξέφυγε την κατάκριση του πλησίον. Και δεν αρκέστηκε μέχρις εδώ, αλλά κατέβασε τον εαυτόν του χαμηλότερα απ’ αυτόν που αμάρτησε λέγοντας: «Και αυτός μεν μετανοεί για την αμαρτία του, εγώ όμως δεν είναι σίγουρο ότι θα μετανοήσω, δεν είναι σίγουρο ότι θα τα καταφέρω, δεν είναι σίγουρο ότι θα έχω τη δύναμη να μετανοήσω». Βλέπεις το φωτισμό της θείας αυτής ψυχής; Γιατί όχι μόνον κατάφερε να ξεφύγει από την κατάκριση του πλησίον, αλλά έβαλε τον εαυτό της πιο κάτω απ’ αυτόν. Και εμείς οι άθλιοι, εντελώς αδιάκριτα, κατακρίνουμε, αποστρεφόμαστε, εξευτελίζουμε, αν δούμε ή αν ακούσουμε

Η ζωή μου, οι λογισμοί μου, η ύπαρξή μου, ο τρόπος της προσευχής μου οφείλουν να μην είναι ένα σακάτεμα του εαυτού μου, να μην είναι μια δυσκολία, ένα σφίξιμο, ένα στρίμωγμα, αλλά να είναι χαρά και τέρψη και πανηγύρι η ζωή μου. Γιατί; Διότι δυστυχισμένοι άνθρωποι δεν μπορούν να πάνε στον ουρανό. Αφού από εδώ είναι αποτυχημένοι, καταλαβαίνουμε ποιο θα είναι και το μέλλον τους. Όταν λέγει κάποιος, δεν μπορώ, πονάω, είμαι άρρωστος, δεν με αγαπούν, δεν με λυπούνται, όπως νοιώθει εδώ στη γη, έτσι θα συνεχίσει να νοιώθει και στον ουρανό. Αφού η Εκκλησία, δηλαδή ο Χριστός, δεν μπορεί να του δώσει χαρά εδώ, σε αυτή τη ζωή –διότι δεν θέλει την χαρά του Χριστού αλλά ζητάει άλλες χαρές- , ούτε εκεί πάνω θα έχει χαρά. Γέρων Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης.

Ζητάς με πάθος και μανία τον έπαινο, την αναγνώρισι και τη δόξα των ανθρώπων. Εκτός από τον Θεό, τον πάντων ποιητή, κανείς άλλος δεν είναι άξιος επαίνου και δόξης, «Μη καυχάσθω ο φρόνιμος εν τη φρονήσει αυτού, και μη καυχάσθω ο δυνατός εν τη δυνάμει αυτού, και μη καυχάσθω ο πλούσιος εν τω πλούτω αυτού, αλλ’ εν τούτω καυχάσθω ο καυχώμενος, συνιείν και γινώσκειν τον Κύριον και ποιείν κρίμα και δικαιοσύνην εν μέσω της γης» (Α’ Βασιλ. 2. 10). Σε καμμιά περίστασι να μην αυτοεπαινείσαι αλλά και να μη ζητάς τον έπαινο των άλλων. Ούτε να ζηλεύης εκείνους που επαινούνται από τους ανθρώπους. Αληθινά συνετός είναι εκείνος που επαινείται από τον Θεό και δοξάζεται από τον Θεό. «Ο καυχώμενος, εν Κυρίω καυχάσθω» (Α’ Κορ. 1. 31). Μην αναπαύεσαι στους επαίνους των ανθρώπων. Στον Θεό αναζήτησε την αληθινή ανάπαυσι. Όλα τα ανθρώπινα είναι πρόσκαιρα και μεταβλητά. Όλα τα θεία είναι αιώνια και αμετάβλητα. Φρόντιζε για τη δόξα μόνο του Θεού, και ο Θεός θα σε δοξάση. Αν φροντίζης για τη δική σου δόξα, η χάρις του Θεού θα σ’ εγκαταλείψη. «Μη ημίν, Κύριε, μη ημίν, αλλ’ ή τω ονόματί σου δος δόξαν» (Ψαλμ. 113. 9).«Οι μακαρίζοντες υμάς πλανώσιν υμάς και τον τρίβον των ποδών υμών ταράσσουσι» (Ησ. 3. 12). Διότι από τους επαίνους γεννάται η φιλαυτία από τη φιλαυτία η υπερηφάνεια και η οίησης κι απ’ αυτές η πλήρης από τον Θεό αποξένωσις. Καυχήθηκε ο Δαβίδ για τα πλήθη του λαού του, και τον είδε ν’ αφανίζεται από το φοβερό θανατικό. Καυχήθηκε ο Εζεκίας για τα πλούτη του, κι έχασε όλους τους θησαυρούς του. Καυχήθηκε ο Ναβουχοδονόσορ για τη Βαβυλώνα του, κι έχασε τα λογικά του. Καλύτερα να μην κάνης τίποτε αξιόλογο και να είσαι γι΄ αυτό ταπεινός, παρά να καυχάσαι για τις όποιες επιτυχίες σου. Ο Φαρισαίος έκανε καλά έργα, αλλά όταν καυχήθηκε γι΄ αυτά καταστράφηκε. Ο τελώνης δεν έκανε τίποτε καλό, σώθηκε όμως με την ταπείνωσί του. Διότι όπως είπε ο Κύριος, «κατέβη ούτος δεδικαιωμένος εις τον οίκον αυτού ή γαρ εκείνος» (Λουκ. 18. 14). Μη φανερώνης τα έργα σου, για να μη λάβης εδώ στη γη τον μισθό σου από τους ανθρώπους που θα σ’ επαινέσουν. Απόκρυψέ τα με τη σιωπή και άφησε να τα γνωρίζη μόνον ο Θεός, που θα σε αμείψη στον ουρανό. Εάν εσύ σιωπάς για τον εαυτό σου, ο Θεός θα φωνάξη για σένα. Από τον Θεό θα γνωρίσουν και οι άνθρωποι τα καλά σου έργα και θα σε επαινέσουν. «Εγκωμιαζέτω σε ο πέλας και μη το σον στόμα» (Παροιμ. 27. 1). Κοίτα παραλογισμός; Τα αναρίθμητα κακά έργα σου δεν θέλεις σε κανένα να τα κοινοποίησης. Κι ένα μικρό καλό σ’ όλους το λες, για να θρέψης με τους επαίνους που θ’ ακούσης τη ματαιοδοξία σου. Δεν σου είναι αρκετό που το καλό αυτό έργο είναι γνωστό και ευπρόσδεκτο στον Θεό; Άλλοι έκαναν πλήθος αγαθοεργιών: Σκόρπισαν την περιουσία τους στους φτωχούς, φώτισαν τον κόσμο, έσωσαν πολλές ψυχές. Και όμως δεν καυχήθηκαν για όλ’ αυτά. Κι εσύ που δεν έκανες κάτι σπουδαίο, κομπάζεις ασυλλόγιστα με το τίποτα; «Λέγεις ότι πλούσιος ειμί και πεπλούτηκα και ουδενός χρείαν έχω, – και ουκ οίδας ότι συ ει ο ταλαίπωρος και ελεεινός και πτωχός και τυφλός και γυμνός» (Αποκ. 3. 17). Διότι δεν έχεις τίποτε δικό σου. Όλα είναι δώρα του Θεού, και ο υλικός πλούτος και τα πνευματικά χαρίσματα. «Ως ακάθαρτοι πάντες ημείς, ως ράκος αποκαθημένης πάσα η δικαιοσύνη ημών» (Ησ. 64. 6). Γι’ αυτό και ο Κύριος μας παραγγέλλει: «Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμεν, ότι ό ωφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν» (Λουκ. 17. 10). Γιατί ζητάς να σ’ επαινέσουν οι άλλοι για ένα καλό σου έργο; Το καλό παραμένει πάντα καλό έστω κι αν κανείς δεν το επαινή. Το κακό παραμένει κακό έστω κι αν κανείς δεν το κατηγορή. Αν όλοι οι άνθρωποι σε επαινούν, τίποτε δεν θ’ αποκτήσης. Αν κανείς δεν σε επαινέση, τίποτε δεν θα στερηθής. Δεν κάνεις το καλό για τους ανθρώπους, μα για τον Θεό. Σου αρκεί λοιπόν του Θεού η αμοιβή. Όταν είσαι ευτυχισμένος και τιμημένος από τους ανθρώπους, μην ενθουσιάζεσαι. Και όταν είσαι δυστυχισμένος και περιφρονημένος, μην απελπίζεσαι. Και στην πρώτη και στη δεύτερη περίστασι δείξε μετριοπάθεια και σύνεσι. Γιατί στην παρούσα ζωή όλα είναι μεταβλητά. Για όλα λοιπόν να δοξάζης τον Θεό και όλα να τα αποδέχεσαι ως προερχόμενα απ’ Αυτόν και το άγιο θέλημά Του. Πηγή: Αγίου Δημητρίου Ροστώφ, “Πνευματικό Αλφάβητο”. Εκδ.: Ι. Μ. Παρακλήτου (churchofagianapa.blogspot.gr)  

Στήν ἐρώτηση ποιά εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀρετή, μπορεῖ κανείς νά δεχτεῖ πολλές ἀπαντήσεις: εἶναι ἡ ἀγάπη, εἶναι ἡ διάκριση, εἶναι ἡ ὑπομονή. Τελικῶς ὅμως ἡ μεγαλύτερη ἐξ ὅλων τῶν ἀρετῶν φαίνεται νά εἶναι ἡ ταπείνωση, γιατί αὐτή εἶναι ἐκείνη πού κρίνει τήν ποιότητα καί γνησιότητα κάθε ἄλλη ἀρετῆς. Γιά παράδειγμα: μπορεῖ νά ὑπάρχει ἀγάπη ἐκεῖ πού λείπει ἡ ταπείνωση, ἀφοῦ ἡ ἔλλειψη τῆς ταπείνωσης δείχνει ὅτι καί ἡ ἀγάπη ἀποτελεῖ μία μορφή ἐγωϊσμοῦ; Μπορεῖ νά ὑπάρχει ὑπομονή ἤ καί διάκριση, ἀφοῦ καί οἱ δύο αὐτές, πού θεωροῦνται πράγματι ὑψηλότατες ἀρετές, στηρίζονται στήν ταπείνωση; Γι’ αὐτό καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος τόνισε ὅτι «ὅταν κάνετε πράξη ὅλα ἐκεῖνα πού ἔχει δώσει ὡς ἐντολές ὁ Θεός, νά λέτε ὅτι εἶμαι ἄχρηστος δοῦλος· ὅτι ἔκανα ὅ,τι ὄφειλα νά πράξω». Τί εἶναι ὅμως ταπείνωση; Ἐδῶ τά πράγματα δυσκολεύουν, διότι ἡ ταπείνωση παραπέμπει στόν ἴδιο τόν Θεό. Ὁ Θεός, ὅπως ἀπεκάλυψε ὁ Κύριος, εἶναι κυρίως ἀγάπη καί ταπείνωση. «Ὁ Θεός ἀγάπη ἐστί»· καί «μάθετε ἀπ’ ἐμοῦ ὅτι πρᾶός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ». Λοιπόν, ὅταν ἀναζητεῖ κανείς τήν οὐσία τῆς ταπείνωσης, ἀναζητεῖ κάτι πού ὑπέρκειται τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων· ἀναζητεῖ ἐκεῖνο πού ἀποτελεῖ «τήν στολήν τῆς θεότητος» (ἅγ. Ἰσαάκ ὁ Σύρος). Πρόκειται ἔτσι γιά μυστήριο, πού μπορεῖ νά μιλήσει γι’ αὐτό μόνον ὁ ἅγιος, ὁ πιστός δηλαδή πού ἔχοντας γίνει χάριτι Θεοῦ ἀληθινή εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ζεῖ τήν παρουσία τοῦ Χριστοῦ στή ζωή του. Τί μᾶς λένε λοιπόν οἱ ἅγιοί μας, οἱ ὁποῖοι καί αὐτοί ἀρνοῦνταν στά κείμενά τους ὅτι «κατεῖχαν» τόν κρυμμένο αὐτόν θησαυρό; Πρῶτα ἀπό ὅλα, ὅτι ἀκριβῶς ἐπειδή ἀναφέρεται στόν ἴδιο τόν Θεό, ἀποτελεῖ τή βάση ὅλων τῶν ἀρετῶν. Χωρίς τήν ταπείνωση δηλαδή, ἡ κάθε ἀρετή δέν κατανοεῖται χριστιανικά, κι ἴσως νά ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στήν πνευματική ζωή. Διότι ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν ὑπερηφάνεια – ἡ ἀρετή θεωρεῖται ἕνα δικό του «κατόρθωμα»! «Ἀπούσης τῆς ταπεινοφροσύνης, πάντα τά ἡμέτερα ἕωλα», σημειώνει ὁ ἅγιος τῆς Σαρακοστῆς Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, ὅταν ἀπουσιάζει δηλαδή ἡ ταπεινοφροσύνη, ὅλα τά δικά μας τά ἀνθρώπινα εἶναι στόν ἀέρα.  Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή καταλαβαίνει κανείς ὅτι ὅλος ὁ πνευματικός ἀγώνας καί ἡ πνευματική ζωή στήν Ἐκκλησία μας ἐκεῖ κατατείνει: πῶς νά ἀποκτήσουμε τήν ταπείνωση, ἡ ὁποία ὅμως δημιουργεῖ τίς συνθῆκες γιά νά ζήσουμε τήν ἀγάπη καί ὅλες τίς ἀρετές, συνεπῶς νά γίνουμε κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἄλλωστε ὁ Ἴδιος μᾶς τό ὑποσχέθηκε. «Ὁ Θεός κάθε ἡμέρα εὐλογεῖ τόν κόσμο», ἔλεγε μέ τόν δικό του χαριτωμένο τρόπο ὁ Γέροντας Τύχων, ὁ πνευματικός πατέρας τοῦ ἁγίου Παϊσίου, «ἀλλά ὅταν δεῖ ἕναν ταπεινό ἄνθρωπο, τόν εὐλογεῖ καί μέ τά δυό Του τά χέρια»! Καί χρειάζεται ἐδῶ ἐκ περισσοῦ νά σημειώσουμε ὅτι μιλᾶμε γιά τή θεϊκή ταπείνωση, τήν ἁγία ταπείνωση πού ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος, γιατί δυστυχῶς ὑπάρχουν κάποιοι συνάνθρωποί μας, οἱ ὁποῖοι τήν διακωμωδοῦν, ὅπως καί κάποιοι ἄλλοι, «ἐντός» τῆς Ἐκκλησίας, πού παρουσιάζουν μία καρικατούρα της, τύπου «ταπεινολογίας καί ταπεινοσχημίας». Γιά νά καταλάβουμε ὅτι καί οἱ θεωρούμενοι πνευματικοί ἄνθρωποι παρουσιάζουν ἐλλείμματα στήν ταπείνωση, συνεπῶς ζοῦν μέ ἐγωϊσμό πού ἀπομακρύνει τόν Θεό ἀπό τή ζωή τους, δέν ἔχουμε παρά νά δοῦμε ποιό εἶναι τό στοιχεῖο πού δείχνει ἄμεσα ἄν ἔχουμε αὐτήν τή μεγαλειώδη ἀρετή ἤ ὄχι. Καί τό στοιχεῖο αὐτό εἶναι ἡ ἀντίδρασή μας ἀπέναντι σέ κάθε προσβολή ἐναντίον μας, εἴτε διά τοῦ λόγου εἴτε διά τῆς συμπεριφορᾶς τῶν ἄλλων. Ἄν γιά παράδειγμα μέ προσβάλλει κάποιος, δικαίως ἤ ἀδίκως, καί ἐγώ ἀντιδράσω, ἔστω κι ἄν ἐξωτερικά δέν δείξω κάτι, τότε σημαίνει ὅτι ἡ ὑπερηφάνεια «καλά κρατεῖ» μέσα μου. Γι’ αὐτό καί ὅλοι οἱ ἅγιοί μας μᾶς λένε πώς ἡ ὅποια προσβολή καί ἡ ὅποια ἀδικία πρέπει νά γίνονται ἀποδεκτές ἀπό ἐμᾶς σάν τά «σφηνάκια» πού μᾶς κερνάει ὁ Θεός γιά νά «ἰσιώσουμε» πνευματικά. Ἡ κάθε προσβολή δηλαδή εἶναι, κατά παραχώρηση Θεοῦ, καί μία εὐκαιρία πού μοῦ δίνει Ἐκεῖνος πού μέ προσέχει καί μέ ἀγαπάει, προκειμένου «εἴτε νά σβήσω ἁμαρτίες μου εἴτε νά τοκίσω στόν Παράδεισο» ( ἅγ. Παΐσιος). Ἐννοεῖται βεβαίως ὅτι λόγω τοῦ πνευματικοῦ ὕψους τῆς ἀρετῆς αὐτῆς ὑπάρχουν καί σκαλοπάτια γιά νά τή φτάσουμε. Καί νά τί μᾶς λέει ἐν προκειμένῳ ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος. «Ἀρχή τῆς ταπεινοφροσύνης εἶναι νά δεχόμαστε τίς προσβολές μέ πικρία καί ὀδύνης ψυχῆς· μεσότητά της εἶναι νά τίς δεχόμαστε χωρίς νά λυπόμαστε· τέλος της δέ νά τίς θεωροῦμε ὡς ἐπαίνους μας». Κι αὐτό μέ τό σκεπτικό, ὅπως ἀναφέραμε, τοῦ ἁγίου Παϊσίου: σβήνονται οἱ ἁμαρτίες μας καί αὐξάνεται ὁ θησαυρός μας στόν Παράδεισο. Δέν εἶναι ὅμως μόνον αὐτά τά τρία στάδια πού σηματοδοτοῦν τήν ταπείνωση. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἐπισημαίνει ὅτι θά γνωρίσουμε τήν πρόοδό μας στήν ἀρετή αὐτή πού «μαγνητίζει» τόν Θεό στή ζωή μας, ἄν δοῦμε ὅτι αὐξάνει ἡ διάθεσή μας γιά προσευχή, ὅτι σταματᾶμε νά κατακρίνουμε τόν συνάνθρωπό μας, ὅτι ἀρχίζουμε νά νιώθουμε ὅτι εἴμαστε οἱ χειρότεροι ὅλων τῶν συνανθρώπων μας. Τό τελευταῖο μάλιστα τό τονίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος μέ ἔμφαση: «Μέ τήν ταπείνωση, νά θεωρεῖτε ὅτι οἱ ἄλλοι εἶναι πιό πάνω ἀπό ἐσᾶς». Γι’ αὐτό καί ὁ ἴδιος ἅγιος Ἰωάννης μᾶς λέει ὅτι πρέπει νά ψάχνουμε διαρκῶς τρόπους γιά νά «πλαγιοσκοποῦμε» τήν ταπείνωση. Σάν ἐκεῖνον τόν καλόγερο πού γιά νά ἀποκρούει τούς κενόδοξους λογισμούς πού τοῦ ἐνέσπειραν οἱ δαίμονες τί ἔκανε; Ἔγραψε στόν τοῖχο τοῦ κελιοῦ του ὅλες τίς σπουδαῖες ἀρετές: τήν καθαρή ἀγάπη, τήν ἀπόλυτη ἁγνότητα, τή φωτισμένη προσευχή κλπ. Μόλις λοιπόν ἐρχόταν κάποιος τέτοιος λογισμός ὅτι τάχα κάνει κάτι σπουδαῖο, σηκωνόταν καί διάβαζε τίς ἀρετές, λέγοντας στόν ἑαυτό του: Ταλαίπωρε, ὅταν τίς φτάσεις ὅλες αὐτές, νά ξέρεις ὅτι εἶσαι ἕνας ἄχρηστος δοῦλος, ὅπως ἔχει ἀποκαλύψει ὁ Κύριος. Ἄς ἀγωνιζόμαστε γιά τήν ταπείνωση, ἡ ὁποία δικαιώνει τόν ἄνθρωπο, ὅπως τό ἔδειξε ὁ Κύριος καί στήν παραβολή τοῦ τελώνη καί τοῦ φαρισαίου. Ἄς γίνει αὐτό τό καθημερινό ἀγώνισμά μας, μέσα στήν οἰκογένειά μας – μέ τόν σύζυγο ἤ τή σύζυγό μας καί τά παιδιά μας, στό ἐπάγγελμά μας, σέ ὅλες τίς ἀνθρώπινες σχέσεις μας. Ἄς μάθουμε νά ζητᾶμε συγγνώμη καί νά ρίχνουμε λίγο «τά μοῦτρα» μας, ὅπως λέμε, γιατί στό ρίξιμο αὐτό σπάει τό χοντρό κέλυφος τοῦ ἐγωϊσμοῦ μας καί ἀναδύεται ὁ ἀληθινός καί γνήσιος ἑαυτός μας, αὐτός πού βγῆκε καθαρός καί ἀναγεννημένος ἀπό τήν ἁγία κολυμβήθρα τῆς Ἐκκλησίας μας. Κι ἄν δέν φτάνουμε στά μεγάλη

Ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ κάθε πταίστη ἀποτελεῖ μέρος τοῦ σχεδίου τοῦ Θεοῦ.Ἢ θεραπεία ὅμως ἀπαιτεῖ, νὰ ἀφήσει ὁ ἄνθρωπος τὴν μέχρι τώρα φυλάκιση τοῦ «ἐγώ» του σὲ μία παθολογικὴ ἐσωτερικότητα: νὰ βγῆ ἀπὸ τὸν ἑαυτό του’ γιὰ νὰ βρῆ τὸν πραγματικὸ ἑαυτό του.Αὐτὸ γίνεται μὲ τὶς καλὲς ἀνθρώπινες σχέσεις· καὶ πρῶτα μὲ τὶς καλὲς σχέσεις μὲ τὸν Θεόν. Γιατί Αὐτός, ὁ Θεός, θὰ «γεμίσει» τὸν ἐσωτερικό μας κόσμο. Μὲ τὴν ἄφεση. Μὲ τὴν συγχώρησή Του.Μόνο τότε ἀρχίζει νὰ γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος καλὰ τὸν ἑαυτό του. Μόνο τότε ξανὰ-ἀποκτᾶ τὴν ἐσωτερική του ἑνότητα· ποὺ, ἀπὸ λάθος ἐκτίμηση, εἶχε σπάσει καὶ στὶς τρεῖς διαστάσεις της: καὶ στὴν σχέση μὲ τὸν Θεὸ καὶ στὴν σχέση μὲ τὸν πλησίον καὶ στὴν σχέση μὲ τὸν ἑαυτό μας.Τώρα ὁ ἄνθρωπος μαθαίνει νὰ γνωρίζει τὸν ἑαυτό του. Πῶς κατάντησε (ἀπὸ τὴν ἁμαρτία) ἀγνώριστος!Ἢ προσπάθεια, ἡ πορεία τοῦ ἀνθρώπου γιὰ ἀναγνώριση τοῦ ἑαυτοῦ του, εἶναι γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἡ πιὸ μεγάλη ἀνακάλυψη. Τότε ὁ ἄνθρωπος σπάζει τὴν φυλάκισή του στὸν ἑαυτό του, τὴν μοναξιά του· καὶ λυτρωμένος εἰσέρχεται στὸν κόσμο τῆς ἀγάπης.Τώρα ὅμως ὁ ἄνθρωπος κινδυνεύει νὰ τὸ ρίξει στὶς ὑπεκφυγὲς καὶ στὶς ἀοριστολογίες· στὸ «οὐδεὶς ἀναμάρτητος»! Γιατί διστάζει νὰ ταπεινωθῆ! Τὰ στεῖρα καὶ ἄκαρπα λόγια δὲν εἶναι μετάνοια.Δὲν πρέπει νὰ προσπαθοῦμε μὲ «ἀποσμητικὰ» νὰ σκεπάσωμε τὴ δυσοσμία μας. Δὲν πρέπει, δὲν «κάνει», μία ἄκαιρη σεμνοτυφία νὰ μᾶς σταματάει, νὰ μὴ μᾶς ἀφήνει νὰ μιλήσωμε γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας ἐλεύθερα καὶ ἀνοιχτά.Ἡ μετάνοια δὲν καρποφορεῖ, ἂν δὲν προηγηθῆ εἰλικρινὴς αὐτοεξέταση. Καὶ αὐτὴ δὲν γίνεται σωστά, ὅταν ὁ ἔνοχος κουβεντιάζει μόνος του μὲ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ ὅταν κουβεντιάζει μὲ τὸν πνευματικό, στὴν ἐξομολόγηση.Ὅταν ἡ ὁμολογία ἀρχίσει, ὅλα πηγαίνουν καλὰ ἡ συνέχεια διευκολύνεται.Οἱ τύψεις μόνες τους, δὲν δηλοῦν καὶ δὲν ἀποτελοῦν μετάνοια. Αἰμιλιανός Τιμιάδης (Μητροπολίτης Σηλυβρίας) theomitoros.blogspot.

Ἄς δοῦμε ποιά εἶναι τά σημάδια τῆς ἀγάπης μας πρός τόν Θεό, γιά νά μήν ἔχουμε ψεύτικη ἰδέα γιά τήν ἀγάπη αὐτή. Γιατί σέ τίποτε ἄλλο δέν ἀπατᾶται ὁ ἄνθρωπος, ὅσο στό θέμα τῆς ἀγάπης. Τά σημάδια τῆς ἀληθινῆς ἀγάπης εἶναι τά ἑξῆς:Ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν Του Ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος καθορίζει καί λέει: «Ὁ ἔχων τάς ἐντολάς Μου καί τηρῶν αὐτἀς, ἐκεῖνος ἐστιν ὁ ἀγαπῶν Με» (Ἰω. 14, 21). Ὅποιος ἀγαπάει εἰλικρινά τόν Θεό, προσπαθεῖ νά φυλάγεται ἀπ’ ὅσα δέν ἀρέσουν σ’ Ἐκεῖνον καί ἀγωνίζεται νά ἐφαρμόζει ὅσαἘκεῖνος ἀγαπάει. Γι’ αὐτό ἐκτελεῖ τίς ἅγιες ἐντολές τοῦ Κυρίου. Ἑπόμενο εἶναι λοιπόν νά μήν ἔχουν ἀγάπη πρός τόν Θεό ὅσοι χριστιανοί δέν δείχνουν ἐνδιαφέρον γιά τίς ἐντολές Του. Σ’ αὐτούς συγκαταλέγονται καί οἱ κακοποιοί, ὅσοι βλάπτουν τούς ἄλλους μέ ποικίλους τρόπους, οἱ ἄσωτοι, οἱ μοιχοί, οἱ αἰσχροί, οἱ κλέφτες, οἱ ἅρπαγες, οἱ ληστές, οἱ ἄδικοι… Σ’ αὐτούς συγκαταλέγονται οἱ πονηροί, οἱ δόλιοι, οἱ γόητες, οἱ ἀπατεῶνες καί οἱ ὑποκριτές. Σ’αὐτούς συγκαταλεγονται ἀκόμα οἱ μάγοι κι’ ἐκεῖνοι πού τούς φωνάζουν στά σπίτια  τους καί γενικά ὅλοι οἱ παράνομοι. Αὐτοί, ὅπως δέν ἀγαποῦν τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, ἔτσι δέν ἀγαποῦν κι’ Αὐτόν τόν Ἴδιο. Αὐτοί ἀγαποῦν τόν ἑαυτό τους καί τά πάθη τους, καί ὄχι τόν Θεό καί τόν ἅγιο νόμο Του.Ἡ πνευματική χαράΦανερό δεῖγμα τῆς ἀγάπης μας πρός τόν Θεό εἶναι καί ἡ χαρά τῆς καρδιᾶς μας. Γιατί εἶναι φυσικό νά αἰσθανόμαστε χαρά γιά ὅ,τι ἀγαπᾶμε. Ἔτσι καί ἡ ἀγάπη μας πρός τόν Θεό, χωρίς τή χαρά δέν μπορεῖ νά νοηθεῖ. Ὅσες φορές ὁ ἄνθρωπος νιώθει στήν καρδιά του τή γλυκύτητα τῆς ἀγάπης γιά τόν Θεό, τόσες φορές καί πλημμυρίζει ἀπό χαρά.Ὅπως τό μέλι εὐφραίνει τή γεύση μας, ἔτσι καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ χαροποιεῖ τήν καρδιά μας, γιατί γευόμαστε καί βλέπουμε «ὅτι χρηστός ὁ Κύριος» (ψαλμ. 33, 9). Αὐτή ἡ χαρά γιά τόν Θεό φαίνεται σέ πολλά σημεῖα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί πολύ περισσότερο στούς ἱερούς ψαλμούς. Αὐτή ἡ πνευματική, ἡ οὐράνια χαρά εἶναι ἡ πρόγευση τῆς χαρᾶς πού θ΄ ἀπολαύσουμε στήν αἰώνια ζωή.Ἡ ἀποταγή τοῦ κόσμουὉποῖος ἀγαπάει ἀληθινά τόν Θεό μόνο πρός Αὐτόν στρέφεται, καί ἀποστρέφεται τόν κόσμο καί ὅλα τά τοῦ κόσμου. Τήν τιμή, τήν δόξα, τόν πλοῦτο καί ὅλες τίς ἀναπαύσεις του, πού τά ἐπιζητοῦν οἱ «υἱοί τοῦ αἰῶνος τούτου», τά λογαριάζει γιά ἕνα μηδενικό.Αὐτόν τόν ἱκανοποιεῖ ὁ Ἕνας, ὁ Θεός, τό ἄκτιστο ἀγαπημένο Του Ἀγαθό. Μόνο στόν Θεό βρίσκει ἀπόλυτη τιμή, δόξα, πλοῦτο καί ἀνάπαυση. Γι’ αὐτόν ὁ Θεός εἶναι ὁ πολυτιμότερος μαργαρίτης, μπροστά στόν Ὁποῖο ὅλα τά ἄλλα ἔχουν μικρή ἀξία.Αὐτός τίποτα δέν ἐπιθυμεῖ, οὔτε στόν οὐρανό οὔτε στή γῆ, παρά μόνο τόν Θεό. Τέτοιου εἴδους ἀγάπη ἐκφράζουν τά λόγια τοῦ ψαλμοῦ: «Τί γάρ μοι ὑπάρχει ἐν τῷ οὐρανῷ καί παρά Σοῦ τί ἠθέλησα ἐπί τῆς γῆς; Ἐξέλιπεν ἡ καρδία μου καί ἡ σάρξ μου, ὁ Θεός τῆς καρδίας μου καί ἡ μερίς μου ὁ Θεός εἰς τόν αἰῶνα» (Ψαλμ. 72, 25-26). Τήν τροφή, τό ποτό, τά ροῦχα τά χρησιμοποιεῖ γιά τίς ἀνάγκες του μόνο καί ὄχι γιά ἡδονή.Ὁποῖος ἀγαπάει τόν κόσμο δέν ἀγαπάει τό Θεό, σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Ἀποστόλου: «Ἐάν τίς ἀγαπᾶ τόν κόσμον, οὐκ ἐστιν ἡ ἀγάπη τοῦ Πατρός ἐν αὐτῷ» (Α΄ Ἰω. 2, 15). Τέτοιοι εἶναι ὅσοι θέλουν νά ζοῦν στή ζωή αὐτή μέ πολυτέλεια, νά κατοικοῦν σέ βίλες, νά περνοῦν μέ πλούσιες ἅμαξες, νά ντύνονται μέ βαρύτιμα ροῦχα, νά δοξάζονται καί νά τιμοῦνται ἀπ’ ὅλους. Αὐτοί ἔχουν σαρκικό φρόνιμα, φιλοδοξία καί ἐγωισμό, δηλαδή ὅ,τι  ἐχθρεύεται ὁ Θεός.Ἡ μνήμη ΘεοῦὉποῖος ἀγαπάει πραγματικά τόν Θεό, Τόν ἔχει ἀδιάκοπα στή μνήμη του· Αὐτόν, τήν ἀγάπη Του καί τίς εὐεργεσίες Του. Τό βλέπουμε καί στήν ἀγάπη μεταξύ τῶν ἀνθρώπων. Τόν ἄνθρωπο πού ἀγαπᾶμε, τόν σκεφτόμαστε συχνά. Παρόμοια συμβαίνει καί μέ τήν ἀγάπη μας πρός τόν Θεό. Ὅποιος Τόν ἀγαπάει, Τόν σκέφτεται συχνά, ἀναπαύεται κοντά Του καί σ’ Αὐτόν στρέφεται μέ θαυμασμό. Γιατί ὅπου εἶναι ὁ θησαυρός του, ἐκεῖ εἶναι καί ἡ καρδία του (Ματθ. 6, 21). Γι’ αὐτόν ὁ ἀτίμητος καί πολυαγαπημένος του θησαυρός εἶναι ὁ Θεός. Ἔτσι καί ἡ καρδιά του βρίσκεται πάντα κοντά στόν Κύριο. Καί ἡ καρδιά, πού εἶναι ξέχειλη ἀπό ἀγάπη πρός τόν Θεό, φανερώνει καί ἐξωτερικά τά σημεῖα τῆς ἀγάπης της. Ὅσοι ξεχνοῦν τόν Θεό, δέν Τόν ἀγαποῦν. Ἡ λησμοσύνη εἶναι φανερή ἀπόδειξη ὅτι λείπει ἡ ἀγάπη. Ὅποιος ἀγαπάει, δέν μπορεῖ νά ξεχάσει αὐτόν πού ἀγαπάει.Τό μαρτυρικό πνεῦμαΔύο πρόσωπα πού ἀγαπιοῦνται, θέλουν νά βρίσκονται παντοτινά ἀχώριστα. Πολλοί βέβαια χριστιανοί ἐπιθυμοῦν νά εἶναι μαζί μέ τόν Χριστό δοξασμένοι, ἀλλά δέν θέλουν νά εἶναι μαζί Του καί στήν ἀτίμωση καί στό σταυρό. Προσεύχονται νά κληρονομήσουν τή βασιλειά Του, ἀλλά δέν θέλουν νά ὑποφέρουν μαζί Του. Ἔτσι φανερώνουν ὅτι ἡ καρδιά τους δέν εἶναι εἰλικρινής καί ὅτι δέν ἀγαποῦν ἀληθινά τόν Χριστό. Καί, γιά νά ποῦμε τήν ἀλήθεια, ἀγαποῦν περισσότερο τόν ἑαυτό τους παρά τόν Χριστό. Γι’ αὐτό ὁ Κύριος λέει: «Καί ὅς οὐ λαμβάνει τόν σταυρόν αὐτοῦ καί ἀκολουθεῖ ὀπίσω Μου οὐκ ἐστι Μου ἄξιος» (Ματθ. 10, 38). Ὁ πραγματικός φίλος μας φαίνεται στή δυστυχία μας. Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος πού ἀγαπάει πραγματικά τό Χριστό: Στόν κόσμο αὐτό συμπορεύεται μέ τό Χριστό. Ἡ καρδιά του προσκολλᾶται σ’ Αὐτόν. Ὑπομένει μαζί Του ἀγόγγυστα τά πάθη καί τό σταυρό. Καί θά εἶναι στήν αἰωνιότητα ἀχώριστα πιά κοντά Του. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός λέει ἀπ’ τήν καρδιά του: «Ἐμοί δέ τό προσκολλᾶσθαι τῷ Θεῷ ἀγαθόν ἐστι» (ψαλμ. 72, 28).Ἡ ἀγάπη στόν πλησίονΔεῖγμα τῆς ἀγάπης μας πρός τόν Θεό εἶναι ἡ ἀγάπη μας πρός τόν πλησίον. Ὅποιος ἀγαπάει εἰλικρινά τόν Θεό, αὐτός ἀγαπάει καί τόν πλησίον του. Ὅποιος ἀγαπάει πολύ ἕνα πρόσωπο, ἀγαπάει καί ἐκεῖνον πού συνδέεται μ’ αὐτό. Ἡ πηγή τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον εἶναι ἡ ἀγάπη πρός τό Θεό. Καί ἀντίστροφα, ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό φαίνεται ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον. Εἶναι φανερό λοιπόν ὅτι ὅποιος δέν ἀγαπάει τόν πλησίον του, δέν ἀγαπάει καί τόν Θεό, ὅπως διδάσκει ὁ Ἀπόστολος: «Ἐάν τις εἴπῃ ὅτι ἀγαπῶ τόν Θεόν, καί τόν ἀδελφόν αὐτοῦ μισεῖ, ψεύστης ἐστιν· ὁ γάρ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν αὐτοῦ ὅν ἑώρακε, τόν Θεόν, Ὅν οὐχ ἑώρακε πῶς δύναται ἀγαπᾶν; Καί ταύτην τήν ἐντολήν ἔχομεν ἀπ’ Αὐτοῦ, ἵνα ὁ

«Πτωχή τω πνεύματι»(Ματθ. 5, 2) είναι εκείνη η ψυχή, η οποία γνωρίζει καλά τα τραύματά της, όπως επίσης και το σκοτάδι των παθών, που την περικυκλώνει, και ζητά συνεχώς τη λύτρωση από τον Κύριο. Η ψυχή αυτή υπομένει τους κόπους και δεν χαίρεται με κανένα γήινο αγαθό, αλλά αναζητά μόνο τον καλό Γιατρό και έχει πεποίθηση στη θεραπεία Του. Με ποιο τρόπο λοιπόν η τραυματισμένη αυτή ψυχή θα γίνει ωραία και ευπαρουσίαστη και κατάλληλη να ζήσει μαζί με το Χριστό; Πώς αλλιώς, παρά όπως ήταν έτσι που πλάσθηκε εξαρχής και με την σαφή επίγνωση των τραυμάτων της και της φτώχειας της; Γιατί αν δεν ευχαριστείται στα τραύματα και τους μώλωπες των παθών της, ούτε δικαιολογεί τα σφάλματά της, ο Κύριος δεν της καταλογίζει την αιτία της αρρώστιας της, αλλά έρχεται και την γιατρεύει και την περιποιείται και της αποκαθιστά ένα απαθές και άφθαρτο κάλλος. Με μόνο όρο, να μη μετέχει με την προαίρεσή της στα όσα πράττει, όπως είπαμε, ούτε να συγκατατίθεται στα πάθη που είναι ενεργά, αλλά με όλη τη δύναμη της να βοά προς τον Κύριο για να την αξιώσει με το αγαθό Πνεύμα Του να ελευθερωθεί από όλα τα πάθη. Αυτή λοιπόν η ψυχή είναι μακάρια. Αλοίμονο όμως σ’ εκείνη που δεν έχει συναίσθηση των τραυμάτων της, και νομίζει ότι δεν έχει καθόλου κακία, από την μεγάλη κακία και πώρωσή της. Αυτή την ψυχή, ο αγαθός Γιατρός δεν την επισκέπτεται, ούτε την θεραπεύει, αφού ούτε αυτή τον ζητά, ούτε τη μέλλει για τα τραύματά της, καθώς νομίζει ότι είναι καλά και υγιής. Γιατί λέει ο Κύριος: «Δεν έχουν ανάγκη από γιατρό οι υγιείς, αλλά οι άρρωστοι»(Ματθ. 9, 12). Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος: Λόγοι σε 150 κεφάλαια – ε΄) Περί αγάπης (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, γ΄ τόμος)

Ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ κάθε πταίστη ἀποτελεῖ μέρος τοῦ σχεδίου τοῦ Θεοῦ.Ἢ θεραπεία ὅμως ἀπαιτεῖ, νὰ ἀφήσει ὁ ἄνθρωπος τὴν μέχρι τώρα φυλάκιση τοῦ «ἐγώ» του σὲ μία παθολογικὴ ἐσωτερικότητα: νὰ βγῆ ἀπὸ τὸν ἑαυτό του’ γιὰ νὰ βρῆ τὸν πραγματικὸ ἑαυτό του.Αὐτὸ γίνεται μὲ τὶς καλὲς ἀνθρώπινες σχέσεις· καὶ πρῶτα μὲ τὶς καλὲς σχέσεις μὲ τὸν Θεόν. Γιατί Αὐτός, ὁ Θεός, θὰ «γεμίσει» τὸν ἐσωτερικό μας κόσμο. Μὲ τὴν ἄφεση. Μὲ τὴν συγχώρησή Του.Μόνο τότε ἀρχίζει νὰ γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος καλὰ τὸν ἑαυτό του. Μόνο τότε ξανὰ-ἀποκτᾶ τὴν ἐσωτερική του ἑνότητα· ποὺ, ἀπὸ λάθος ἐκτίμηση, εἶχε σπάσει καὶ στὶς τρεῖς διαστάσεις της: καὶ στὴν σχέση μὲ τὸν Θεὸ καὶ στὴν σχέση μὲ τὸν πλησίον καὶ στὴν σχέση μὲ τὸν ἑαυτό μας.Τώρα ὁ ἄνθρωπος μαθαίνει νὰ γνωρίζει τὸν ἑαυτό του. Πῶς κατάντησε (ἀπὸ τὴν ἁμαρτία) ἀγνώριστος!Ἢ προσπάθεια, ἡ πορεία τοῦ ἀνθρώπου γιὰ ἀναγνώριση τοῦ ἑαυτοῦ του, εἶναι γιὰ τὸν ἄνθρωπο ἡ πιὸ μεγάλη ἀνακάλυψη. Τότε ὁ ἄνθρωπος σπάζει τὴν φυλάκισή του στὸν ἑαυτό του, τὴν μοναξιά του· καὶ λυτρωμένος εἰσέρχεται στὸν κόσμο τῆς ἀγάπης.Τώρα ὅμως ὁ ἄνθρωπος κινδυνεύει νὰ τὸ ρίξει στὶς ὑπεκφυγὲς καὶ στὶς ἀοριστολογίες· στὸ «οὐδεὶς ἀναμάρτητος»! Γιατί διστάζει νὰ ταπεινωθῆ! Τὰ στεῖρα καὶ ἄκαρπα λόγια δὲν εἶναι μετάνοια.Δὲν πρέπει νὰ προσπαθοῦμε μὲ «ἀποσμητικὰ» νὰ σκεπάσωμε τὴ δυσοσμία μας. Δὲν πρέπει, δὲν «κάνει», μία ἄκαιρη σεμνοτυφία νὰ μᾶς σταματάει, νὰ μὴ μᾶς ἀφήνει νὰ μιλήσωμε γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας ἐλεύθερα καὶ ἀνοιχτά.Ἡ μετάνοια δὲν καρποφορεῖ, ἂν δὲν προηγηθῆ εἰλικρινὴς αὐτοεξέταση. Καὶ αὐτὴ δὲν γίνεται σωστά, ὅταν ὁ ἔνοχος κουβεντιάζει μόνος του μὲ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ ὅταν κουβεντιάζει μὲ τὸν πνευματικό, στὴν ἐξομολόγηση.Ὅταν ἡ ὁμολογία ἀρχίσει, ὅλα πηγαίνουν καλὰ ἡ συνέχεια διευκολύνεται.Οἱ τύψεις μόνες τους, δὲν δηλοῦν καὶ δὲν ἀποτελοῦν μετάνοια. Αἰμιλιανός Τιμιάδης (Μητροπολίτης Σηλυβρίας)

Σε μια ορφανή που ρωτά γιατί στο Eυαγγέλιο δεν γίνεται καθόλου λόγος περί ευτυχίας; Πως δεν λέγεται, τίμια ψυχή; Περί τίνος λέγεται στο Ευαγγέλιο περισσότερο απ’ ότι ευτυχίας; Εμένα μου φαίνεται, ότι το Ευαγγέλιο θα μπορούσε να ονομαστεί «το Βιβλίο της Ευτυχίας» και η διδαχή του Χριστού « διδαχή περί ευτυχίας». Εσένα σίγουρα σε μπέρδεψε το ότι στο Ευαγγέλιο δεν αναφέρεται ειδικέ η λέξη ευτυχία. Όμως αντί αυτής της λέξης χρησιμοποιούνται άλλες λέξεις, όπως «μακαριότητα», «χαρά», «αναγαλίαση», «παράδεισος», «σωτηρία», «αιώνια ζωή». Ειδικά η λέξη «μακαριότητα» σημαίνει ευτυχία με την καλύτερη έννοια. Όταν ξέρεις αυτό, τότε διάβασε ξανά την ομιλία του Κυρίου στους μακαρισμούς. Η πρώτη διδαχή την οποία ο Χριστός ανήγγειλε στον κόσμο, ήταν η διδαχή περί ευτυχίας. Κατά την διδαχή του Χριστού οι μακάριοι ή ευτυχισμένοι είναι εκείνοι που είναι ταπεινοί στο πνεύμα μπροστά στον Θεό, αφού είναι δικό τους το βασίλειο των ουρανών. Εκείνοι που βρέχουν τις προσευχές τους με δάκρυα, αφού θα παρηγορηθούν με αξεπέραστη παρηγοριά. Εκείνοι που είναι πράοι και άκακοι σαν αρνιά, αφού θα κληρονομήσουν την γη των ζώντων. Εκείνοι που είναι πεινασμένη και διψασμένοι για τη δικαιοσύνη του Θεού, αφού θα χορτάσουν με την ουράνια δικαιοσύνη. Εκείνοι που είναι ελεήμονες με την καρδιά και με το χέρι, αφού το χέρι του Κυρίου θα τους ελεήσει. Εκείνοι που έχουν καθαρή καρδιά, αφού θα δουν το Βασιλιά, τον ουράνιο Πατέρα τους. Εκείνοι που είναι διωγμένοι ένεκεν της δικαιοσύνης από τους δαίμονες και από τους ανθρώπους, αφού το βασίλειο της αιώνιας δικαιοσύνης θα είναι δικό τους. Εκείνοι που είναι ντροπιασμένοι και συκοφαντημένοι ένεκεν του Χριστού, αφού θα χαίρονται και θα αγαλλιάζουν στην πατρίδα των αγγέλων. Μαζί μ’ αυτούς ευτυχισμένοι είναι και εκείνοι που πιστεύουν στον Σωτήρα τους, αφού θα σωθούν, που φλέγονται από αγάπη προς τον Δημιουργό και τα πλάσματά Του, αφού θα στεφανωθούν με την αθάνατη δόξα, που θυσιάζουν την γήινη ζωή, αφού θα λάβουν την αιώνια ζωή. Αυτή είναι η πραγματική και μη απατηλή ευτυχία, την οποία ο Κύριος μας ανήγγειλε στη γενεά των ανθρώπων. Γι’ αυτήν την ευτυχία θυσίασαν οι βασιλιάδες τα στέμματά τους, οι πλούσιοι τα πλούτη τους, οι μάρτυρες τις ζωές τους, τόσο εύκολα όσο τα δέντρα το φθινόπωρο ρίχνουν τα φύλλα τους. Όμως όποιος έστω και λίγο δεν αισθάνθηκε από αυτήν την ευτυχία δύσκολα μπορεί να θυσιάσει γι’ αυτήν και ένα μικρό κερί. Εσύ φτωχούλα του Θεού μην απελπίζεσαι για την ευτυχία σου. Έμεινες μόνη σου αυτοσυντήρητη, χωρίς φίλους και συγγενείς η πόρτα της γήινης ευτυχίας για σένα είναι κλειστή. Έτσι γράφεις, περισσότερο με δάκρυα παρά με μελάνι. Όμως, δεν σκέφτεσαι άραγε, ότι όλα αυτά είναι με την Πρόνοια του ουράνιου Πατέρα σου, για να στραφείς προς την πόρτα της ευτυχίας; Ο Θεός συχνά, πολύ συχνά, κλείνει την πόρτα της απατηλής ευτυχίας μπροστά στους ανθρώπους, αλλά την πόρτα της πραγματικής ευτυχίας την κρατά πάντα ανοιχτή μπροστά σε όλους και για όλους, όσους θελήσουν να μπουν, Μπες κι εσύ, κόρη του Χριστού. Μόνο μια μικρή ματιά όταν ρίξεις μέσα απ’ αυτή την πόρτα, θα παρατηρήσεις το βασίλειο των ευτυχισμένων, την πατρίδα των μακαρίων. Θα δεις τους ουρανούς γεμάτους από αρεστούς και δικαίους του Θεού, οι οποίοι στη γη δοκίμασαν την ευτυχία του Χριστού, ενώ στους ουρανούς συνέχισαν να την πίνουν με το υπερπλήρες ποτήρι. Όταν όλα αυτά τα αισθανθείς και τα δεις με το πνεύμα σου, δε θα είσαι ούτε για μια στιγμή μόνη και αυτοσυντήρητη, αφού την αριθμητή οικογένεια του θεού στους ουρανούς θα μπορείς να ονομάσεις αδελφούς και αδελφές και συγγενείς και φίλους σου. Να χαίρεσαι εν Κυρίω. πηγή: βιβλίο Δρόμος δίχως Θεό δεν αντέχεται. theomitoros.blogspot.com

Ἕνα ἀγωνιῶδες ἐρώτημα ποὺ δη­μιουργεῖται στὴν ψυχὴ τῶν ἀν­θρώπων καὶ ἰδιαίτερα τῶν εὐσεβῶν εἶναι: «Γιατί εὐτυχοῦν οἱ ἀσεβεῖς; Πῶς ὁ δίκαιος Θεὸς ἀφήνει τοὺς ἀνθρώπους, ποὺ καταπατοῦν τὸν ἅγιο νόμο Του καὶ ζοῦν, συχνὰ μάλιστα ἐπιδεικτικὰ καὶ προκλητικά, μὲ τρόπο ἀσεβὴ καὶ ἀλαζονικό, νὰ εὐημεροῦν; Ποῦ εἶναι ἡ δικαιοσύνη τοῦ σοφοῦ καὶ ἀγαθοῦ Θεοῦ;». Τέτοια ἐρωτήματα καὶ τέτοιοι προβληματισμοὶ βασανίζουν συχνὰ τοὺς θεοσεβεῖς ἀνθρώπους. Ἰδιαίτερα ὅταν διαπιστώνουν ὅτι, ὄχι σπάνια, οἱ καλοὶ καὶ δίκαιοι ὑποφέρουν στὴ ζωή.  Τὸ πρόβλημα αὐτὸ τῆς σχέσεως εὐδαιμονίας καὶ ἠθικῆς σχετίζεται μὲ τὴ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ καὶ ὀνομάζεται στὴ θεολογικὴ γλώσσα «θεοδικία». Στὸ ζήτημα αὐτὸ τῆς θεοδικίας τίθεται ὑπὸ κρίσιν ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος διερωτᾶται μαζὶ μὲ τὸν προφήτη Ἱερεμία: «Τί ὅτι ὁδὸς ἀσεβῶν εὐοδοῦται, εὐθήνησαν πάντες οἱ ἀθετοῦντες ἀθετήματα;» (Ἱερ. ιβ΄ 1). Μὲ ἁπλὰ λόγια: Γιατί νὰ ὑπάρχει στὸν κόσμο αὐτὸ ἡ φανερή, ἐκ πρώτης ὄψεως, ἀνοχὴ τοῦ Θεοῦ στὸ κακό; Πῶς ἀνέχεται ὁ δικαιοκρίτης Θεὸς νὰ ὑποφέρουν οἱ δικοί Του ἄνθρωποι, οἱ δὲ ὑβριστὲς καὶ βλάσφημοι τοῦ ἁγίου ὀνόματός Του νὰ εὐτυχοῦν; Τὸ ἐρώτημα δὲν εἶναι νέο. Ἄλλωστε τὸ πρόβλημα αὐτὸ ἐξετάζει καὶ ὁ θεόπνευστος συγγραφέας τοῦ ὑπέροχου βιβλίου «Ἰώβ», μιλώντας γιὰ τὰ ὀδυνηρὰ παθήματα τοῦ δικαίου ἐκείνου, τὸν ὁποῖο ἡ Ἁγία Γραφὴ ὀνομάζει «ἀληθινόν, ἄμεμπτον, δίκαιον, θεοσεβῆ, ἀπεχόμενον ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος» (Ἰὼβ α΄ 1). Τὸ ἐναγώνιο αὐτὸ ἐρώτημα ἦταν ἐπίμονο στὴν Παλαιὰ Διαθήκη. Διότι ἡ Παλαιὰ Διαθήκη θεωροῦσε σταθερὰ ὅτι ἡ ἀρετὴ ἔχει στενότατη σχέση μὲ τὰ ἐπίγεια ἀγαθά, γι᾿ αὐτὸ καὶ οἱ ἱεροὶ συγγραφεῖς της ἀναζητοῦσαν στὸν κόσμο αὐτὸ τὶς ποινὲς τῶν ἀσεβῶν καὶ τὰ βραβεῖα τῶν ἐναρέτων ἀνθρώπων. Ὡστόσο τὰ γεγονότα ἀνέτρεπαν συχνὰ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα, ὥστε ἀνάγκαζαν τοὺς σοφοὺς τοῦ Ἰσραὴλ νὰ πικραίνονται καὶ νὰ διερωτῶνται: Γιατί οἱ ἀσεβεῖς ζοῦν καὶ φθάνουν σὲ πολὺ βαθὺ γῆρας καὶ περνοῦν τὴ ζωή τους μέσα στὰ πλούτη; (βλ. Ἰὼβ κα΄ [21] 7 κ.ἑξ.). Γιατί οἱ ἀσεβεῖς ἐπιτυγχάνουν στὶς ἐπιχειρήσεις καὶ στὰ σχέδιά τους; Γιατί, Κύριε, διερωτᾶται ὁ προφήτης Ἱερεμίας, ὅπως ἀναφέραμε πιὸ πάνω, εὐδοκιμοῦν καὶ εὐτυχοῦν ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ παραβαίνουν συνεχῶς καὶ συστηματικῶς τὸν ἅγιο νόμο Σου; Ἕως πότε θὰ ἀνέχεσαι τοὺς ἀσεβεῖς; (βλ. Ἱερ. ιβ΄ [12] 1 κ. ἑξ.).   Τὸ μεγάλο αὐτὸ πρόβλημα πραγματεύονται καὶ οἱ Ψαλμοὶ 36ος καὶ 48ος. Καὶ ὁ μὲν 36ος τὸ λύει λέγοντας ὅτι δὲν πρέπει νὰ φθονοῦμε τοὺς πλουσίους ποὺ ζοῦν μέσα στὴν παρανομία, καὶ νὰ θέλουμε νὰ τοὺς μιμηθοῦμε, ἔχοντας σταθερὰ ὑπ’ ὄψιν μας ὅτι ἡ εὐημερία τῶν πονηρῶν αὐτῶν ἀνθρώπων εἶναι προσωρινή. Διότι αὐτοὶ «ὡσεὶ χόρτος ταχὺ ἀποξηρανθήσονται καὶ ὡσεὶ λάχανα χλόης ταχὺ ἀποπεσοῦνται» (Ψαλ. λς΄ [36] 2)· διότι θὰ ξεραθοῦν σὰν τὸ χορτάρι καὶ θὰ μαραθοῦν γρήγορα σὰν τὸ πράσινο γρασίδι. Ὁ δὲ 48ος Ψαλμὸς τὸ λύει τονίζοντας ὅτι ὁ πλοῦτος εἶναι ἐντελῶς ἀνίσχυρος μπροστὰ στὸ θάνατο, ποὺ ἐξαφανίζει τὰ πάντα. Καὶ ὑπογραμμίζοντας τὴ μεγάλη παρηγορία ποὺ δοκιμάζουν οἱ δίκαιοι, οἱ ὁποῖοι ταλαιπωροῦνται ἀπὸ τὶς θλίψεις, διότι ἔχουν σταθερὴ πίστη καὶ βέβαιη ἐλπίδα ὅτι θὰ ἀπολαύσουν τὴν ἀτελεύτητη μακαριότητα τῆς πέραν τοῦ τάφου ζωῆς.   Ἕνας ἄλλος Ψαλμός, ὁ 72ος, προσθέτει σ᾿ αὐτὰ τὰ ἐπιχειρήματα ἕνα ἀκόμη. Τονίζει μὲν τὴν αἰώνια δυστυχία ποὺ περιμένει τοὺς ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι εὐτυχοῦν προσωρινὰ ἐδῶ στὴ γῆ, παρουσιάζει ὅμως καὶ τὸν δίκαιο ποὺ δοκιμάζεται καὶ θλίβεται μέν, ἀλλὰ ἀπολαμβάνει τὴν ἐπικοινωνία, τὴν εὔνοια, τὴν προστασία, τὴ συμπάθεια καὶ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἔτσι ἀποζημιώνεται πλουσιοπάροχα γιὰ τὶς θλίψεις καὶ τὴν ἔλλειψη τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ποὺ στερεῖται στὴ ζωή του.   Αὐτὸν τὸν ὑπέροχο θεόπνευστο 72ο Ψαλμὸ θὰ προσπαθήσουμε νὰ ἑρμηνεύσουμε στὴ συνέχεια καὶ νὰ ὠφεληθοῦμε ἀπὸ τὸν πλοῦτο τῶν ἁγίων διδαγμάτων τὰ ὁποῖα μᾶς προσφέρουν οἱ στίχοι του. Ἄλλωστε ὁ Ψαλμὸς αὐτὸς δίνει στὸ αἰώνιο πρόβλημα τῆς θεοδικίας λύσεις πληρέστερες τῶν ἄλλων Ψαλμῶν. Λύσεις εὐαγγελικές. Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ συμπέρασμά του εἶναι ἁγιότερο καὶ πολὺ πιὸ εὐφρόσυνο ἀπὸ ἐκεῖνο τοῦ 48ου Ψαλμοῦ. Ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει γιὰ τὸν 72ο Ψαλμό: «Ὁ Ψαλμὸς οὗτος ἀποβλέπει καὶ ἰατρεύει ἐκείνους τοὺς μικροψύχους, ὁποὺ σκανδαλίζονται διὰ τὰ ἀκατάληπτα κρίματα (=κρίσεις καὶ βουλές) τοῦ Θεοῦ, κατὰ τὸν Ἀθανάσιον καὶ τὸν Θεόδωρον, δηλαδὴ πῶς ὁ Θεὸς ὑποφέρει μὲν τοὺς κακοὺς ἀνθρώπους ὁποὺ εὐτυχοῦν, παραβλέπει δὲ τοὺς καλοὺς ἀνθρώπους ὁποὺ δυστυχοῦν! (…) Ἁρμόζει δὲ καὶ εἰς κάθε Χριστιανὸν μικρόψυχον, ἐπειδὴ καὶ παρατηρεῖ τὴν μικροψυχίαν του». Παραθέτει ἐπίσης ὁ ἅγιος Νικόδημος καὶ τὴ γνώμη τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου, ὁ ὁποῖος παρατηρεῖ: Ὁ Ψαλμὸς αὐτὸς «ἐξηγεῖται τὸ ἀνώμαλον τοῦ βίου (δίνει ἑρμηνεία στὸ ἄστατο, στὸ ἄνισο, στὸ ἄτα­κτο τοῦ βίου), τοὺς πειρασμοὺς καὶ τοὺς ἁλισκομένους διὰ τῶν πειρασμῶν (καὶ ὅσους κυριεύονται, νικῶνται ἀπὸ τοὺς πειρασμούς) καὶ τοὺς περιγιγνομένους τῶν πειρασμῶν (καὶ ὅσους νικοῦν τοὺς πειρασμούς) διὰ τῆς ὑπομονῆς καὶ τὰς ἑκάστου ἀμοιβάς» (καὶ τὶς ἀνταμοιβὲς ποὺ ἔχει καθένας ἀπὸ αὐτούς)(*).   Ὁ 72ος Ψαλμὸς εἶναι ποίημα τοῦ Ἀσάφ, ὁ ὁποῖος ἦταν περίφημος Λευΐτης σύγχρονος τοῦ Δαβὶδ καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς ἀρχιμουσικοὺς ποὺ διηύθυναν τὴ μουσικὴ στὸ Ναὸ τοῦ Σολομῶντος (βλ. Α΄ Παραλ. ις΄ [16] 4-5). Ὁ Ἀσὰφ εἶχε διορισθεῖ ἀπὸ τὸν Δαβὶδ ὡς ψάλτης στὴ Σκηνὴ τοῦ Μαρτυρίου μαζὶ μὲ τὸν Αἰμὰν καὶ τὸν Αἰθάν (βλ. Α΄ Παραλ. ιε΄ [15] 16-19). Κατὰ τὴν ἡμέρα δὲ τῆς ἐγκαταστάσεως τῆς Κιβωτοῦ στὸ λόφο τῆς Σιὼν ὁ Ἀσὰφ ἔψα­λε ὡς «πρωτοψάλτης» τὴν ὠδὴ ποὺ εἶχε καθορισθεῖ ἀπὸ τὸν Δαβίδ, μαζὶ μὲ τὸν Αἰμάν, τὸν Ἰδιθοὺν καὶ ἄλλους ψάλτες ποὺ εἶχαν ἐκλεγεῖ γιὰ νὰ αἰνέσουν τὸν Θεό (βλ. Α΄ Παραλ. ις΄ [16] 5-41). Στὸν Ἀ­­­σὰφ ἀποδίδεται καὶ ὁ πολὺ λυρικὸς καὶ ἐξαιρετικὰ δραματικὸς 49ος Ψαλμός, ὅπως ἐπίσης καὶ οἱ Ψαλμοὶ 73-82. Ἀπὸ τὸ ἑπόμενο ἄρθρο θὰ χαροῦμε καὶ θὰ διδαχθοῦμε ἀπὸ τὸ πῶς ὁ Ψαλμωδὸς αὐτὸς νίκησε τὸν σκανδαλισμὸ ποὺ δοκίμασε, καθὼς ἔβλεπε τοὺς ἀσεβεῖς καὶ ἁμαρτωλοὺς νὰ εὐδοκιμοῦν καὶ νὰ εὐτυχοῦν, τοὺς δὲ δικαίους καὶ θεοσεβεῖς νὰ ὑποφέρουν καὶ νὰ δοκιμάζονται.   (*) ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ – ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΖΙΓΑΒΗΝΟΥ, Ἑρμηνεία εἰς τοὺς 150 Ψαλμοὺς τοῦ Προφητάνακτος Δαβίδ, τόμ. Β΄, ἐκδ. «Ὀρθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1996, σελ. 268-269  ΟΣΩΤΗΡ2016

Πολλοί Άγιοι θα παρακαλούσαν να ζούσαν στην εποχή μας, για να αγωνισθούν. Πάντως θα δούμε φοβερά γεγονότα. Θα δοθούν πνευματικές μάχες. Οι Άγιοι θα αγιασθούν περισσότερο και οι ρυπαροί θα γίνουν ρυπαρώτεροι. Νιώθω μέσα μου μια παρηγοριά. Μια μπόρα είναι και ο αγώνας έχει αξία, γιατί τώρα δεν έχουμε εχθρό τον Αλή Πασά ή τον Χίτλερ ή τον Μουσουλίνι, αλλά τον διάβολο. Γι’ αυτό θα έχουμε και ουράνιο μισθό. Ο Θεός ας αξιοποιήση το κακό σε καλό σαν Καλός Θεός. Όσοι τα βάζουν με την πίστη, δεν πρέπει να μας τρομάζουν. Δεν τα βάζουν με σένα. Τα βάζουν με το Θεό. Κύριος ο Θεός πολεμήσει υπέρ σου. Και όσοι τα βάζουν με το Θεό κάνουν γκάφες και αυτογελοιοποιούνται, αλλά ο Θεός και το κακό το χρησιμοποιεί για το αγαθό. Όσο απομακρύνεται κανείς από τον Θεό, τόσο πιο δύσκολα γίνονται τα πράγματα. Μπορεί να μην έχη κανείς τίποτα, άμα έχη τον Θεό, δεν θέλει τίποτε! Αυτό είναι! Μάλλον δίνομε εξετάσεις εμείς οι άνθρωποι τώρα σ’ αυτά τα δύσκολα χρόνια τί κάνομε ο καθένας. Μη σας πιάνη όμως φοβία. Να κάνετε τον σταυρό σας και να μη φοβάσθε. Έχω υπ’ όψιν μου ανθρώπους που κάνουν την ζωή τους μαρτύριο , γιατί φοβούνται τα πάντα∙ και είναι Χριστιανοί, βαπτισμένοι, μυρωμένοι, κοινωνούν, διαβάζουν το Ευαγγέλιο, τα έχουν μάθει απ’ έξω τα ρητά. Δεν βλέπουν τι δύναμη έχει η Χάρις του Θεού; «Οτιδήποτε θανάσιμο κι αν πιήτε, δεν θα σας βλάψη», είπε ο Χριστός και, «σας δίνω εξουσία να πατάτε πάνω στα φίδια και στους σκορπιούς χωρίς να παθαίνετε κακό». Αν ο άνθρωπος έχη την Χάρη του Θεού δεν φοβάται τίποτε. Γι’ αυτό πάντα να ζητάμε την Χάρη του Θεού κάνοντας τον σταυρό μας. «Ου μη φοβηθώμεν ουδ’ ου μη ταραχθώμεν, ότι μεθ’ ημών ο Θεός». Σε κάθε δύσκολη περίοδο δεν παρασύρονται όλοι. Ο Θεός διατηρεί μια ζύμη για τις επόμενες γενιές. Να ξέρετε πως ό,τι επιτρέπει ο Θεός, ακόμη και να εξοντωθούν π.χ. άνθρωποι, είναι φιλάνθρωπο, γιατί ο Θεός έχει “σπλάγχνα”. Τι έχει κάνει ο Θεός με έναν Του λόγο! Τι αρμονία, τι ποικιλία! Όπου και να στραφή κανείς βλέπει την σοφία και το μεγαλείο του Θεού… Ο Καλός Θεός όλα θα τα οικονομήσει με τον καλύτερο τρόπο, αλλά χρειάζεται πολλή υπομονή και προσοχή… Δουλεύει ο διάβολος, αλλά δουλεύει και ο Θεός και αξιοποιεί το κακό, ώστε να πρόκυψη από αυτό καλό… Γι’ αυτό μή στενοχωρήσθε καθόλου, διότι πάνω από όλα και από όλους είναι ο Θεός, πού κυβερνά τα πάντα… Μόνον πνευματικά μπορεί να αντιμετωπισθεί η σημερινή κατάσταση, όχι κοσμικά. Θα σηκωθεί ακόμη λίγη φουρτούνα, θα πετάξει έξω κονσερβοκούτια, σκουπίδια, όλα τα άχρηστα, και μετά θα ξεκαθαρίσουν τα πράγματα. Μη φοβάσθε. Ο άνθρωπος, αν θέλη να μη βασανίζεται, πρέπει να πιστέψη στο «χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν», που είπε ο Χριστός. (Από τα βιβλία “Πνευματική Αφύπνιση” και Περί Προσευχής, Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος- Σουρωτή Θεσσαλονίκης) www.askitikon.eu

Γίνεται κατανοητό, ὅτι τὸ ἀνθρώπινο πνεῦμα δὲν εἶναι ἕνα αὐτόματο καὶ νεκρὸ μηχάνημα, μὲ τὸ ὁποῖο τὸ Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργεῖ καὶ πράττει, ἀλλὰ ζωντανὸς συνεργάτης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μὲ τὴν ἐπίδραση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὅλος ὁ ἄνθρωπος μετατρέπεται σὲ «πράξη», «ἐνέργεια». Καὶ μὲ τὴν βοήθεια τῶν ἁγίων ἀρετῶν μετατρέπει τὶς «Θεοκεχαριτωμένες» δυνάμεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σὲ δικές του δυνάμεις. Τὶς μεταφέρει σὲ κάθε «συστατικό» της ὑπάρξεώς του, τὶς ἐκχέει σ’ ὁλόκληρο τὸν ἑαυτό του καὶ αὐτὲς συμμετέχουν σὲ ὅλες τὶς σκέψεις τοῦ (τοῦ ἀνθρώπου δηλ.), σὲ ὅλα τὰ αἰσθήματά του, στὶς θελήσεις του, στὶς ἐνέργειές του καὶ σὲ ὅλους τοὺς λόγους του. Μὲ μία λέξη, στὴν ὁλόπλευρη ζωή του.Γι’ αὐτὸ μὲ τὴν εὐλογία, μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ὁ ἄνθρωπος καθαρίζει ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, ἀνανεώνει, ἀνακαινουργώνει, ἁγιάζει, ἁγιοποιεῖ, μεταμορφώνει ὅλα τὰ ὄργανα τοῦ πνεύματός του, ὄργανα ἐπίγνωσης καὶ αἰσθήσεως: καρδιά, νοῦ, ψυχή, θέλημα, ἔτσι ὥστε αὐτὰ μποροῦν πλέον νὰ μὴ ὑποκύπτουν στὴν ἁμαρτία, νὰ ἐξουδετερώνουν τὸ σκοτάδι τῆς ἁμαρτίας, μποροῦν πλέον νὰ μὴ ναρκώνονται ἀπὸ τὴν παράλυση τοῦ -οἱουδήποτε-πάθους, ἀπὸ τὴν παράλυση τῶν παθῶν καὶ νὰ προσβλέπουν σὲ ὅλα τὰ θεϊκὰ ἀγαθά, τὰ ὁποία προσφέρει, δίνει σὲ μᾶς ὁ φιλάνθρωπος Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτὸ τὸ μυστήριο μᾶς ἀποκαλύπτει ὁ «περίφροντις» (αὐτὸς ποὺ φροντίζει πολὺ ) γιὰ τὴν σωτηρία μας Ἀπόστολος, προσευχόμενος στὸν Θεὸ γιὰ τοὺς χριστιανούς, γιὰ καθαρὴ καρδιά, γιὰ καρδιὰ «ἀποκαθαρμένη», «ἐξαγιασμένη» καὶ «πεφωτισμένη» μὲ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. «Πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας ὑμῶν, εἰς τὸ εἰδέναι ὑμᾶς τὶς ἐστίν, ἡ ἐλπὶς τῆς κλήσεως αὐτοῦ, καὶ τὶς ὁ πλούτος τῆς δόξης τῆς κληρονομίας αὐτοῦ ἐν τοῖς ἁγίοις, καὶ τί τὸ ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ εἰς ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας κατὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ κράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ». Ὀφθαλμοὶ τῆς καρδιᾶς εἶναι ἡ πίστη. Γιατί ἡ πίστη γίνεται τὸ «βλέμμα» τῆς ψυχῆς μας. «Βλέμμα» τὸ ὁποῖο βλέπει τὸν «μὴ ὁρώμενον» καὶ τὸ «μὴ δρώμενο». Βλέπει τὸν ἀόρατο Θεὸ στὸν ὁρατὸ ἄνθρωπο Ἰησοῦ, βλέπει τὶς ἀναρίθμητες «ἀόρατες» κεχαριτωμένες δυνάμεις Του, οἱ ὁποῖες μὲ τὴν ἐκκλησία οἰκοδομοῦν τὴν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, τοῦ κόσμου, τῶν δημιουργημάτων: καὶ τὴν δική μου σωτηρία καὶ τὴν δική σου καὶ ὅλων τῶν δικαίων, ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν ἁμαρτωλῶν (ποὺ ἔχουν καλὴ προαίρεση καὶ τὴν ἐκφράζουν μὲ τὴν μετάνοια). Γι’ αὐτὸ καὶ ἐμεῖς, διαμέσου αὐτοῦ τοῦ γήινου κόσμου καὶ διαμέσου ὅλων «τῶν κόσμων» γενικά, «διὰ πίστεως περιπατοῦμεν, οὐ διὰ εἴδους» (Β΄ Κορινθ. 5,7), «διὰ πίστεως», ἡ ὁποία εἶναι τὸ «βλέμμα» τῆς ψυχῆς μας, τῆς «κεχαριτωμένης», τῆς «ἐξαγιασμένης», τῆς «μεταμορφωμένης» ψυχῆς μας. Σὲ μᾶς ἡ χριστιανικὴ πίστη εἶναι κάτι τὸ μοναδικό, εἶναι ὁ πρῶτος ἀθάνατος καὶ ὁ «πανὁρῶν» ὀφθαλμὸς τῆς «ἐν χάριτι» εὑρισκομένης ψυχῆς μας, ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ δεύτερος ὀφθαλμός, ἡ προσευχὴ ὁ τρίτος, ἡ ἐλπίδα ὁ τέταρτος, ἡ νηστεία ὁ πέμπτος ὀφθαλμός, ἡ ταπείνωση ὁ ἕκτος, ἡ πραότης ὁ ἕβδομος, ἡ ὑπομονὴ ὁ ὄγδοος, ἡ Ἁγία Κοινωνία ὁ ἔνατος καὶ ἡ Ἁγία Μετάνοια ὁ δέκατος ὀφθαλμὸς καὶ μὲ τὴν σειρὰ αὐτή, ὅλα τὰ ἅγια μυστήρια καὶ οἱ ἅγιες ἀρετὲς εἶναι ὁ ἀναρίθμητος ἀριθμὸς «ὀφθαλμῶν» μας, ὀφθαλμῶν ποὺ βλέπουν τὰ πάντα, ὀφθαλμῶν ποὺ προσβλέπουν στὸν οὐρανό, ὀφθαλμῶν ποὺ βλέπουν καὶ γνωρίζουν τὴν ἀλήθεια. Καὶ αὐτοὶ οἱ «ἅγιοι ὀφθαλμοὶ» ἔγιναν τὸ βλέμμα μας, μὲ τὸ ὁποῖο διακρίνουμε ποιὰ εἶναι «ἡ ἐλπίδα τῆς κλήσεως» τοῦ Χριστοῦ, ἐλπίδα μας, ποὺ εἶναι ἡ υἱοθεσία ἀπὸ τὸν «Θεὸν» διὰ «Ἰησοῦ Χρίστου», ποὺ εἶναι ἡ κληρονομιὰ τῆς οὐράνιας βασιλείας, ἡ αἰώνια ζωὴ στὴν μακαριότητα τοῦ Αἰωνίου, Τρισηλίου Θεοῦ καὶ Κυρίου. Καὶ ἀκόμη, αὐτοὶ «οἱ ὀφθαλμοὶ» εἶναι τὸ «βλέμμα» μας, μὲ τὸ ὁποῖο διακρίνουμε καὶ ποιὸς εἶναι «ὁ πλοῦτος τῆς δόξης τῆς κληρονομιᾶς αὐτοῦ», ποιὰ εἶναι ἡ «κληρονομιά μας ἐν Χριστῷ». Εἶναι ἡ ἔνθεη ζωή, ἡ αἰώνια ζωὴ καὶ αἰώνια δόξα, διαμέσου τῆς αἰώνιας ἀλήθειας, τῆς αἰώνιας δικαιοσύνης, τῆς αἰώνιας ἀγάπης, τῆς αἰώνιας χαρᾶς, τῆς αἰώνιας μακαριότητας. Καὶ ἀκόμη οἱ ἅγιοί μας ὀφθαλμοὶ βλέπουν «τὸ ὑπερβάλλον μέγεθος τῆς δυνάμεως αὐτοῦ εἰς ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας κατὰ τὴν ἐνέργειαν τοῦ κράτους τῆς ἰσχύος αὐτοῦ». Τῆς «ἰσχύος Αὐτοῦ», τῆς ἔνθεης, θεϊκῆς «ἰσχύος», ποὺ μὲ τὴν πίστη μας νικᾶ ὅλες τὶς ἁμαρτίες μας, ὅλους τοὺς θανάτους, ὅλους τοὺς διαβόλους (ποὺ ἐκφράζουν τὰ διάφορα πάθη), ὅλες τὶς κολάσεις καὶ μᾶς «δωρίζει» σωτηρία, ἐξαγιασμό, ἀγαθοδωρεά, θέωση, Ἐνχριστοποίηση, Ἐντριαδοποίηση, παράδεισο, τὸν παν-παράδεισο. Ἀπὸ μᾶς εἶναι ἡ πίστη, καὶ ἀπὸ τὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστὸ ἡ δύναμη τῆς πίστεως. «Μέσῳ» τῶν ἱερῶν μυστηρίων καὶ τῶν ἁγίων ἀρετῶν ἡ πίστη μας αὐξάνει ἀπὸ δύναμη σὲ δύναμη, ἀπὸ ἀθανασία σὲ ἀθανασία, ἀπὸ παράδεισο σὲ παράδεισο, ἀπὸ χαρὰ σὲ χαρά, ἀπὸ ἀλήθεια σὲ ἀλήθεια, ἀπὸ δικαιοσύνη σὲ δικαιοσύνη, ἀπὸ καλὸ σὲ καλό, ἀπὸ σοφία σὲ σοφία. Αὐξάνει ἡ πίστη μας σὲ ὅλα τὰ «ἀγαθὰ» τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ, προσβλέπουσα σ’ αὐτὰ «μὲ πεφωτισμένους τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας». Στὸν δρόμο αὐτὸν τῆς πίστεως ἀναρίθμητα εἶναι τὰ ἐμπόδια καὶ τὰ μαρτύρια, οἱ πειρασμοί, οἱ πόνοι καὶ οἱ παντοειδεῖς θλίψεις. Ἀλλὰ καὶ τὸ πιὸ μεγάλο μαρτύριο γιὰ χάρη τοῦ Χριστοῦ, δὲν εἶναι τίποτε, ὅταν, στὴν καρδιὰ τοῦ πιστεύοντα, ὑπάρχει ἡ μεγάλη πλημμυρίδα τῆς Θεϊκῆς δύναμης. Ἔτσι μόνο, μπορεῖ νὰ ἐξηγηθεῖ ἡ ὑπομονὴ ποὺ ἔδειξαν καὶ ἡ χαρὰ ποὺ ἐξεδήλωσαν, οἱ ἅγιοι μάρτυρες καὶ ὁμολογητὲς τῆς πίστεως, στὰ διάφορα μαρτύρια καὶ βασανιστήρια, ποὺ ὑπέμειναν, γιὰ χάρη τοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι μόνο, μποροῦν νὰ ἐξηγηθοῦν καὶ νὰ κατανοηθοῦν ὅλοι οἱ ὑπεράνθρωποι ἀγῶνες τῶν ἁγίων ἀναχωρητῶν τῆς ἐρήμου καὶ ὅλα τὰ καλοπροαίρετα καὶ ἄθελα βασανιστήρια καὶ μαρτύρια καὶ οἱ κακουχίες ὅλων τῶν δικαίων χριστιανῶν, ὅλων τῶν χριστοευσεβῶν ἀγωνιστῶν, ὅλων τῶν Θεοαγαπώντων πιστῶν, ὅλων τῶν ἀκούραστων εὐαγγελιστῶν. Ἔτσι μόνο ἐξηγεῖται ἡ ἀντοχὴ καὶ καρτερία στοὺς πόνους ὅλων ἐκείνων ποὺ ἦσαν ἁμαρτωλοὶ καὶ μετανόησαν, ἦσαν ἅρπαγες, ἄσωτοι, ἀγαποῦσαν ἀσήμαντα πράγματα καὶ μετανόησαν, ἦσαν φιλήδονοι, ὑπερήφανοι, φίλαυτοι, ἐγωιστὲς καὶ ἔδειξαν ἀληθινὴ μετάνοια, ἦσαν φιλάργυροι, δολοφόνοι, κλέφτες, διαφθορεῖς, πότες καὶ μετανόησαν εἰλικρινά, ἦσαν ἀπελπισμένοι καὶ ὁδηγήθηκαν μὲ τὴν μετάνοια στὸν Χριστὸ (ποὺ εἶναι ἡ ἐλπίδα τῶν Χριστιανῶν). Ὅλα αὐτὰ δείχνουν ὅτι ἡ πίστη μας, ἡ πίστη ὅλων, τῶν μεγάλων καὶ τῶν μικρῶν, τῶν δυνατῶν, καὶ τῶν ἀδυνάτων, τῶν βασιλέων καὶ τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων, τῶν σοφῶν καὶ τῶν ἄσοφων, ἡ πίστη αὐτὴ ὅταν ὑπάρχει, μὲ τὴν μεγάλη δύναμη τοῦ Θεοῦ, μὲ τὴν ἐνέργεια καὶ πράξη αὐτῆς τῆς δύναμης στὶς καρδιές μας, στὶς συνειδήσεις μας, στὴ